یک تماشاگر تئاتر به هنگام تماشای تئاتر «تماشاچی محکوم به اعدام» با گفتن عبارتی سیاسی و آشنا همه زحمات گروه بازبینی (سانسور) تئاتر «تماشاچی محكوم به اعدام» را بهم ریخته و نمایش را به پدیده ای مربوط به رویدادهای سیاسی امروز ایران تبدیل کرد.
«تماشاچی محکوم به اعدام» نوشته «ویسنی یک» نمایشنامه نویس مخالف دولت رومانی در پنجاه سال پیش است که از سوی روح الله جعفری کارگردانی و در تهران به صحنه رفته است
این نمایش در آخرین شب اجرایی خود در تئاتر شهر با عبارت آشنای سیاسی «خواص بی بصیرت» به یکباره چنان جنجالی به پا کرد که مسئولان تئاتر اجازه برگزاری جلسه پرسش و پاسخ را به گروه نمایشی ندادند.
خبرگزاریها گزارش کردند: به هنگام نمایش ناگهان یكی از تماشاچیها در جواب سوال قاضی فریاد زد: خواص بیبصیرت!
اینجا بود كه بازیگران باید هنر بداهه خود را بكار میبستند تا هم كنترل صحنه و ادامه اجرا را در دست میگرفتند و هم همهمه سالن و ادامه واكنشهای تماشاچیان را كنترل می كردند. به این ترتیب بهت خود را فروخورده و قاضی از دادستان خواست تا «خواص بیبصیرت را معنی كند» و دادستان زیركانه پاسخ داد «این لغت از دامنه معنایی ما خارج است»! راست هم گفت چون اصلا چنین واژهای در نمایشنامه «ماتئی ویسنییك» نیامده بود كه بازیگرانش بتوانند معنایش كنند.
چنین دیالوگ مشاركتجویانهای میان بازیگران و تماشاچیان كافی بود تا همه آنچه كه از زمان تمرین تا اجرا بر سرش آمده، در ذهن ببننده مرور شود. از چهار بار بازبینی از سوی شورای نظارت مركز هنرهای نمایشی تا ممانعت از برگزاری نشست خبری دست اندركاران در مجموعه تئاتر شهر.
ولی همانطور كه اصل نمایشنامه رومانیایی پنج دهه پیش نوشته شده و گروه هنری ایرانی اجرا كننده آن دخالتی در ذهن نویسنده و یا حتی تشابهات فضای اجتماعی امروز ایران با آن موقع رومانی نداشتند ؛ در پیش بینی پاسخ خلق الساعه تماشاچیان به سوال بازیگر نیز بی تقصیر بودند.
«خواص بی بصیرت» عنوانی ست که آیت الله خامنه ای نخستین بار آن را به کار برد و گروه های حامی دولت آن را متوجه عناصر میانه رو حکومتی دانستند. این خود با توجه به محتوای بشدت سیاسی نمایشنامه به این مفهوم تعبیر شده است که نیروهای امنیتی دایره جنایتکاران و محکومان را به این خواص بی بصیرت تعمیم داده اند.
روح الله جعفری کارگردان نمایش پیش از این درباره بازبینیهای متعددی که این نمایش داشته است، گفت: فقط در یکی از بازبینیهایی که انجام شد نمایش ما چهل و یک مورد اصلاحیه دریافت کرده است. حتی صحنه آخر نمایش نیز مورد ممیزی قرار گرفت و قرار شد که حذف شود. با شخصینت کافهچی با بازی الهام کردا نیز ممیزی داده شد و گفتند که این شخصیت طنازانه رفتار میکند. اما با صحبتهایی که انجام دادیم این صحنه با تغییراتی اجرا شد.
هدی ناصح بازیگر این نمایش در ادامه عنوان کرد: من در طول دوره بازیگریام تا به حال به این اندازه مورد بازبینی قرار نگرفته بودم. این نمایش تا به حال پنج بار بازبینی شده است. در اجرای آخر من به عنوان بازیگر با مشکلات بسیاری روبرو شدم و چند روز طول کشید تا بتوانم به شور و شوق اجرای جشنواره دست پیدا کنم. زمان اجرا همیشه این حس را دارم که یک بازبین در میان تماشاگران نشسته و ما را نگاه میکند. با این تفاسیر حواس ما همیشه از بازی پرت میشود و بیشتر به حاشیهها توجه میکنیم. امیدوارم دیگر در چنین شرایطی قرار نگیرم.
یک منتقد نوشته است: با این همه باید منتظر واکنش های محافل تندرویی همچون خبرگزاری فارس یا روزنامه کیهان بود که با برپایی جنجال بر سر اجرای نمایشنامه هداگابلر کارگردان آن را به دادستانی و بازجویی کشاندند.
گفتنی ست فائزه هاشمی نیز به تماشای این نمایش نشسته و گروه اجرایی آن را مورد تشویق قرار داد که این خود مورد انتقاد شدید تندروان حکومتی از جمله خبرگزاری فارس، شبستان نیوز و صراط نیوز قرار گرفت.