معترضان با برگزاری تحصن اعتراضی در شهر دوما در شمال‌شرقی پایتخت سوریه خواستار اجرای عدالت برای ۴ فعال حقوق بشری شدند که در سال ۲۰۱۳ میلادی پس از بازداشت، ناپدیدسازی قهری شدند و سرنوشت آنها یکی از ترسناک‌ترین رازهای جنگ داخلی ۱۳ ساله سوریه است.
آسوشیتدپرس درباره این تحصن که روز چهارشنبه ۱۳ دی برگزار شد، نوشت که مردان مسلح روز ۱۸ آذر ۱۳۹۲ به مرکز اسناد تخلف در شهر دوما حمله کردند و رزان زیتونه، همسرش وائل حماده، سمیرا خلیل و ناظم حمادی را بازداشت کردند.
زیتونه، یکی از شناخته شده ترین فعالان حقوق بشر سوریه بود که در تظاهرات علیه بشار اسد، رئیس‌جمهوری وقت این کشور، شعار می‌داد، اما در عین حال، در مستندسازی سوءاستفاده‌های شبه‌نظامیان مخالف او نیز فعالیت می‌کرد.
به نوشته این خبرگزاری، ز زمان ربوده شدن او و همکارانش هیچ نشانی از زندگی و یا مدرکی از جان باختن آنها وجود ندارد.
بر اساس این گزارش، از زمان سرنگونی بشار اسد در ۱۸ آذر سال جاری، تظاهراتی در سرتاسر سوریه به راه افتاده است که شرکت‌کنندگان در آنها خواستار کسب اطلاعات در مورد هزاران نفری هستند که تحت حکومت او ناپدیدسازی قهری شده‌اند.
سازمان عفو بین‌الملل در مورد ناپدیدسازی قهری نوشته است: قربانیان «ناپدیدسازی قهری» افرادی هستند که انگار در چشم به هم زدنی از کره زمین محو شده‌اند. در چنین مواردی، مسئولان حکومتی (یا افرادی که با رضایت دولت عمل می‌کنند) فرد مورد نظر را از خیابان یا محل زندگی‌اش می‌ربایند و بعد این اقدام را انکار می‌کنند یا از دادن اطلاعات درباره سرنوشت و محل نگه‌داری آن فرد امتناع می‌ورزند.
عفو بین‌الملل اشاره کرده است که این اقدامات گاه توسط عوامل مسلح غیردولتی مانند گروه‌های مسلح مخالف دولت نیز صورت می‌گیرد. ناپدیدسازی قهری طبق قوانین بین‌المللی جرم قلمداد می‌شود.
به نوشته آسوشیتدپرس، حکومت جدید سوریه به رهبری گروه اسلام‌گرای هیات تحریر الشام، موضعی بی‌طرف در مورد اتهامات علیه گروه های مسلح مختلف برای ناپدیدسازی قهری فعالان داشته است. در عین حال، این گروه خود را با تلاش فعالان برای کشف حقیقت و عدالت‌خواهی همسو نشان داده است.
یاسین حاج صالح، شوهر سمیرا خلیل، در تحصن روز چهارشنبه گفت: «ما در اینجا جمع شده‌ایم تا در مورد پرونده آنها به دنیا یادآوری کنیم. این اولین فرصتی است که به ما امکان می‌دهد تا در دوما و در مقابل محلی که ربوده شدند، جمع شویم و با استفاده از تغییرات سیاسی در کشور درباره این پرونده صحبت کنیم.»
صالح گفت که آنها بارها از گروه‌های شبه‌نظامی مختلف خواسته‌اند که برای یافتن این فعالان مفقود همکاری کنند، اما با سکوت این گروه‌ها مواجه شده‌اند.
آسوشیندپرس نوشت: سرنخ های قوی وجود دارد که ارتش اسلام، قدرتمندترین جناح شورشی در دوما در آن زمان، عامل این ربایش بوده است. این گروه متشکل از تندروهای مذهبی بود که قوانین سخت‌گیرانه مذهبی را تحمیل می کردند، اما تا مدت‌ها دخالت خود در این واقعه را انکار می‌کردند.
ولی یکی از مقامات ارتش اسلام، حمزه بایراقدار، در سال ۱۳۹۷ به آسوشیتدپرس گفت که آنها زیتونه را به دوما آوردند تا از او در برابر دولت اسد محافظت کنند.
او افزود که ارتش اسلام بارها دولت اسد را به همراه جبهه النصره - یک گروه مرتبط با القاعده که توسط رهبر فعلی هیات تحریرالشام تأسیس شده بود - مسئول ناپدید شدن همسرش دانسته است.
زیتونه، وکیل برجسته حقوق بشر و بنیان‌گذار مرکز اسناد تخلف بود. او همچنین به سازماندهی شبکه‌هایی از فعالان مانند کمیته‌های هماهنگی محلی کمک می‌کرد. فعالیت‌هایش باعث شهرتی جهانی برای او شد، از جمله جایزه بین‌المللی زن شجاع که توسط میشل اوباما، بانوی اول وقت ایالات متحده، در سال ۱۳۹۲ به وی اهدا شد.
تعدادی از کسانی که در سال ۱۳۹۷ با آسوشیتدپرس صحبت کرده‌اند، گفتند که ارتش اسلام، زیتونه را به علت مستندسازی سوء استفادگان از شرایط به عنوان یک تهدید می‌دید و از طرح مدیریت محلی او، به عنوان تجاوز به قدرت آنها، ناراضی بود. زیتونه تهدیدهایی دریافت کرده بود که به گفته دوستانش و سایر فعالان، از ارتش اسلام ریشه می‌گیرد.
ارتش اسلام در سال ۱۳۹۷، پس از بازپس گیری دوما توسط دولت اسد، مجبور به حرکت به سمت شمال شد که منجر به تضعیف و تجزیه این گروه شد. امیدها برای آن‌که زیتونه و همکارانش در میان زندانیان آزاد شده در آن زمان باشند، برآورده نشد.
امروز ارتش اسلام به عنوان یک جناح مسلح تحت حمایت ترکیه باقی مانده است. این گروه در نبرد با دولت اسد، در کنار سایر گروه‌های اسلام‌گرا شرکت نداشت و همچنان از رهبری سوریه تحت نظر هیات تحریرالشام کنار گذاشته شد. اخیراً، هیئتی از ارتش اسلام با احمد الشرع، رهبرهیات تحریرالشام و رهبر فعلی سوریه، ملاقات کرد تا ادغام با سیستم جدید سیاسی این کشور را بررسی کند، اما هیچ توافقی حاصل نشد.
معترضان روز چهارشنبه در کنار پوسترهایی از چهار فعال مفقود شده، پارچه‌نوشته‌هایی در دست داشتند که آشکارا ارتش اسلام را متهم می کرد و روی آنها به انگلیسی کلمه «آزادی» و به عربی جمله «خائنی که یک انقلابی را می رباید» نوشته شده بود.
صالح وضعیت ناپدیدشدگان را به‌طور ویژه‌ای دردناک دانست و گفت: « برای کسانی که می‌میرند سوگواری می‌شود، اما ناپدید شدگان هم از زندگی محروم شده‌اند و هم از سوگواری.»
او با تاکید بر این موضوع که اجساد آنها باید پیدا شود، افزود: «سوریه برای بهبود شرایط، به حاکم شدن حقیقت و عدالت نیازمند است.»
وفا مصطفی، که پدرش در سال ۱۳۹۲ به طور جداگانه ناپدید شد، نیز در این تظاهرات شرکت کرد.
او گفت: «عدالت در سوریه نمی تواند محدود به کسانی باشد که توسط رژیم اسد بازداشت شده‌اند. برای سال‌ها، گروه‌های دیگری بخش‌هایی از سوریه را تحت کنترل داشتند و جنایات مشابهی از قبیل بازداشت، شکنجه و قتل را مرتکب شدند. اگر عدالت شامل همه قربانیان نشود، ناقص خواهد ماند و آینده سوریه را تهدید خواهد کرد.»
