بیم و امید پناهندگان سومالی در آفريقای جنوبی

آفریقای جنوبی بیش از هر کشور دیگری در جهان متقاضیان پناهندگی را به خود جلب می کند. ۵۸ هزار پناهنده در این کشور بسر می برند و بیش از ۲۰۰ هزار نفر برای رسيدگی به تقاضای پناهندگی خود در انتظار هستند. شهروندان سومالی از جمله قابل رویت ترین جوامع پناهندگان هستند چرا که آنها معمولا معامله گرانی هستند که در مکان های بی بضاعت کسب و کار می کنند. اما این عمل آنها را در معرض خطرات بالای جرم و جنایت قرار می دهد.

در حرارت خشک تابستانی جنوب، خیابان ۱۰۳ در ژوهانسبورگ تصاویری از طرف دیگر این قاره را به نمايش می کشد. یک خانم چادری در مغازه خود به تلاوت قرآن گوش می دهد و امین صلات، رئیس انجمن سومالی آفریقای جنوبی، هر چند قدم، توقف می کند و با مردان لاغر و قد بلند، که نمايانگر بی تردید مردمی از شاخ آفریقا است، دست می دهد.

آقای صلات می گويد: ما اينجا را «موگاديشو» می ناميم، خيابان و حومه موگاديشو، اما در واقع اينجا محله «میفر» در شهر ژوهانسبورگ است.

شهروندان سومالی یکی از قابل رویت ترین اقلیت های پناهنده در آفریقای جنوبی را تشکیل می دهند. از آنجا که دولت سومالی طی دو دهه عملکردی نداشته است، آنها از هر کشوری که کنوانسیون سازمان ملل متحد در امور پناهندگان را امضا کرده است، ترد نمی شوند.

صلات می گوید که آفریقای جنوبی دارای جاذبه خاصی برای آنها است. قوانین آن توسط کمیساریای عالی سازمان ملل برای پناهندگان، «خوب» توصيف شده است. قوانين به پناهندگان حق کار، دانش آموزی و حتی فرصتی برای شهروند تمام عیار شدن، پس از چند سال را می دهد. شاید حتی مهمتر از همه آنست که آفریقای جنوبی سیاستی عليه اردوگاه دارد و به پناهندگان اجازه می دهد در هر کجا که می خواهند ساکن شوند.

او گفت: «اکثریت آنها، زندگی بهتری در آفریقای جنوبی می سازند. در مواردی مانند تحصيل و کسب و کار، و هر آنچه انجام می دهيد، شما می توانید آزادانه هر آنچه که می خواهید را انجام دهید و آفریقای جنوبی در اين موارد بهتر از هر کشور دیگری در آفریقا است.»

اما قیمت بسیار بالايی برای زندگی در آفریقای جنوبی وجود دارد؛ امنیت.

شعله ور شدن حملات عليه خارجيان در سراسر کشور در سال ۲۰۰۸ ميلادی، منجر به جابجایی هزاران نفر گرديد. اما حتی اگر این خشونت های در مقیاس گسترده از صفحات اول روزنامه های ناپدید شده است، آنها متوقف نشده اند. سال گذشته، کمیساریای عالی پناهندگان سازمان ملل متحد مرگ خشونت آمیز ۱۰۰ پناهنده در آفریقای جنوبی را ثبت کرد.

صاحب يک رستوران گفت: «آنها از ما متنفرند. آنها به ما می گویند: مردم شرق آفریقا، اماکن کسب و کار ما را تصاحب می کنند.»

يک کارپرداز گفت: «من یک بار وقتی در شهر جورج بودم مورد حمله دزدان قرار گرفتم. پس از آن در بیمارستان بمدت ۷ روز بستری شدم. در سمت چپ صورتم همانطور که مشاهده می کنيد ۱۲ بخیه احتياج داشتم. و ... بله! این اتفاق می افتد! این گونه جرم و جنایت معمول هستند و در اين کشور اتفاق می افتد»

حملات عليه خارجيان در خشونت عليه شهروندان سومالی نقش بازی می کند. جنايتکاران می دانند که بدليل موانع اداری، برای پناهندگان باز کردن حساب بانکی دشوار است. سارقان به احتمال زياد در مغازه های متعلق به سوماليايی ها پول نقد پيدا می کنند. برخی انساندوستان به اين فروشگاه ها نام مستعار «عابر بانک» محلی را داده اند.

عبدالغدير محمد حسن، مالک یک فروشگاه لوازم التحریر کوچک در میفر، موافق است.

او می گوید که هر شب، با جیب پر از پول نقد راهی خانه می شود و دزدها آن را می دانند. او می گويد تا کنون چندبار به او دستبرد زده شده است و تا زمانی که او نتواند از عابر بانک ها استفاده کند احساس آسودگی و امنيت نخواهد کرد.

بدليل اينکه معامله گران سومالیايی در همه جا، از جمله در فقيرترين نقاط و شهرهای کوچک جرم و جنايت زده به کسب و کار می پردازند، این مشکلات بيشتر جلوه می کنند.

محمد ريس عثمان، که به مغازه های محلی سومالیايی در اطراف ژوهانسبورگ تلفن همراه عرضه می کند، می گوید: خطر سرقت همیشه هست به طوری که يک ماه قبل از کريسمس، زمانی که جرم و جنايت خشونت آميز معمولا در اين منطقه افزايش می يابد، کار خود را متوقف می کند.

برای پناهندگان، بزرگترین امید آن است که اوضاع سیاسی کشورشان بهبود يابد. نشانه های بهبود ديده می شود. انجمن سومالی آفریقای جنوبی اعلام کرد که گروه کوچکی از پناهندگان در سال جاری بازگشت به سومالی را انتخاب کرده اند. این اولین بار در یک دهه است که چنين اتقاقی رخ داده است.