رویدادهای اخیر در خاورمیانه، معروف به بهار عرب که با انگیزه های ضد استبدادی و عدالت خواهی آغاز شد به عقیده بسیاری از فعالان حقوق زنان نتوانسته طلیعه خوبی برای خواست های برابری خواهانه زنان باشد.
خانم شیرین هانتر، استاد میهمان دانشگاه جرج تاون با درود به شما ... همانطور که می دانید مصطفی عبدالجلیل، رئیس شورای موقت انتقالی لیبی اعلام کرده است در لیبی از این پس شاهد وضع قوانین مبتنی بر شریعت اسلام خواهیم بود و در نتیجه قوانین مربوط به ازدواج و طلاق و مالکیت بر اساس شریعت تغییر خواهند کرد. در زمان حکومت قذافی چند همسری برای مردان ممنوع بود. اما شریعت اسلام چندهمسری را مجاز می داند. آیا در جریان گذار به دمکراسی، عدول از قوانین سکولار و وضع قوانین مذهبی امکان پذیر هست؟ و آیا حقوق زنان لیبی در معرض خطر قرار نمی گیره؟
شیرین هانتر: البته. البته. کاملا. مسئله این است که هر کدام از این کشورها وضع خاص خودشان را دارند. مثلا موقعیت در تونس شاید فرق داشته باشد با آنچه که در لیبی هست یا حتی در مصر. در لیبی واقعا بستگی دارد به اینکه ما ببینیم آیا دموکراسی ایجاد می شود یا آقای عبدالجلیل که هم اکنون رئیس شورا هستند مبدل به یه قذافی دیگر می شوند و یک به اصطلاح حکومت خودکامه برقرار می شود. اسلامیون در لیبی قوی هستند و متاسفانه نسل جدیدی از این اسلامیون که سلفی ها هستند حتی از اسلامیون قبلی هم از نظر دیدگاهاشون نسبت به مسائل زنان و هم نسبت به بقیه مسائل اجتماعی خیلی محافظه کارتر هستند. اگر به این صورت پیش برود باید متاسفانه گفت زنان مثل همیشه در این شرایط قربانی خواهند شد.
روز یکشنبه زن و مرد در تونس برای تعیین نماینده های خود به پای صندوق های رای رفتند. در انتخاباتی که به گفته سازمان های بین المللی آزادترین و منصفانه ترین انتخابات تاریخ این کشوربوده، سازمان اسلام گرای میانه روی "النهضه " اکثریت کرسی ها را به دست آورد. وضعیت حقوق زنان تونسی را چگونه ارزیابی می کنید؟
شیرین هانتر: باید قبول کرد و می توان گفت که زنان تونسی در میان زنان عرب پیش از شرایط اخیر بهترین موقعیت و شرایط را از نظر قوانین و غیره داشتند. حزب النهضه و البته بخصوص رهبران آنها خیلی سعی کرده اند بویژه در این چند دهه گذشته که راشد الغنوشی، رهبرشان در انگلیس پناهنده بود موقعیت و نظرات خودشان را در این موارد تعدیل کنند. بنابراین اگر واقعا این رهبران بتوانند نظرات خودشان را به بقیه اعضاء حزب بقبولانند، البته شاید کمی به طرف محافظه کاری رفته بشود اما نه به آن شکل که بطور کلی تمام حقوق ها گرفته شود. متاسفانه برخی از تحلیل گران به این نکته اشاره می کنند که در تونس هم افرادی در داخل النهضه و از آنها بدتر سلفیون هستند که نظراتشون فرق می کند. اما مسئله ای که کمی به من در مورد تونس امیدواری می دهد این است که احزاب سکولار هم در تونس توانسته اند آراء نسبتا زیادی رو به دست بیاورند. بنابراین حزب نهضت هم مجبور خواهد بود که به یک نوع ائتلاف با اینها برسد و البته همانطور که شما گفتید خیلی زود است که آدم پیش بینی بکند و اگر کسی پیش بینی بکند من فکر می کنم غلط خواهد بود. باید دید که در عمل اینها چگونه عمل خواهند کرد، اما من در مورد تونس در مقایسه با لیبی کمی خوش بین تر هستم.
در مورد وضعیت زنان درمصر پس از مبارک اشخاصی مثل شیرین عبادی معتقدند که جامعه بین‌المللی باید به کمک زنان مصری و جامعه مدنی مصر برود. عبادی گفته است اگر این کمک صورت نگیرد، سرنوشتی که زنان ایرانی به آن دچار شدند، در انتظار زنان مصری نیز خواهد بود. فعالان زن مصری نیز پس از انقلاب نگران بازگشت اسلام گرایان و از دست دادن حقوق خود هستند. همان گونه که درمورد زنان الجزایر روی داد. نظر شما چیست؟
شیرین هانتر: اینجا دو مسئله وجود دارد. یکی اینکه باید دید موازنه نیروها در مصر به چه شکل خواهد بود. همه معتقد که اخوان المسلمین یا برادران مسلمان اکثریت نسبی و زیاد و البته نه مطلقی رو در انتخابات آینده بدست بیارن اما نیروهای اسلام گرای مترقی هم هستند که شما وقتی مانیفست های آنها را می خوانید، می بینید که نظراتشان در بسیاری از موارد تا حدودی پیشرفته است. باید متاسفانه این مسئله را قبول کنیم که ما در این کشورهای اسلامی مواجه با یک نوع دوگانگی فرهنگی هستیم. خیلی از این زنها در داخل این کشورها هستند که متاسفانه داوطلبانه این احکام را قبول می کنند. در مورد صحبت های خانم عبادی که باید جامعه بین المللی از زنان مصری حمایت بکند خوب این یک ایده آل خوب است اما باید دانست که واقعیت سیاست های بین المللی چیز دیگری است.
خوب خانم عبادی می گوید بهارعربی زمانی آغاز می شه که زنان از وضعیت تبعیض آمیز خارج بشن راه، چاره به نظر شما چیست؟ چه باید کرد تا در گذار به دموکراسی حقوق زنان مورد چشم پوشی قرار نگیرد، چیزی که در تاریخ اتفاق افتاده است؟
شیرین هانتر: بله اتفاق افتاده. من می خواهم بگویم نقشی که کشورهای خارجی در این میان می توانند بازی کنند خیلی کم است. هم اینک نیروهای بین المللی مهمترین نگرانی شان این است که یک رژیمی در مصر بوجود نیاید که یک سیاست مواجه جویانه را با غرب پیدا کند. بنابراین منظورم این است که البته مسائل زنان خیلی مهم است و نمادی از این است که آیا دموکراسی واقعی ست یا اینکه تنها جنبه ظاهری دارد. اما متاسفانه در صحنه بین المللی دولت ها سیاست های خود را براساس مسائل دیگری هم قرار می دهند. منظور من این است.
با تشکر از شما خانم هانتر برای شرکت در برنامه زن امروز و این مصاحبه