در حالی که اکثر کشورهای خاورمیانه و شمال آفریقا با مناقشه دست به گریبان هستند، رقابت ایران – سعودی وارد معادله شده است. رقابت از زمان انقلاب اسلامی ایران وجود داشته است، اما بیشتر خصومت آنها بر لفاظی و و رویاروئی های نظامی غیرمستقیم از طریق گروه‌های نیابتی استوار بوده است. اما به نظر می رسد در پی رویدادهای اخیر شکل مستقیم تری پیدا کرده است.
نشریه میدل ایست مانیتور در گزارشی به این موضوع پرداخته است. رویدادهای گذشته از جمله زدوخورد در ۳۱ ژوئیه ۱۹۸۷ بین زائران ایرانی را، که می خواستند با برپا کردن تظاهرات یک بیانیه سیاسی صادر کنند، و نیروهای امنیتی عربستان را که بیش از ۴۰۰ کشته برجا گذاشت، و حادثه اخیر کشته شدن صدها زائر در مراسم حج در منا را یاد آور می شود و می گوید: در این مراسم تظاهراتی برپا نشد، اما یک دیپلمات سابق ایرانی، تهران را متهم کرده که در زیر دست و پا افتادن و لگدمال شدن زائران مقصر بوده است.
هم اینک طرفداران سعودی این اتهام را در حمله دیپلماتیک به ایران بکار گرفته اند. هر چند تاکنون در مقایسه با رویاروئی ۱۹۸۷، تلفاتی ببار نیاورده است، اما وقتی در محتوای رقابت دیپلماتیک بین ایران و سعودی قرار داده شود، خطرناکتر است.
مفسر میدل ایست مانیتور، اختلاف اصلی بین دو حادثه را نقش سعودی در خصومت می داند و می گوید در دهه ۱۹۸۰ خصومت کمتر نبود، اما سعودی ها قادر بودند پشت عمل نظامی مستقیم صدام حسین علیه ایران پنهان شوند، زیرا او تا آنجا که به جهان عرب و سنی مربوط می شد، بازدارنده اصلی ایران و هژمونی شیعه بود.
سعودی ها همانند غرب از صدام حمایت کردند، ۲۵ میلیارد دلار به شکل قرضه و وام بلاعوض برای او فراهم آوردند. سعودی ها احساس می کردند تا زمانی که صدام حسین بار نظامی اصلی حذف تهدید ایران را به دوش می کشد آنها نسبتا در امان خواهند بود.
مفسر میدل ایست مانیتور به تغییری که ملک سلمان در سیاست خارجی عربستان صورت داده است و بر اساس آن می خواهد کشور را به یک قدرت منطقه ای و مذهبی تبدیل کند، اشاره می کند و می گوید رقابت ایران- سعودی از ایدئولوژی فراتر می رود.
خصومت های ارضی بر سر تعدادی جزیره مورد اختلاف بین ایران و شورای همکاری خلیج فارس وجود دارد که اگر رو شود پیامدهایی جدی برای امنیت منطقه خواهد داشت. تنگه هرمز نیز یک منبع اختلاف بین ایران و امارات متحده عربی است.
از نظر تاریخی، ایران ادعا کرده است بحرین «ایرانی» است و نه عربی. این نگرش به این معنا است که ایران نه فقط می خواهد کشور را اشغال کند، بلکه ادعا بر بحرین همچنین می تواند موجب شود مستقیما به مرز سعودی دسترسی پیدا کند.
دولت های تهران و ریاض همچنین یکدیگر را از طریق مناقشه های نیابتی تهدید می کنند.افزون بر این ، نباید فراموش کرد که سعودی و ایران فقط دو طرف جنگ نیستند. منابع طبیعی منطقه، تاریخ استعماری و اتحادیه های استراتژیک آن را به مناقشه ای با طرف های زیاد تبدیل کرده است، پیکار هوایی روسیه در سوریه ، همراه با ورود سربازان ایران به سوریه برای پشتیبانی از بشار اسد در خط جبهه، آشکارا سعودی ها را در یک نابرابری استراتژیک قرار داده است.
عربستان سعودی نمی تواند پیکار نظامی در یمن را به سوریه گسترش دهد، یا وقت و انرژی زیادی را برای حفظ قدرت نظامی خود، وقتی جنگ در مرز جنوبی اش مقوله ای فوری تر است، سرمایه گذاری کند.
مفسر میدل ایست مانیتور می گوید هرچند ملک سلمان سعی دارد اقتدارش را اعمال کند و عربستان را به یکی از قدرت های منطقه ای مبدل سازد، بیشتر روند نبرد از دست تهران و ریاض خارج است.
هر دو روز بروز بیشتر به متحدان خود متکی می شوند، که نشان می دهد انعطاف حرکت در هر طرف کمتر خواهد شد. برای مثال، پیش بینی این که سعودی چگونه ممکن است به مناقشه در سوریه پاسخ دهد ممکن نیست، تا معلوم شود آمریکا و احتمالا حتی ترکیه ، حالا که روسیه وارد مناقشه شده است چه خواهند کرد.