مقاله ای از اریک اشمیت و مایکل گوردون برای نیویورک تایمز
روسیه تعدادی از مدرن ترین تانک های خود را به یک پایگاه هوایی جدید در سوریه فرستاده است؛ تحرکی که مقامات آمریکایی می گویند بخشی از یک افزایش حضور نظامی است و می تواند روسیه را دارای مهم ترین پایگاه نظامی اش در خاورمیانه طی دهه های گذشته کند.
مقامات پنتاگون می گویند جنگ افزارها و تجهیزات روسی پیاده شده از طرح کرملین برای تبدیل پایگاه هوایی جنوب لاذقیه در غرب سوریه به یک گلوگاه عمده حکایت دارد که می تواند برای ارسال تجهیزات نظامی به دولت بشار اسد استفاده شود. این مرکز همچنین می تواند به عنوان پایگاهی برای حملات هوایی در حمایت از نیروهای دولت سوریه به کار گرفته شود.
کاپیتان جف دیویس، سخنگوی پنتاگون، می گوید: «ما شاهد جابجایی افراد و چیزهایی بوده ایم که نشان می دهد پایگاه هوایی جنوب لاذقیه می تواند به عنوان یک پایگاه عملیات هوایی تهاجمی مورد استفاده قرار بگیرد.»
متخصصان نظامی آمریکایی که در حال تجزیه و تحلیل تصاویر ماهواره ای و دیگر اطلاعات هستند می گویند روسیه چندین تانک تی ۹۰، ۱۵ توپ هویتزر، ۳۵ نفربر، ۲۰۰ تفنگدار دریایی و کانکس هایی برای اسکان ۱۵۰۰ پرسنل نظامی را در یک پایگاه هوایی در نزدیکی روستای آباء و اجدادی بشار اسد مستقر کرده است.
سرگئی لاوروف، وزیر امور خارجه روسیه، به نقل از خبرگزاری های روس گفته است: «این ها محموله های نظامی هستند که از قبل هم ارسال می شدند و ارسال آن ها ادامه خواهد داشت. با این محموله ها طبیعتا متخصصان روس هم همراه هستند که تجهیزات را تنظیم می کنند و پرسنل سوری را برای نحوه استفاده از این تسلیحات آموزش می دهند.»
روس ها جت های جنگی به پایگاه هوایی نفرستاده اند و کرملین نگفته است آیا چنین خواهند کرد یا نه. تقویت حضور نظامی روسیه که طی چهار سال و نیم جنگ داخلی سوریه از دولت اسد حمایت کرده است اصطکاک جدیدی در روابط مسکو و واشنگتن ایجاد خواهد کرد.
اندرو وایس، نایب رییس مطالعات در بنیاد کارنگی برای صلح بین الملل، کارشناس پیشین روسیه در شورای امنیت ملی و وزارت خارجه و دفاع آمریکا، می گوید: «فکر نمی کنم دولت های غربی برای کند کردن تحرک پر خطر روس ها یا متوقف کردن آن آماده دست زدن به اقدامی خاص باشند.»
در واقع، تلاش های ایالات متحده برای متوقف کردن جریان ارسال محموله های نظامی نتیجه چندانی نداشته است. مقامات نظامی آمریکا که در صورت ناشناس ماندن موافقت کردند در مورد اطلاعات محرمانه اظهار نظر کنند می گویند طی هفته گذشته دستکم ۱۵ هواپیمای غول پیکر ترابری روس از کریدور هوایی ایران و عراق برای انتقال تجهیزات نظامی و پرسنل به پایگاه سوریه عبور کرده اند.
بلغارستان به درخواست آمریکا مرز هوایی خود را هفته گذشته به روی پرواز هواپیماهای روسی بست. اما با وجود ابراز نگرانی دیپلمات های آمریکایی نسبت به پرواز هواپیماهای روس در ۱۴ شهریور عراق مرز هوایی خود را مسدود نکرد.
هر چند هشدارهای دولت اوباما به روس ها علنی است اما مقامات آمریکایی حاضر نیستند آشکارا درباره درخواست شان از عراقی ها صحبت کنند. حیدر العبادی با حمایت آمریکایی ها به نخست وزیری عراق رسید اما همچنان می کوشد اقتدار خود را به کرسی بنشاند و مقامات آمریکایی هم نسبت به عدم تضعیف او با ملاحظه عمل می کنند.
آن چه بر مشکلات عبادی می افزاید تلاش او برای حفظ روابط خوب همزمان با آمریکا، ایران و روسیه است. در حالی که ۳۵۰۰ مشاور آمریکایی برای کمک به عراقی ها در مبارزه با داعش به آن کشور فرستاده شده اند، عراق از حمایت نظامی ایران در جنگ با داعش هم استفاده کرده است. بغداد از مسکو که حیدر العبادی در اردیبهشت ماه از آن دیدن کرد سلاح خریداری می کند.
عراق با شمار اندکی هواپیمای جنگی توانایی بسیار محدودی برای دفاع از حریم هوایی اش دارد. اما آن ها می توانند به روس ها بگویند اجازه پرواز از مرز هوایی آن کشور را ندارند و از آمریکایی ها برای ردگیری هواپیماهای روس و منصرف کردن شان کمک بگیرند.
جان کربی، سخنگوی وزارت امور خارجه آمریکا، می گوید: «فارغ از این که چه کریدور هوایی مورد استفاده قرار می گیرد ما صراحتا نگرانی خود را نسبت به ادامه حمایت مادی از رژیم اسد اعلام کرده ایم. ما درباره مکالمات دیپلماتیک خود صحبت نمی کنیم اما از دوستان و شریکان خود در منطقه خواسته ایم روس ها را با پرسش های دشواری روبرو کنند.»
یک سخنگوی نخست وزیر عراق از اظهارنظر در این باره سر باز زد.
تقویت حضور نظامی روس ها در سوریه می تواند منافع کرملین را از راه های متعددی تامین کند. این حضور می تواند به تحکیم موقعیت اسد کمک کند. روسیه سال هاست از اسد که موفقیت های نظامی اش در ماه های اخیر رو به زوال گذاشته است حمایت می کند.
جفری وایت، افسر پیشین آژانس اطلاعات وزارت دفاع آمریکا، کارشناس سوریه در انستیتو واشنگتن برای سیاست خاور نزدیک، می گوید: «این به نظر ادامه روند قشون کشی یا تقویت چشمگیر نیروی رزمی در سوریه است و می تواند رژیم اسد را از یک حاشیه امن در میدان نبرد برخوردار کند.»
تقویت حضور نظامی روس ها در سوریه همچنان خواست مسکو برای جنگ با داعش با ائتلافی جدید شامل ایران و دولت اسد را به نمایش می گذارد. این حضور می تواند به روسیه نفوذ بیشتری در شکل گیری یک دولت جدید در صورت خروج اسد از قدرت بدهد.
روسیه فارغ از این که اوضاع چگونه پیش برود، با استفاده از یک پایگاه هوایی جدید که مکمل پایگاه دریایی است که سال ها در شهر بندری طرطوس داشته است، بنظر در مسیر حفظ تمام عیار منافع استراتژیک اش در سوریه و بهبود قابلیت هایش برای اعمال قدرت در آن کشور و کشورهای همسایه است.
استفن بلنک، کارشناس امور نظامی روسیه در شورای سیاست خارجی آمریکا، می گوید: «این مهم ترین اعمال قدرت روسیه در منطقه طی دهه هاست.» او این مهم را با پیاده کردن نیروهای روسی در مصر در سال ۱۳۴۹ مقایسه کرده و می افزاید: «این امر نفوذ روسیه در شام (سوریه و عراق) را تقویت خواهد کرد.»
فاز بعدی طرح روس ها هنگامی روشن تر خواهد شد که ولادمیر پوتین، رییس جمهوری روسیه، برای تشریح طرح اش در مورد سوریه در نشست مجمع عمومی سازمان ملل متحد، در آغاز مهر ماه، به نیویورک بیاید.
اندرو وایس معتقد است: «روسیه در عوض کردن موضوع در شب ورود ولادمیر پوتین به نیویورک در مراسم هفتادمین سال تاسیس سازمان ملل متحد فوق العاده عمل کرده است.»
به گفته وایس: «روس ها به جای کم اهمیت جلوه دادن تمایل پوتین به ملاقات با اوباما می کوشند استدلال کنند که شما باید در مورد سوریه با ما صحبت کنید. این ایرانی ها بودند که با اعزام نیروی قدس و فرستادن نیروهای وابسته چون حزب الله بهای حفظ اسد را می پرداختند. حال نوبت مسکو است که آن نقش را که عمدتا هدفش حفظ رژیم کنونی است برعهده بگیرد.»
ایران که از دولت اسد حمایت کرده و اجازه پرواز هواپیماهای روسی را از مرز هوایی اش به مقصد سوریه داده است، در واقع تلاش های مسکو را تسهیل می کند.
در مرداد ماه گزارش هایی بود حاکی از این که قاسم سلیمانی، فرمانده سپاه قدس، مسوول حمایت نظامی ایران از اسد، با وجود تحریم مصوب سازمان ملل متحد مبنی بر ممنوعیت سفر به خارج از ایران به مسکو رفته بود. مقامات روس چنین سفری را رد کرده اند اما دو مقام آمریکایی که به خاطر اشاره به اطلاعات طبقه بندی شده نخواستند نامشان فاش شود می گویند تردیدی ندارند که قاسم سلیمانی به آن سفر رفته بود.
جان کری، وزیر امور خارجه آمریکا، دو بار در تماس با سرگئی لاوروف، همتای روس خود، هشدار داد که تقویت حضور نظامی روسیه آشوب در سوریه را تشدید می کند و حتی ممکن است به رو در رویی های سهوی با نیروهای تحت رهبری آمریکا که درگیر حملات هوایی علیه داعش هستند بیانجامد.
جان کربی می گوید: «آن چه که ما خواهان مشاهده اش هستیم تحرک به سوی گذار سیاسی است. ما همچنان معتقدیم فرصتی برای پیگیری این گذار با همکاری مقامات روس وجود دارد. اما این روند نمی تواند با کمک آشکار و مدوام و ترغیب رژیم اسد آغاز شود.»
جان مک کین، سناتور جمهوریخواه ایالت آریزونا، رییس کمیته نیروهای مسلح سنا، در بیانیه ای گله کرد که دولت اوباما باید برای منصرف کردن پروازهای روسیه اقدامات بیشتری انجام می داد: «روسیه با تکیه بر انفعال آمریکا اینک درگیر تقویت خطرناک حضور نظامی اش در سوریه شده است؛ و این امر از طریق ارسال محموله ها از مرز هوایی ایران و عراق به رغم ابراز نگرانی جان کری، وزیر امور خارجه، و دیگر مقامات دولت انجام گرفته است.»
اما سناتور مک کین مشخص نکرد ایالات متحده در این مرحله چه اقدامی باید انجام می داد.