پژوهشگران علم عصب شناسی: اشک ریختن در اوج احساسات، پدیده تکاملی ویژه انسان است

زیست شناسان و دانشمندان علم عصب شناسی معتقد به سیر تکاملی می گویند گریه کردن، یک ویژگی مختص انسان است.

روزنامه کانادایی «گلوب اند میل» در گزارشی درمورد پدیده گریستن می نویسد با وجود انتشار گزارش های پراکنده درمورد اشک ریختن فیل و گوریل، دانمشندان معتقدند هیچ موجود زنده دیگری به جز انسان در اوج احساسات، اشک نمی ریزد.

در این گزارش آمده است اگر اشک های از سر احساس و هیجان، پدیده ای ویژه و منحصر به انسان هاست، بنابراین گریه کردن باید یک مزیت تکاملی داشته باشد.

خبرنگار این گزارش پرسش هایی در مورد ماهیت این مزیت تکاملی مطرح کرده است: آیا اشک ریختن نشانه تسلیم است و طرف متخاصم را خلع سلاح می کند؟ آیا گریه کردن حس همدردی و همبستگی را افزایش می دهد و عامل ترغیب ارتباطات جمعی ست؟ آیا اشک سبب کاهش تنش می شود و برای سلامتی مفید است و در نهایت مزیت بقا را به فرد اعطا می کند؟ مغز انسان چه ویژگی دارد که توانایی گریه کردن را در انسان به وجود می آورد؟

رابرت پراوین، استاد روانشناسی دانشگاه مریلند اخیراً در نشریه «روانشناسی تکاملی» نوشته است به نظر می رسد اشک جذابیت بیشتری به احساسات انسان می دهد.

در یک آزمایش تجربی جالب، از هشتاد دانشجوی مقطع لیسانس خواسته شده است تا شدت غم و اندوه را درجه بندی کنند. نیمی از تصاویر، چهره فردی را نشان می داد که درحال اشک ریختن است و نیمی دیگر، تصاویر همان افرد بودند که اشک به صورت دیجیتالی از چهره شان زدوده شده بود. این تصاویر با عکس های دیگری از افراد با احساسات متفاوت مخلوط شده بودند.

اکثریت قاطع دانشجویان، فارغ از جنسیت و سن، عکس هایی که در آن ها فرد در حال اشک ریختن بود را نسبت به آن دسته از عکس ها که اشک ها پاک شده بود، غم انگیزتر تشخیص دادند.

دانش آموزان اذعان کرده بودند که چهره افراد حاضر درعکس های بدون اشک، نه تنها غمگین به نظر نمی رسیدند، بلکه نوعی حس نگرانی، تعجب، تفکر و شوک را القا می کردند.

دکتر پراوین درمورد این آزمایش نتیجه گیری کرده است که اشک، ابهام موجود در چهره انسان را کاهش می دهد.

دکتر پراوین تأکید می کند این واقعیت که حیوانات در اوج غم و شادی و هیجان، اشک نمی ریزند و ماه ها طول می کشد که گریه نوزادان با اشک همراه شود، بر باور پژوهشگرانی که معتقدند گریه از سر هیجان و احساسات یک پیشرفت تکاملی جدید است، مهر تائید می نهد.

اورن هاسون، زیست شناس تکاملی اسرائیلی، در پاسخی به مقاله تحقیقی دکتر پراوین در نشریه «روانشناسی تکاملی»، تئوری را مطرح کرده است که براساس آن ممکن است پدیده گریه از سر احساس، نشانه دلجویی باشد.

وی تأکید می کند: «ممکن است اشک ریختن، به این دلیل که اشک حوزه دید فرد در حال گریه را محدود می کند، نشانه بیولوژیکی نیت غیرخصمانه فرد باشد. اشک ریختن همچنین ممکن است عاملی برای درخواست کمک و یا ارسال پیام بی گناهی و یا بی دفاعی باشد».

ویلیام فری، متخصص شیمی حیاتی، دانشمند عصب شناس و نویسنده کتاب «گریه کردن: اسرار اشک ها» می گوید دلیل دیگری که احتمال دارد گریه از سر هیجان و احساس تکامل یافته باشد این است که انسان ها توانایی اشک ریختن را به گونه ای تکمیل کرده اند که بتوانند از آن به عنوان ابزاری برای کاهش تنش و استرس استفاده کنند و این تکامل ارزش حیاتی برای بقای بشر داشته است.

اگر اشک، نه تنها فقط به عنوان یک نماد ارتباطی و بلکه به عنوان عاملی برای کاهش استرس قلمداد شود، ممکن است بتوان علت گریه کردن افراد در تنهایی را شرح داد.

دکتر فری می گوید ماهیت شیمیایی اشک هایی که در اوج احساسات ریخته می شوند، با اشکی که چشم انسان را مرطوب نگه می دارند، متفاوت اند. اشک هایی که از سر احساس ریخته می شود حاوی پروتئین هستند.

پرسشی که پژوهشگران هنوز پاسخی برای آن نیافته اند این است که آیا اشک هایی که از سر هیجان و احساس ریخته می شوند، حاوی هورمون های استرس همچون پرولاکتین هستند یا خیر. تاکنون تحقیق بالینی در مورد نقش اشک های احساسی و ارتباط آن با کاهش استرس انجام نشده است.

دکتر فری به روزنامه «گلوب اند میل» گفته است: «۸۵ درصد زنان و ۷۳ درصد مردان گفته اند بعد از گریه کردن احساس بهتری دارند و این امر نظریه نقش اشک ریختن بر کاهش استرس را مورد تائید قرار می دهد.

زنان به طور معمول ۵̷۳ بار در ماه گریه می کنند و این در حالی ست که مردان فقط ١̷۷ بار در ماه اشک می ریزند.

علت این که زنان بیشتر از مردان گریه می کنند روشن نیست اما پژوهشگران اطمینان دارند که آناتومی غده های اشکی زنان و مردان یکسان نیست.