هر چهار سال یکبار، با فرا رسیدن انتخابات ریاست جمهوری در ایران، این پرسش مطرح میشود که مهمترین مطالبات زنان در ایران چیست و آیا میتوان در ساختار جمهوری اسلامی به آن دست یافت.
زنان ایرانی از زمان روی کار آمدن نظام جمهوری اسلامی تا امروز، با موانع گوناگونی روبرو بودهاند که شاخصترین آن، حجاب اجباری است.
قانون مجازات اسلامی زنانی را که بدون «حجاب شرعی در معابر و انظار عمومی ظاهر شوند» به حبس از۱۰ روز تا ۲ ماه و یا جزای نقدی محکوم میکند.
این قانون، از زنان عادی تا فعالان حقوق زنان را با احکام سنگین روبرو کرده است که مشهورترین جنبشها در این رابطه حرکت نمادین «دختران خیابان انقلاب» است که در آن، زنان روسریهای خود را بر فراز سکویی در خیابانها مانند پرچم بالا میبردند.
زنان ایرانی حتی برای قوانین نانوشته، از جمله حق دوچرخهسواری، نیز مبارزه کردهاند.
در سال ۱۳۷۵، پس از بالا گرفتن جنجال بر سر مسأله «دوچرخه سواری زنان» که فائزه هاشمی یکی از پرچمداران آن بود، آیت الله علی خامنهای در دیدار رئیس و معاونان سازمان تربیت بدنی، آن را «نامناسب» اعلام کرد و در شهریور ۱۳۹۵، طی فتوایی دوچرخهسواری زنان در مجامع عمومی را حرام دانست.
حق ورود به استادیوم، یکی دیگر از مسائلی است که زنان ایرانی در سالهای اخیر برایش بسیار جنگیدهاند و با خودسوزی و درگذشت زن جوان هوادار تیم فوتبال استقلال در برابر ساختمان دادگاه انقلاب تهران، در جهان نیز خبرساز شد.
همچنین طبق قوانین جمهوری اسلامی اجازه خروج از کشور زنان با شوهران آنها است. این موضوع در مواردی زنان ورزشکار را از حضور در عرصههای بینالمللی بازداشته و در رسانههای داخلی و خارجی بازتاب یافته است.
آزاده پورزند، پژوهشگر حقوق بشر، میگوید زنان ایرانی الزما همه با هم یک مطالبه ندارند و نمیتوان به طور جزئی به این موضوع نگاه کرد. به نظر خانم پورزند، اگر بتوان به یک مطالبه کلی اشاره کرد، میتوان گفت زنان ایرانی به دنبال «احترام به کرامت انسانی» خود هستند و این که در جامعه، «شهروند درجه دوم» نباشند.
این پژوهشگر حقوق بشر معتقد است چه زنانی که موافق پیش گرفتن مطالبات جزئیتر خود هستند، چه آنها که سرخورده شدهاند، و چه افرادی که مخالف هرگونه مذاکره با جمهوری اسلامی برای دستیابی به مطالبات خود هستند، همه در کنار هم به جنبش برابریخواهی زنان ایران قوت بخشیدهاند.
آزاده پورزند میگوید به عنوان زنی جوان، مادران دادخواه را به عنوان رهبران مدنی دنبال میکند و آنها در انتخابات امسال شرکت نخواهند کرد؛ چرا که به خواستههایشان بیاحترامی شده است.