همه‌گیری ویروس کرونا برگزاری کنسرت‌های موسیقی را در بسیاری از کشورهای جهان متوقف کرده است و هنرمندان شاخه‌های مختلف این صنعت، به صورت مستقیم و غیرمستقیم، با چالش‌های بسیاری مواجه شده‌اند.
با توجه به این که بخش مهمی از درآمد صنعت موسیقی جهان از برگزاری کنسرت‌ها، جشنواره‌ها، و اجراهای زنده کوچک و بزرگ تأمین می‌شود، لغو این برنامه‌ها نه تنها خوانندگان، بلکه نوازندگان، آهنگسازان، ترانه‌سرایان، برگزار کنندگان، تالارهای موسیقی و حوزه‌های گوناگون مرتبط با این صنعت را نیز دچار مشکلات زیادی کرده است.
براساس آمار تارنمای «ورلد اکانامیک فورام»، ارزش سالانه اقتصادی صنعت موسیقی جهان بیش از ۵۰ میلیارد دلار است و رکود ناشی از همه‌گیری ویروس کرونا، ضررهای هنگفتی را متوجه این هنر و سایر بخش‌های اقتصادی جامعه می کند.
نصیر مشکوری، کارشناس، پژوهشگر، و نویسنده حوزه موسیقی در گفتگو با صدای آمریکا می گوید: «شروع پاندمی کرونا، شرایط غیر قابل پیش‌بینی فضای هنری و موسیقی جهان را تحت تاثیر خود قرار داد. شرایطی که باعث ایستایی جریان فرهنگ روز، به ویژه موسیقی مردم‌پسند، شده است. تمامی کنسرت‌ها، اجراها، و برنامه‌های هنری به تعویق افتاده است و این اتفاق نه تنها بر جو فرهنگی، هنری، و روحیه مردم تاثیر منفی گذاشته، بلکه بازار کار و درآمدزایی تمامی حرفه‌های مرتبط با موسیقی را نیز از پا درآورده است.»
میزان درآمدهای صنعت موسیقی جهان
پژوهش‌های مختلف نشان می‌دهد که کنسرت‌های موسیقی بیش از ۵۰ درصد درآمدهای این حرفه را تشکیل می‌دهند و از اهمیتی حیاتی در این چرخه اقتصادی برخوردارند.
به گزارش تارنمای «رولینگ استون»، ادامه بحران کرونا، خطر جدی برای این تجارت جهانی ۲۶ میلیارد دلاری محسوب می‌شود و صنعت موسیقی با چالشی بزرگ مواجه است.
در این دوران، تعدادی از خوانندگان با برگزاری کنسرت‌های مجازی، به فعالیت‌های خود ادامه دادند و از طرق مختلف درآمدزایی کردند.
یکی از موفق‌ترین برنامه‌های هنری دوران کرونا، کنسرت مجازی گروه موسیقی پسرانه «بی تی اس» است که با هزاران تماشاگر اینترنتی در سراسر جهان، حدود ۲۰ میلیون دلار بلیت‌فروشی داشت.
از طرفی، برخی دیگر از هنرمندان سایر بخش‌های موسیقی، در استودیوهای خانگی خود مشغول بودند، و به ترانه‌نویسی، آهنگسازی، تنظیم، یا سایر امور اجرایی پرداختند و بحران کنونی تأثیر زیادی بر فعالیت‌های آنها نداشت.
با این حال همه‌گیری ویروس کرونا، زندگی اکثریت هنرمندان را به صورتهای مختلف تحت تأثیر قرار داده است و دوران سختی را سپری می‌کنند.
بابک امینی، گیتاریست و آهنگساز ایرانی ساکن کانادا در گفت‌وگو با صدای آمریکا، با اشاره به چالش‌های موجود، شرایط کنونی هنرمندان را از نظر حرفه‌ای، اقتصادی، و حتی عاطفی دشوار توصیف می کند، چرا که خانه‌نشین هستند و آینده نامشخص است.
این هنرمند از لغو یا تعویق اجباری اکثر پروژه‌های خود خبر می‌دهد و به گفته او، بسیاری از همکارانش نیز وضعیت مشابهی دارند.
این شرایط برای مشاغلی مانند استودیوهای ضبط، برگزارکنندگان تورهای موسیقی، و یا تالارهای هنری نیز صادق است و اکثر افراد شاغل در این حرفه‌ها، غیر از ضبط یا برگزاری کنسرت، منبع درآمد دیگری ندارند.
در هفته‌های اخیر تعدادی از شرکت‌های هنری، استودیوها، یا سالن‌های بزرگ با مشکلات مالی زیادی مواجه شده‌اند و تا مرز ورشکستگی پیش رفتند.
البته اعطای وام‌های دولتی در آمریکا، شامل برخی از این کسب و کارها نیز شد و بسیاری از این شرکت‌ها با استفاده از معافیت‌های مالیاتی، و یا تعویق زمان پرداخت اقساط و مخارج خود، فعلا این دوره بحرانی را پشت سرگذاشتند.
واهه شاهینیان از مدیران «ال ای کانسرت گروپ» در گفت‌وگو با صدای آمریکا ضمن اشاره به ضربه سخت کرونا به صنعت موسیقی، از تعطیلی تمامی ۱۱ کنسرت این گروه هنری از جمله تور بزرگ توماس آندرس، خواننده پیشین «مادرن تاکینگ» در آمریکا خبر داد.
به گفته واهه شاهینیان، هرچند که تعدادی از علاقمندان بهای بلیت‌های خریداری شده خود را پس گرفتند، ولی با توجه به محبوبیت برنامه‌های این گروه هنری، بسیاری ترجیح می‌دهند تا با حفظ بلیت‌ها، علاوه بر حمایت، در کنسرت‌هایی که به احتمال زیاد در سال ۲۰۲۱ برگزار خواهد شد، شرکت کنند.
هرچند که در هفته‌های آخیر شاهد اجرای برنامه‌های کوچک و ابتکاری در برخی از نقاط جهان بودیم، ولی به عقیده بسیاری از کارشناسان، کنسرت‌های بزرگ و جشنواره‌های موسیقی عمده تا سال آینده میلادی برگزار نخواهند شد.
اما دامنه این بحران فقط شامل دنیای موسیقی نیست و به صورت غیرمستقیم، اقتصاد مناطق مختلف جهان را تحت تأثیر قرار می‌دهد.
به نوشته تارنمای هنری «رولینگ استون»، جشنواره موسیقی «کوچلا» در ایالت کالیفرنیا، که دومین فستیوال بزرگ آمریکا محسوب می‌شود، در سال ۲۰۱۹ حدود ۶۰۰ هزار تماشاگر داشت.
به گفته مقامت شهری «ایندیو»، پیش بینی می‌شد که برگزاری جشنوا‌رهای «کوچلا» و «استیج کوچ» در سال ۲۰۱۹، در مجموع یک میلیارد و چهارصد میلیون دلار درآمد داشته باشند، که از این رقم بیش از هشتصد میلیون دلار به این منطقه می‌رسید و حدود ۲۱۲ میلیون دلار هم نصیب شهر ایندیو می‌شد.
امسال این جشنواره‌های موسیقی به دلیل همه‌گیری ویروس کرونا لغو شد و اقتصاد این منطقه تفریحی در ایالت کالیفرنیا، میلیون‌ها دلار از دست داد.
سایر درآمدهای عرصه موسیقی
اما پنجاه درصد دیگر چرخه اقتصادی صنعت موسیقی، ترکیبی از درآمدهای حاصل از فروش ترانه، و آلبوم واقعی، یا بصورت دیجیتالی در سایت‌های عرضه کننده موسیقی است.
این بخش شامل درآمدهای جانبی دیگری مانند دریاف حق معنوی، یا سهم موسیقی در تولید محصولات سینمایی، تلویزیونی، و بازی‌های رایانه ای نیز می شود.
در سال‌های اخیر، درآمدهای حاصل از فروش دیجیتالی آثار موسیقی بصورت چشمگیری افزایش یافته است و در عرض ۶ سال، از ۹ درصد به حدود ۴۷ درصد افزایش یافته است.
هرچند که تصور می‌شود استقبال از فروش اینترنتی یا عرضه دیجیتالی آثار موسیقی، خبر خوشی برای هنرمندان است و درآمدهای آنها را افزایش می‌دهد، ولی در اصل چنین نیست و به دلیل پیچیدگی‌های فرآیند موجود، سهم اندکی از این درآمد نصیب هنرمندان می‌شود.
جاش تیسلی، خواننده جوان موسیقی پاپ، در گفت‌وگو با صدای آمریکا، با اشاره به اهمیت سایت‌های موسیقی و شبکه‌های اجتماعی در معرفی آثار هنرمندان و ارتباط آنها با طرفداران، تأکید می‌کند که بر خلاف تصور رایج، خوانندگان و به ویژه چهره‌های جوان یا مستقل درآمد زیادی از این راه ندارند.
به گفته این خواننده آمریکایی، برگزاری کنسرت و اجرای زنده، حتی برای ستاره‌های بزرگ نیز مهم است و آنها از این طریق درآمد بیشتری کسب می‌کنند، به همین دلیل لغو برنامه‌های هنری به دلیل همه‌گیری ویروس کرونا، ضربه اقتصادی سختی برای جهان موسیقی است.
این درحالی است که درآمدهای این بخش در کشورهای توسعه نیافته، رقم چندانی نیست و از کشورهای پیشرفته نیز کمتر است، و هنرمندان جز از طریق اجرای زنده و برگزاری کنسرت درآمد خاص دیگری ندارند.
عدم تولید ترانه و آلبوم
از پیامدهای مهم همه‌گیری کرونا و کاهش درآمدهای صنعت موسیقی، عدم تولید، و افت شدید فروش ترانه و آلبوم در جهان است که ویترین اصلی بازار موسیقی محسوب می شوند.
به گفته بابک امینی، هنرمندان بخش مهمی از درآمد خود را به تولید آثار جدید اختصاص می‌دهند و این فرآیند تولید، صدها نفر را در بخش‌های مختلف هنری و غیرهنری تغذیه می‌کند.
به گفته این هنرمند، وقتی از درآمد کاسته می‌شود، به طبع هزینه‌ای صرف تولید آثار جدید نمی‌شود و این چرخه اقتصادی که تمامی اجزای آن به یکدیگر متصل هستند، متوقف می‌شود.
در ماه‌های گذشته، تعدادی از ستاره‌های بزرگ مانند لیدی گاگا، تیلور سوئیفت، و بیانسه آلبوم‌های جدید خود را روانه بازار کردند، ولی مراحل تهیه و تولید این آثار پیش از بحران کرونا انجام شده است.
هرچند که انتشار این آلبوم‌ها به صورت نسبی موفق بود، ولی تمامی برنامه‌های تبلیغاتی مرتبط با آنها لغو شد و خبرهای مرتبط با این آثار، تحت تأثیر حواشی تلخ و غم انگیز ویروس کرونا قرار گرفت.
با توجه به شرایط کنونی، تولید اکثر پروژه‌های هنری به تعویق افتاده است و شرکت‌های بزرگ و کوچک صفحه‌پرکنی، تمامی پروژه‌های هنری خود را به آینده موکول کردند.
علی رغم تمامی چالش‌های موجود، اهالی موسیقی به آینده امیدوار هستند و به عقیده اکثر کارشناسان، پس از پایان همه‌گیری ویروس کرونا و بازگشایی صنعت موسیقی، بخش عمده‌ای از ضررهای این دوره بحرانی در زمان کوتاهی جبران خواهد شد.
بسیاری از هنرمندان در این دوره بحرانی، انگیزه‌های بیشتری برای فعالیت داشتند و با بهره‌گیری از خلاقیت و نوآوری خود به آفرینش آثار متنوع هنری پرداختند و با هواداران‌شان در ارتباط بودند.
فرامرز اصلانی، هنرمند ایرانی ساکن آمریکا در گفت‌وگو با صدای آمریکا می‌گوید: «اگرچه چند ماهی است که همه چیز بهه هم ریخته و همه ما باید روند زندگی را دگرگونه کنیم، نباید گذاشت که این بیماری، هرچند بیمناک، سدی فرا راه آفرینش‌های هنری باشد.»
آقای اصلانی می‌گوید: «پس از نگرانی‌ها، آشفته‌حالی‌ها، و آن‌که نمی‌دانستم بدون اجرا بر پهنه و دوری از مردمی که سال‌ها است رودرروی‌شان بوده‌ام و برای‌شان خوانده‌ام، چگونه باید بگذرانم، بر آن شدم که پرتکاپوتر باشم. این شد که دفتر سروده‌هایم را گشودم و چند ترانه از آن میان برگزیدم.»
این هنرمند می‌گوید که اثری به نام «هنوز»، در دو اجرا، با کوبش‌های دگرگونه، نخستین کار بود و «اکنون دو، سه سروده دیگرم دارند سازآرایی میشوند و به زودی آنها را خواهید شنید.»
آقای اصلانی در پایان می‌گوید: «سیل را می‌توان مهار کرد، ولی هنر را نه!»