درحالی که نمایش فیلم ایرانی «جدایی نادر از سیمین» هنوز در سینماهای آمریکا آغاز نشده است، نشریات و سایت های اینترنتی داخل کشور از هم اکنون این فیلم را برنده جایزه اسکار در بخش رقابت های فیلم های خارجی می خوانند.
روزنامه نیویورک تایمز روز جمعه در گزارشی به قلم «لاری رادر» ضمن بررسی فیلم های خارجی اسکار می نویسد: «بیش از ۶٣ فیلم به نمایندگی از کشورهای مختلف برای ورود به بخش رقابت های فیلم های خارجی اسکار ٢٠١٢ ارسال شده اند اما اغلب آن ها هنوز درسینماهای آمریکا به نمایش درنیامده و برخی از این فیلم ها هم ممکن است هرگز در سینماهای آمریکا به نمایش گذاشته نشوند.» این گزارشگر در ادامه مطلب خود می نویسد: «اما از سال ١٩۴٧ و زمانی که رده بندی فیلم های زبان خارجی به رقابت های جایزه اسکار افزوده شده تا کنون، این بخش از جوایز همواره موضوعی برانگیزنده همراه با جنجال و حدسیات بوده و امسال نیز از این قاعده مستثنی نیست.»
چرا جنجال برانگیز؟
نخستین باری که بخش فیلم های خارجی «اسکار» با جارو جنجال روبرو شد زمانی بود که نماینده «پورتوریکو» از حضور در این جوایز محروم شد. در آن زمان آکادمی اسکار به نماینده پورتوریکو اعلام کرد که آن ها نمی توانند با یک فیلم به زبان اسپانیایی وارد بخشی رقابت های فیلم های خارجی اسکار شوند چرا که «پورتوریکو» یکی از ایالت های آمریکا محسوب می شود.
پس از «پورتوریکو» نوبت کشور «آلبانی» بود که فیلم «بخشش خون» را به عنوان نماینده خود به آکادمی معرفی کرد اما از آن جایی که در این فیلم از دیالوگ هایی به زبان انگلیسی استفاده شده بود، آکادمی آن را رد کرد و در عوض فیلم «عفو» به عنوان نماینده رسمی «آلبانی» به اسکار فرستاده شد.
نشریه معتبر «نیویورک تایمز» در ادامه این مقاله می نویسد: «امسال فیلم های برجسته ای از برخی از موفق ترین کارگردان های سینمای جهان که پیش از این نیز نامزد و برنده جوایز اسکار بوده اند در فهرست فیلم های زبان خارجی قرار دارد. اما سئوالی که در اینجا مطرح می شود این است که آیا یکه تازی فیلم های اروپایی در این بخش از جوایز اسکار امسال هم ادامه خواهد داشت یا نه؟»
«از زمان راه اندازی بخش رقابت های فیلم ها به زبانی غیر از انگلیسی در جوایز اسکار، تنها سه فیلم از قاره آفریقا توانسته است جایزه این بخش را کسب کند. به غیر از ژاپن که تا کنون چهار بار برنده جایزه اسکار بهترین فیلم خارجی اسکار بوده و تایوان که یک بار در سال ٢٠٠٠ این جایزه را از آن خود ساخته است، تا امروزهیچ کشوری از خاورمیانه نتوانسته است جایزه اسکار فیلم های زبان خارجی را به دست بیاورد و همواره این کشورهای اروپایی بوده اند که یکی پس از دیگری جوایز این بخش از اسکار را به خود اختصاص داده اند.»
آیا «جدایی نادر از سیمین» طلسم را خواهد شکست؟
نیویورک تایمز در دنباله گزارش خود می نویسد: «امسال، به نظر می رسد فیلم ایرانی «جدایی نادر از سیمین» یکی از فیلم های محبوب گزینش های آغاز فصل جوایز سینمایی است. هنوز مشخص نیست که زمزمه شایعات در اطراف برنده شدن این فیلم که «اصغر فرهادی» آن را نوشته و کارگردانی کرده است در بخش فیلم های خارجی اسکار از کجا آغاز شده است؟ چرا که این فیلم هنوز در ایالات متحده آمریکا به نمایش عموم گذاشته نشده است. اما در دایره دست اندرکارانی که به کار تبلیغات و فروش فیلم های خارجی اشتغال دارند از فیلم «جدایی نادر از سیمین» که قرار است در اواخر ماه دسامبر برای نخستین بار در آمریکا به نمایش در آید تا بتواند شرایط شود از هم اکنون به عنوان برنده جایزه اسکار فیلم های خارجی نام برده می شود. فیلمی که به صورت یک درام خانوادگی آغاز شده و درنهایت تبدیل به یک داستان کارآگاهی با پایانی نا مشخص می شود.»
در این میان، برخی تصمیمات عجیب کشورهای اروپایی در انتخاب فیلم های نماینده اسکار خود موجب شده است تا فیلم‌هایی مانند «روزی روزگاری در آناتولی» محصول کشور ترکیه، امید به دریافت جایزه این بخش داشته باشد. از جمله این تصمیمات سوال برانگیز می توان به حذف فیلم «پوستی که در آن زندگی می کنیم» ساخته پدرو آلمادوار از اسپانیا و فیلم «ما یک پاپ داریم» ساخته نانی مورتی از ایتالیا اشاره کرد.
کشور آلمان نیز با فرستادن مستند «پینا» ساخته «ویم وندرس» به آکادمی اسکار دست به ریسک بزرگی زده است. چراکه تاکنون سابقه نداشته اثری مستند جایزه اول این بخش را دریافت کند. هرچند پرتغال نیز با انتخاب فیلم «ژوزه و پیلار» که اثری مستند درباره «ژوزه ساراماگو» است، کور سوی امیدی برای خود ایجاد کرده است.
نمایندگان جایزه اسکار بهترین فیلم زبان خارجی امسال اکثرا با موضوعاتی چون جنگ، درگیری، سرکوب و فساد وارد این رقابت شده‌اند، دقیقا برخلاف سال‌های گذشته که انتقام و تاوان موضوع اصلی فیلم‌های نامزد اسکار خارجی بودند.
اعضای آکادمی اسکار امسال برای انتخاب نامزدهای نهایی بهترین فیلم غیرانگلیسی باید صبوری بیشتری داشته باشند. حضور فیلم چهار ساعت و نیم «داستان صدیق؛ نگهبانان رنگین کمان» از تایوان که مقاومت مردم بومی تایوان در مقابل نیروهای پادشاهی ژاپن را به تصویر کشیده است یا فیلم دو ساعت و نیم «گل‌های جنگ» ساخته ژانگ ییمو از چین که موضوعی جنگی دارد از جمله فیلم‌هایی هستند که آکادمی اسکار را بی حوصله خواهد کرد.
اما همه فیلم هایی که امسال به بخش فیلم های خارجی اسکار ارسال شده اند هم جدی و طاقت فرسا نیستند و می توان به نمونه هایی که انسان را به تفکر وامی دارد و الهام بخش هستند نیزاشاره کرد. فیلم هایی چون «Le Havre» ساخته آکه کوریسماکی از کشور فنلاند که یک داستان فانتزی یک ساعت و نیمه درباره یک جوان پناهنده آفریقایی است که تحت حمایت یک مرد «واکسی» فرانسوی درمی آید و از درونمایه سیاسی برخوردار است و البته سخاوت روح و انسانیت بشری را نیز نشان می دهد، از آن جمله است.
امسال فیلم های نماینده برای رسیدن به نامزدی جایزه اسکار خارجی از هر ژانری حضور دارند. شانس بالای «جدایی نادر از سیمین» هم شاید از این جهت است که این فیلم شباهت های زیادی به ملودرام های هالیوودی دارد که طرفداران آثار برنده اسکاری چون «کرامر علیه کرامر» (فیلمی با شرکت مریل استریپ و داستین هافمن درباره طلاق) از نزدیک با آن آشنایی دارند.
کشور نیوزلند نیز برای اولین بار در این بخش از جوایز اسکار حضور یافته است. از سوی دیگر، دو فیلم تحسین شده سینمای جهان از جمله «پوستی که در آن زندگی می کنم» به کارگردانی پدرو آلمادوار از اسپانیا و «ما یک پاپ داریم» ساخته نانی مورتی از ایتالیا از راهیابی به جمع نامزدهای اولیه جوایز اسکار ٢٠١٢ بازماندند.
در طول سال های گذشته، از ۶٢ جایزه بهترین فیلم غیرانگلیسی اسکار تا به امروز، ۵١ جایزه نصیب فیلم‌های اروپایی شده است و کشورهای آسیایی تنها پنج بار و کشورهای آفریقایی و قاره آمریکا نیز هریک سه جایزه را از آن خود ساخته اند.
یکی از انتقاداتی که همیشه به آکادمی اسکار در برگزاری این بخش وارد می شود، محدود بودن کشورها در معرفی تنها یک فیلم است. قانون آکادمی اسکار می گوید «هر کشور، یک فیلم» و این قانون اگرچه فرصت برابری برای همه کشورها در این رقابت ایجاد می‌کند، اما از سوی دیگر موجب می‌شود تا کشورهایی چون ایتالیا، آلمان یا فرانسه که از سینمای پویا و قدرتمندی بهره می‌برند، مجبور به نادیده گرفتن برخی فیلم های مطرح خود شوند.
منتقد سینمایی روزنامه نیویورک تایمز در پایان مطلب خود می نویسد: «در ماه ژانویه از میان تعداد ۶٣ فیلمی که از کشورهای مختلف به اسکار فرستاده شده ٩ فیلم انتخاب خواهد شد و در نهایت ۵ فیلم عنوان نامزدهای بخش رقابت های خارجی اسکار را به دست خواهند آورد. شاید آن زمان، زمان بهتری برای ابراز عقیده در مورد برنده اول این جوایز باشد.»