سال گذشته، آکادمی نوبل سنت شکنی کرد و جایزه نوبل ادبی را به یک ترانه نویس داد. اهدای مهمترین جایزه ادبی جهان به «باب دیلن»، خواننده و ترانه سرای آمریکایی با انتقادهایی همراه بود.
مخالفان می گفتند نوبل ادبی از معدود جوایزی است که به خالقان آثاری با غنای ادبی اهدا می شود و قرار دادن ترانه در ژانر ادبی به هدف نوبل خدشه وارد می کند.
اما موافقان معتقد بودند شعرهای باب دیلن دارای ارزش ادبی هستند و اینکه او توانسته ادبیات را از طریق ترانه به فرهنگ عام پیوند بزند شایسته دریافت جایزه نوبل است.
امسال، بسیاری پیش بینی می کنند آکادمی نوبل، گزینه ای را انتخاب کند که کمترین حاشیه و جنجال را به همراه داشته باشد.
کسی که مثل باب دیلن نباشد
یکی از کسانی که نامش برای دریافت جایزه نوبل ادبی امسال بر سر زبانهاست، «یان لیانکی» ، طنزنویس چینی است که بسیاری از آثارش در چین ممنوع شده اند. «لیانکی» در سال ۲۰۱۴ برنده جایزه ادبی «فرانتس کافکا» شد.
با توجه به اینکه «گائو شینگجیان» در سال ۲۰۰۰ و «مو یان» در سال ۲۰۱۲ برنده جایزه نوبل ادبی شدند، بعید نیست امسال هم جایزه نوبل ادبی را به یک چینی تبار اهدا کنند.
«بیورن ویمن»، خبرنگار فرهنگی مستقر در سوئد پیش بینی می کند امسال آکادمی نویسنده ای را انتخاب کند که درست عکس باب دیلن باشد.
او می گوید امسال «آنتونیو لوبو آنتونس»، رمان نویس پرتغالی یا «اسماعیل کاداره» نویسنده پرآوازه اهل آلبانی شانس زیادی برای دریافت جایزه نوبل ادبی دارند.
«آنتونس»، که خود پزشک است، بسیاری از آثارش را پیرامون رابطه بیمار و پزشک نوشته است. از مشهورترین آثار او می توان به رمان «رقص محکومان» اشاره کرد.
«کاداره»، روزنامه نگار و نویسنده است که همواره در کشمکش با نظام کمونیستی «انور خوجه» بود و سرانجام زندگی در تبعید را برگزید و ساکن فرانسه شد. مشهورترین اثر او، «ژنرال ارتش مرده» چاپ سال ۱۹۶۱ است.
۱۱۳برنده که تنها ۱۴ تای آنها زن هستند
از سال ۱۹۰۱ که نخستین جایزه نوبل ادبی به «سولی پرودوم» شاعر فرانسوی اهدا شد، تنها چهارده نفر از برنده ها ، زن بوده اند.
آکادمی نوبل ادعا می کند که در انتخاب های خود، به جنسیت و ملیت نویسنده اهمیتی نمی دهد و تنها به ارزش ادبی آثارشان نگاه می کند.
نخستین زنی که جایزه نوبل ادبی را دریافت کرد، «سلما لاگرلوف» نویسنده سوئدی بود که در سال ۱۹۰۹ این جایزه را گرفت. او همچنین نخستین زنی بود که به عضویت آکادمی نوبل درآمد.
از دیگر زنانی که جایزه نوبل ادبی برده اند می توان به «نادین گوردیمر» از آفریقای جنوبی، «گابریلا مسترال» شیلیایی، «تونی موریسون» آمریکایی، «دوریس لسینگ» بریتانیایی، «هرتا مولر» رومانیایی، «آلس مونرو» کانادایی و «سوتلانا الکسیویچ» نویسنده اهل بلاروس اشاره کرد.
از میان نامهایی که به تازگی به فهرست گمانه زنی های نوبل ادبی اضافه شده «مارگارت اتوود» نویسنده کانادایی است که اقتباس تلویزیونی اثر درخشانش «قصه ندیمه» چندین جایزه امی گرفت و نامش را بر سر زبانها انداخت.
وفاداری به سنت آلفرد نوبل
برنده جایزه نوبل ادبی را هیأتی متشکل از هجده نفر انتخاب می کند. هر سال در ماه فوریه، لیستی از نامزدها از سوی آکادمی به این افراد فرستاده می شود. در ماه مه، پنج نفر از میان این افراد برگزیده می شوند تا ماه اکتبر که برنده نهایی انتخاب شود.
اعضای آکادمی در این مدت، هنگام صحبت از نویسنده های نامزد نوبل از اسم رمز استفاده می کنند تا خبری به بیرون درز پیدا نکند.
ویژگی مهمی که هیأت داوران نوبل مد نظر دارند خلق آثاری درخشان در عرصه ادبیات و در جهتی ایده آل است؛ همان چیزی که آلفرد نوبل به آن اهمیت می داد.
آکادمی نوبل در وب سایت خود اعتراف می کند که درک آلفرد نوبل از نوبل ادبیات، مبهم است و از همین رو انتخاب برنده از میان طیف گسترده ای از کسانی که اثر ادبی خلق می کنند می تواند به تعابیر مختلفی که از درک آلفرد نوبل می شود جامه عمل بپوشاند.
اما تعدادی نویسنده هستند که نامشان هر سال در گمانه زنی ها مطرح می شود؛ چهره هایی چون «نگوگی واتیانگو» نویسنده کنیایی، «آدونیس» شاعر سوری، «عاموس عوز» نویسنده اسرائیلی، «هاروکی موراکامی» رمان نویس ژاپنی، «کلادیو ماگریس» ایتالیایی و «دان دلیلو» نویسنده آمریکایی.
آکادمی، روز پنجشنبه، پنجم اکتبر به گمانه زنی ها پایان می دهد و برنده جایزه نوبل ادبی سال ۲۰۱۷ را اعلام می کند.