ماکزیمیلیان شل، بازیگر اتریشی تبار تبعه سویس و برنده جایزه اسکار و گلدن گلوب برای بازی در فیلم داوری در نورمبرگ، که در ایران با نام محاکمه نورمبرگ بر پرده آمد، روز شنبه در ۸۳ سالگی در شهر اینسبروک در اتریش درگذشت. همسرش ایوا به هنگام مرگ بر بالین او بود.
با آن که در فیلم کلاسیک «داوری در نورمبرگ» ساخته استانلی کریمر، هنرپیشگانی چون اسپنسر تریسی، مارلن دیتریش، مونتگمری کلیفت، و جودی گارلند بازی می کردند، اما ماکزیمیلیان شل به خاطر بازی در نقش وکیل مدافع آلمانی متهمان نازی، رقیبش اسپنسر تریسی را شکست داد و برنده جایزه اسکار شد. شل دو بار دیگر هم نامزد جایزه اسکار بهترین بازیگر اول و دوم شد.
فیلم داوری در نورمبرگ که در سال ۱۹۶۱ ساخته شد، درباره دادگاه های مربوط به جنایت های جنگ دوم جهانی است که در آغاز به صورت اپیزودی در مجموعه تلویزیون آمریکایی خانه نمایش ۹۰ پخش شد و ماکزیمیلیان شل در آن نیز بازی می کرد.
آلمان نازی نه تنها درهنر ماکزیمیلیان شل، که در زندگی او نیز نقشی مهم داشت. او که در ۸ دسامبر ۱۹۳۰ در وین اتریش به دنیا آمده بود همراه با پدرش، نویسنده و شاعر، و مادرش مارگاریت، که او نیز بازیگر بود، پس از الحاق اتریش به نازی ها در سال ۱۹۳۸ به سویس گریخت. در آنجا به تحصیلات خود ادامه داد. به دانشگاه رفت . در دانشگاه تاریخ هنر خواند و کار بازیگری خود را ازتئاتر آغاز کرد.
بخش اعظم نقش هایی که شل بازی کرده به موضوع نازی ها مربوط است.
شل در فیلم «پرونده اودسا» (۱۹۷۵) با بازی در نقش یک جنایتکار جنگی که در اسرائیل محاکمه می شود، نامزد دریافت جایزه اسکار بهترین هنرپیشه مرد شد. بار دیگر نیز به خاطر بازی در نقش یک مبارز زیرزمینی ضد نازی در فیلم «جولیا» (۱۹۷۷) با شرکت جین فوندا و ونسا ردگریو، نامزد دریافت اسکار بهترین بازیگر مرد نقش دوم شد.
در فیلم پرونده اودسا او نقش یک کاپیتن اس اس را بازی می کند و در فیلم های «پل دوردست» و «صلیب آهنی» در نقش افسران نازی ظاهر می شود.
فیلم شیرهای جوان (۱۹۵۸) اولین فیلم آمریکایی او بود که در آن درکنار بزرگ ترین هنرپیشگان هالیوود، مارلون براندو، مونتگمری کلیفت و دین مارتین، در نقش افسری نازی پدیدار شد.
با این حال شل که نمی خواست به عنوان بازیگر فیلم های نازی ها شناخته شود، به بازی در فیلم هایی با موضوع های دیگر روی آورد. فیلم های آلمانی او:مانند «نفر اول از آخر». و یا فیلم تلویزیونی «هاملت» ساخته آلمان که با بازی درخشان او در سال ۱۹۶۰ به فستیوال فیلم سان فرانسیسکو رفت.
شل حرفه خود را به بازیگری محدود نکرد. او درعین حال در زمینه های کارگردانی، تهیه کنندگی، و نویسندگی نیز فعال بود و به جوایزی دست یافت. نخستین فیلمی که کارگردانی کرد، «نخستین عشق» (۱۹۷۰) اقتباسی بود از داستانی نوشته ایوان تورگنیف، که نامزد اسکار برای بهترین فیلم خارجی شد. او همچنین تهیه کننده فیلم «قصر» با اقتباس از رمان کافکا بود.
درزمینه مستند سازی، با ساختن فیلم «مارلن» (۱۹۸۴)، که فیلمی مستند درباره زندگی مارلن دیتریش بود، نامزد دریافت جایزه بهترین فیلم مستند شد. این فیلم به عنوان شاهکاری در رشته فیلم های غیرداستانی مورد تجلیل قرار گرفت. از آنجا که مارلن دیتریش اجازه گرفتن تصویر خود را به فیلم ساز نداده و فقط امکان استفاده از صدایش را دراختیار او قرار داده بود، اوج خلاقیت و ابتکار شل با نفوذ او در تصویرها و نشان دادن واقعیت ها در این فیلم دیده می شود.
مستند دیگر او با نام «خواهرم ماریا» درباره خواهرش ماریا شل است. هنرپیشه ای که در دهه ۱۹۵۰ خوش درخشید اما چندی بعد به درون گمنامی و انزوا رفت و حتی دست به خودکشی زد. ماریا شل در سال ۲۰۰۵ درگذشت.
بازی ها و کارگردانی های مختلف دیگر او برایش اعتبار و جایزه های معتبر بسیاری به بار آورد. مانند بازی تحسین آمیزش در نقش پتر کبیر در فیلمی با همین عنوان (۱۹۸۶)، و یا بازی اش در فیلم «استالین» (۱۹۹۲) در نقش رهبر برجسته شوروی که برایش جایزه گلدن گلوب را به ارمغان آورد.
ماکزیمیلیان شل در سال ۱۹۹۲ به دریافت دکترای افتخاری از دانشگاه شیکاگو نائل شد. او در بیش از ۶۰ فیلم بازی کرده و تهیه کننده، کارگردان، و نویسنده ده ها اثر سینمایی بوده است.
با آن که شل در دهه آخر عمر تنها به صورت گه گاه در نقش های کوچک و مستقل ظاهر شد اما سالیان دراز به عنوان مشهورترین و بهترین هنرپیشه ای که از اتریش برخاسته بود، در جهان مطرح بود.
با آن که در فیلم کلاسیک «داوری در نورمبرگ» ساخته استانلی کریمر، هنرپیشگانی چون اسپنسر تریسی، مارلن دیتریش، مونتگمری کلیفت، و جودی گارلند بازی می کردند، اما ماکزیمیلیان شل به خاطر بازی در نقش وکیل مدافع آلمانی متهمان نازی، رقیبش اسپنسر تریسی را شکست داد و برنده جایزه اسکار شد. شل دو بار دیگر هم نامزد جایزه اسکار بهترین بازیگر اول و دوم شد.
فیلم داوری در نورمبرگ که در سال ۱۹۶۱ ساخته شد، درباره دادگاه های مربوط به جنایت های جنگ دوم جهانی است که در آغاز به صورت اپیزودی در مجموعه تلویزیون آمریکایی خانه نمایش ۹۰ پخش شد و ماکزیمیلیان شل در آن نیز بازی می کرد.
آلمان نازی نه تنها درهنر ماکزیمیلیان شل، که در زندگی او نیز نقشی مهم داشت. او که در ۸ دسامبر ۱۹۳۰ در وین اتریش به دنیا آمده بود همراه با پدرش، نویسنده و شاعر، و مادرش مارگاریت، که او نیز بازیگر بود، پس از الحاق اتریش به نازی ها در سال ۱۹۳۸ به سویس گریخت. در آنجا به تحصیلات خود ادامه داد. به دانشگاه رفت . در دانشگاه تاریخ هنر خواند و کار بازیگری خود را ازتئاتر آغاز کرد.
بخش اعظم نقش هایی که شل بازی کرده به موضوع نازی ها مربوط است.
شل در فیلم «پرونده اودسا» (۱۹۷۵) با بازی در نقش یک جنایتکار جنگی که در اسرائیل محاکمه می شود، نامزد دریافت جایزه اسکار بهترین هنرپیشه مرد شد. بار دیگر نیز به خاطر بازی در نقش یک مبارز زیرزمینی ضد نازی در فیلم «جولیا» (۱۹۷۷) با شرکت جین فوندا و ونسا ردگریو، نامزد دریافت اسکار بهترین بازیگر مرد نقش دوم شد.
در فیلم پرونده اودسا او نقش یک کاپیتن اس اس را بازی می کند و در فیلم های «پل دوردست» و «صلیب آهنی» در نقش افسران نازی ظاهر می شود.
فیلم شیرهای جوان (۱۹۵۸) اولین فیلم آمریکایی او بود که در آن درکنار بزرگ ترین هنرپیشگان هالیوود، مارلون براندو، مونتگمری کلیفت و دین مارتین، در نقش افسری نازی پدیدار شد.
با این حال شل که نمی خواست به عنوان بازیگر فیلم های نازی ها شناخته شود، به بازی در فیلم هایی با موضوع های دیگر روی آورد. فیلم های آلمانی او:مانند «نفر اول از آخر». و یا فیلم تلویزیونی «هاملت» ساخته آلمان که با بازی درخشان او در سال ۱۹۶۰ به فستیوال فیلم سان فرانسیسکو رفت.
شل حرفه خود را به بازیگری محدود نکرد. او درعین حال در زمینه های کارگردانی، تهیه کنندگی، و نویسندگی نیز فعال بود و به جوایزی دست یافت. نخستین فیلمی که کارگردانی کرد، «نخستین عشق» (۱۹۷۰) اقتباسی بود از داستانی نوشته ایوان تورگنیف، که نامزد اسکار برای بهترین فیلم خارجی شد. او همچنین تهیه کننده فیلم «قصر» با اقتباس از رمان کافکا بود.
درزمینه مستند سازی، با ساختن فیلم «مارلن» (۱۹۸۴)، که فیلمی مستند درباره زندگی مارلن دیتریش بود، نامزد دریافت جایزه بهترین فیلم مستند شد. این فیلم به عنوان شاهکاری در رشته فیلم های غیرداستانی مورد تجلیل قرار گرفت. از آنجا که مارلن دیتریش اجازه گرفتن تصویر خود را به فیلم ساز نداده و فقط امکان استفاده از صدایش را دراختیار او قرار داده بود، اوج خلاقیت و ابتکار شل با نفوذ او در تصویرها و نشان دادن واقعیت ها در این فیلم دیده می شود.
مستند دیگر او با نام «خواهرم ماریا» درباره خواهرش ماریا شل است. هنرپیشه ای که در دهه ۱۹۵۰ خوش درخشید اما چندی بعد به درون گمنامی و انزوا رفت و حتی دست به خودکشی زد. ماریا شل در سال ۲۰۰۵ درگذشت.
بازی ها و کارگردانی های مختلف دیگر او برایش اعتبار و جایزه های معتبر بسیاری به بار آورد. مانند بازی تحسین آمیزش در نقش پتر کبیر در فیلمی با همین عنوان (۱۹۸۶)، و یا بازی اش در فیلم «استالین» (۱۹۹۲) در نقش رهبر برجسته شوروی که برایش جایزه گلدن گلوب را به ارمغان آورد.
ماکزیمیلیان شل در سال ۱۹۹۲ به دریافت دکترای افتخاری از دانشگاه شیکاگو نائل شد. او در بیش از ۶۰ فیلم بازی کرده و تهیه کننده، کارگردان، و نویسنده ده ها اثر سینمایی بوده است.
با آن که شل در دهه آخر عمر تنها به صورت گه گاه در نقش های کوچک و مستقل ظاهر شد اما سالیان دراز به عنوان مشهورترین و بهترین هنرپیشه ای که از اتریش برخاسته بود، در جهان مطرح بود.