در نهصد دقیقه مستند در ده قسمت و هجده ساعت، که پخش آن یکشنبه ۲۶ شهریورماه از شبکه تلویزیونی غیرانتفاعی پی‌بی‌اس PBS آغاز شد، مستندساز برجسته «کن برنز»، ۷۹ مصاحبه متنوع با سربازان و افسران، و ناظران و مردم عادی در آمریکا و ویتنام را در کنار تصاویر آشنا و ناآشنای فیلم‌های جنگی، کنار هم می‌گذارد با هدف اینکه تصویری یکدست و بدون موضع‌گیری سیاسی از جنگی رقم بزند که بر تاریخ آمریکا، هنوز به عنوان نخستین شکست و عقب‌نشینی، سنگینی می‌کند.
«کن برنز» که با مجموعه خیره‌کننده مستند خود در باره «جنگ داخلی» تلاش کرد دوپاره یک ملت بزرگ را با هم آشتی دهد، اینک با مجموعه جدید خود «جنگ ویتنام» سراغ واقعه تاریخی عظیم دیگری می‌رود که به مرگ ۵۰ هزار نظامی آمریکائی و میلیون‌ها ویتنامی منجر شد.
مثل دیگر مستندهای «کن برنز»، مجموعه «جنگ ویتنام» نیز عظیم، طولانی، و پر از جزئیات لحظه به لحظه است که به گفته یک منتقد سینمائی، تماشای آن هم هیجان‌انگیز و خیره‌کننده است و هم کسالت‌بار.
کن برنز و همکار اصلی او، «لین نوویک» Lynn Novick و تیم بزرگ همکاران آنها، برای ساختن این مجموعه ده سال وقت گذاشته و ۳۰ میلیون دلار هزینه کرده‌اند. «جنگ ویتنام» محصول مشترک WETA-TV تلویزیون غیرانتفاعی شهر واشنگتن دی.سی. و «فلورانتین فیلمز» شرکت تولیدی «کن برنز» است.
آنها سراغ شاهدان عینی رفته‌اند. افسران و سربازان آمریکا که در بازگشت از جنگ ویتنام، با چنان جامعه خشمگینی روبرو شدند که ترجیح دادند سکوت کنند، برای نخستین بار، در این فیلم، به سخن در می‌آیند
. ویتنامی‌هائی که در جنگ شرکت داشتند، و فعالان سیاسی که کارزار عظیم و فرهنگ‌ساز ضد جنگ را در آمریکا سامان دادند، و همچنین مردم عادی ویتنام، که در زمان جنگ در شمال یا جنوب این کشور، شاهد به هم ریختن زندگی‌های خود بودند، در این فیلم، مورد مصاحبه قرار می‌گیرند.
معمولا مفسران سیاسی و محققان دانشگاهی و نویسندگان کتاب‌های بی‌شمار در باره جنگ، در مستندهای این‌چنین یا برنامه‌های تلویزیونی جلوی دوربین می‌روند تا موضوع را برای تماشاگر تفسیر کنند.
به طور مثال، به مناسبت‌های مختلف، تلویزیون‌ها سراغ سناتور «جان مک کین» می‌روند که در زمان جنگ، خلبان نیروی هوائی بود و سالها در زندان ویتنام شمالی تحت شکنجه قرار گرفت، یا با «جان کری» وزیر خارجه دوران پرزیدنت اوباما و سناتور سابق مصاحبه می‌کنند که بعد از بازگشت از جنگ ویتنام، کارزار بزرگی علیه آن به راه انداخت و در کنگره، شهادت داد.
«هنری کیسینجر» مشاور امنیت ملی کاخ سفید و وزیر خارجه دوران جنگ ویتنام، که مذاکرات صلح با ویتنام شمالی را سامان داد، و همچنین جین فاندا بازیگر هالیوود، که از سخنگویان خشمگین ضد جنگ بود، دیگر چهره‌هائی هستند که بارها جلوی دوربین نشسته‌اند تا از خاطرات خود بگویند.
در مستند جدید «جنگ ویتنام» از این چهره‌ها و نظایر آنها، از جمله روزنامه‌نگاران شبکه‌های اصلی تلویزیونی که هنوز هم سر کار هستند، خبری نیست.
در این فیلم، کار اظهارنظر، و تفسیر، برعهده تماشاگر گذاشته شده تا از شنیدن خاطرات و مشاهدات دست اول دست اندرکاران در جبهه و در راهروهای قدرت، در ذهن خود به نتیجه‌گیری بپردازد.
همکاران «کن برنز» که علاوه بر مجموعه ۱۰ قسمتی تلویزیونی، یک کتاب مصور نیز در باره «جنگ ویتنام» منتشر کرده‌اند، ۲۴هزار عکس را گردآوری کردند و مجموعا یکهزار و ۵۰۰ ساعت فیلم و ویدیو را دوباره بررسی کردند.
آنها در ۱۸ ساعت صحنه‌های ۲۵ نبرد را بررسی می‌کنند، که دست کم در ۱۰ نبرد، جزییات صحنه‌ها از چندین زاویه مختلف، تصویر می‌شود. هنرپیشه برجسته «پیتر کویوتی» Peter Coyote متن مستند را که به تمامی از قلم نویسنده «جفری وارد» تراویده، اجرا می‌کند، و صحنه‌ها با موسیقی «ترنت رزنور» Trent Reznor و «اتیکوس راس» Atticus Ross دو همکار گروه موسیقی راک الکترونیک «ناین اینچ نی‌لز» Nine Inch Nails همراهی می‌شود. «یویو ما» موسیقیدان برجسته و ارکستر او، «سیلک رود آنسامبل» (گروه جاده ابریشم Silk Road Ensemble) با قطعات جدید، روی برخی دیگر از صحنه ها موسیقی گذاشته‌اند.
منتقدها چه می گویند
منتقدها در رسانه‌های آمریکایی برخوردهای ضدونقیضی با مستند ۱۸ ساعته جنگ ویتنام نشان می‌دهند. «تاد واندرورف» نویسنده وب‌سایت خبری چپگرای «واکس» Vox آن را بهترین کار «کن برنز» و همکاران می‌داند و می‌نویسد «برنز» و «نوویک» نشان می‌دهند که در پیامد یک حادثه، راحت می‌شود آن را محکوم کرد و یادآور می‌شود که در این فیلم، هیچکس خوب یا بد، تقصیرکار یا قربانی نشان داده نمی‌شود.
«الکس شپارد» سردبیر مجله محافظه‌کار «نیو ریپابلیک» پرهیز مستندسازان «جنگ ویتنام» از موضع‌گیری سیاسی را یک موضع‌گیری سیاسی می‌داند و می‌نویسد آشکارا قصد «کن برنز» و همکارش «لین نوویک» این است که مثل مجموعه «جنگ داخلی» با این مستند، مرهمی بر زخم التیام نیافته بگذارند، کاری که از دید «شپارد» امکان پذیر نیست.
«جیمز پونیوازیک» منتقد تلویزیون روزنامه «نیویورک تایمز» مستند «جنگ ویتنام» را بهترین کار «کن برنز» نمی‌داند، و یادآور می‌شود که برخلاف دیگر جنگ‌ها، جنگ ویتنام در مقابل دوربین خبرنگاران تلویزیونی اتفاق افتاد و مردم آن را در خانه‌های خود تجربه کردند و فیلمسازان مجبور نیستند از تکنیک مشهور به «کن برنز» که حرکت دوربین روی تصاویر ثابت است، استفاده کنندو به همین خاطر، این مستند هم نمی‌تواند جنگ را از دیدگاه واقعا تازه‌ای به تماشاگر عرضه کند.
در فاصله میان «جنگ داخلی» Civil War و «جنگ ویتنام»، «کن برنز» و همکاران او، مستندهای به یادماندنی متعددی ساخته‌اند، از جمله مجموعه «جنگ» The War که در سال ۲۰۰۷ پخش شد در باره جنگ جهانی دوم، و «بیس بال: پرتاب دهم» در سال ۲۰۱۰، و «منع مصرف الکل» Prohibition در سال ۲۰۱۱ در باره پیامد و مرگبار اجرای قانون ضد مشروبات الکلی.
