خبرنگار و مجری تلويزيونی بخش فارسی صدای آمريکا، علی جوانمردی، در ۷ تير ماه ۱۳۹۳ (۲۸ ژوئن ۲۰۱۴) در دفتر آقای مسعود بارزانی، رئيس اقليم کردستان عراق، در اربيل، با وی گفتگويی انجام داد که مشروح آن را در زير می‌خوانيد.
۱- چه راه حلی برای تداوم عراق یکپارچه و متحد دارید؟
بارزانی: ما بسیار تلاش کردیم. یعنی پس از سرنگونی رژیم بعث در ۲۰۰۳ به‌عنوان کرد، هر آنچه در توان داشتیم بکار گرفتیم تا عراقی جدید بسازیم. عراقی که وظیفه و حق همه در آن روشن و مشخص باشد، تا بسوی عراقی دمکراتیک، فدرال و چند حزبی برویم. ولی متاسفانه انجام نشد. بطوریکه پس از ۱۰ سال امروز ما با وضعیتی مواجه شده ایم که برای هیچ کسی قابل انتظار نبود. شرایطی آشفته و ترسناک ایجاد شده است. اکنون ما بطول ۱۰۵۰ کیلومتر با تروریستها و گروههای تندرو و افرادی هم مرز هستیم که نمیدانم چه کسانی هستند. این وضعیتی جدید است. من بعید میدانم عراق همانند گذشته شود. شاید فقط خدا بداند چه خواهد شد!
۲- در گفتگوهایی که با جان کری وزیر خارجه آمریکا داشتید، این موضوع را که عراق دیگر یکپارچه و متحد نخواهد شد، مورد بحث قرار دادید؟
بارزانی: بله بطور مفصل درباره وضعیت عراق و این مسایل گفتگو کردیم.
۳- آیا درست است که شما شروطی را برای پذیرفتن همکاری برای جلوگیری از تجزیه عراق مطرح کردید؟
بارزانی: کردها یکپارچگی و تمامیت ارضی عراق را به خطر نیانداخته اند. ما عراق را به چنین روزی که در آن گرفتار شده دچار نکرده ایم. عراق را ما تجزیه نکرده ایم. بلکه دیگران این بلا را سر عراق آورده و این کشور را تکه تکه کرده اند. به همین دلیل هم، عوامل این وضعیت باید مشکل را حل کنند. ما همیشه و در آغاز تاسیس دولت عراق جدید گفته ایم که عراق از دو ملت اصلی تشکیل شده است، کرد و عرب، ضمن احترام من به سایر ملیتهای ترکمن، مسیحی آشوری و کلدانی. ولی به گونه ای رفتار نشد که کردها احساس کنند ملتی شریک و سهیم در اداره امور کشور هستند. به‌عنوان شهروند درجه دو و درجه سه با کردها رفتار شد.
از اين رو غیرممکن است که ما از این به بعد حتی نظير رفتار یکی دو ماه پیش با کردها را بپذیریم. سرگرم بررسی اوضاع هستیم. پارلمان، احزاب و افکار عمومی داریم. به آرای عمومی مردم کردستان مراجعه میکنیم. تصمیمی گرفته خواهد شد که به نفع مردم کردستان باشد.
۴- سخنان شما این مفهوم را می‌رساند که بسوی استقلال کردستان پیش می‌روید. آیا این درست است؟
بارزانی: این حق طبیعی است و باید تحقق یابد. باید استقلال تحقق پذیرد. معتقدم اکنون زمینه استقلال هم مناسب است. این یک موضوع روشن است و تا تحقق آن، در حد توان به برادرانمان در عراق کمک میکنیم تا شاید بتوانیم عراق را از این بحران رها سازیم. ولی این به مفهوم آن نیست که استقلال کردستان کنار گذاشته شود.
۵- ولی خود شما گفتید با تروریستهای داعش و گروههای ناشناس مرز مشترکی به طول ۱۰۵۰ کیلومتر داريد. چند صد کیلومتر هم با ایران هم مرز هستید و جمهوری اسلامی ايران بسیار مخالف استقلال کردستان است. موضع ترکیه هم هنوز کاملا مشخص نیست. یعنی دور تا دور شما بحران و آتش است و همسايگانتان علیه کشور مستقل کردستان هستند. آیا بازهم فکر میکنید استقلال کردستان امکان‌پذیر است؟
بارزانی: بحث ما اکنون کردستان جنوبی، يعنی کردستان عراق است. تاکنون روشن شده که ما نه برای ایران، نه برای ترکیه و نه برای هیچ طرفی دیگر تهدید نیستیم. برعکس ما در برقراری امنیت و آسایش در این کشورها بسیار همکاری کرده ایم. حتی ما تلاش کرده ایم مساله کردها در این دو کشور از طریق صلح‌جویانه و دمکراتیک حل و فصل شود. به تلاش‌ها هم ادامه می‌دهیم. معتقدم ایران و ترکیه هم قانع شده اند که ما تهدید نیستیم. ولی استقلال حق طبیعی و مسلم ماست. مخالفت علیه این روند را سیاست درستی نمی بینم. در نهایت هم این ملت کرد است که برای سرنوشت خود تصمیم می‌گیرد.
۶- خبرهایی در اینجا منتشر شده که، در نشست اخیر نچیروان بارزانی، نخست وزیر حکومت اقلیم، با مقامات ایران، جمهوری اسلامی پیشنهاد ۵ سال فروش نفت کرکوک و سراسر کردستان را به شما داده تا در مقابل از نوری المالکی حمایت کنید. آیا این درست است؟
بارزانی: باور کنید این خبر بی‌پایه و اساس است. با ایران درباره وضعیت امنیتی و شرایط جدی منطقه گفتگو شده است.
۷- شما در گذشته همیشه بر ماده ۱۴۰ قانون اساسی عراق پافشاری می‌کردید. یعنی برگزاری رفراندوم برای تعیین اداره کرکوک و مناطق کردنشین. اکنون هم معتقدید ماده ۱۴۰ باید انجام شود و کرکوک به اداره منطقه ای کردستان بپیوندد؟
بارزانی: درباره این ماده قانون اساسی و صحبتهای من تفاسیر زیادی به عمل آمده است. اکنون می‌خواهم موضوع را برای مردم کردستان و افکار خارج از کشور روشن سازم. زمانیکه ماده ۱۴۰ قانون اساسی را پذیرفتیم، به این مفهوم نبود که کرکوک و سایر مناطق کردنشین خارج از اداره حکومت اقلیم، جزو کردستان نیستند. یک لحظه هم تردید نکردیم که این مناطق بخشی از کردستان هستند. ولی با هدف تعیین یک راه حل قانونی و حقوقی برای تفاهم و توافق با همه طرفهای عراقی، ماده ۱۴۰ را پذیرفتیم. ۱۰ سال منتظر ماندیم و حکومت فدرالی عراق از اجرای این ماده سرباز زد.
نکته دیگر آنستکه احتمالا بسیاری تصور می کنند که پس از رویدادهای اخیر ، نیروی پیشمرگ کردستان وارد کرکوک و سایر مناطق کردستانی شده اند. از سال ۲۰۰۳ پیشمرگان کرد در کرکوک و دیگر مناطق کردستان مستقر شده اند. کرکوک، خانقین، شنگال، مخمور و بسیاری از این مناطق تحت کنترل پیشمرگه‌ها است. در برخی نقاط تنها پیشمرگان کرد مستقر بودند، در برخی مناطق هم پیشمرگان کرد با نیروهای دولت مرکزی، و در بعضی مناطق هم نیروهای ارتش عراق به تنهایی حضور داشتند.
پس از رویدادهای اخیر که ارتش عراق از همه مناطق خارج شد و سلاح‌های خود را جا گذاشت و از هم پاشید، پیشمرگان کرد مجبور شدند در مناطقی که ارتش عراق به تنهایی حضور داشت یعنی در اطراف کرکوک، در خانقین و شنگال خلا را پر کنند. پیشمرگه‌ها اجازه ندادند این مناطق به دست تروریستها بیافتد. از اين رو ماده ۱۴۰ در عمل تمام شده محسوب میشود.
این به مفهوم آن نیست که ما خود را بر مردم این مناطق تحمیل میکنیم. ما تحت نظارت همه ناظران بین المللی آرای مردم منطقه را بطور شفاف جمع آوری خواهیم کرد. یعنی اگر مایل بودند می‌توانند به اداره حکومت اقلیم کردستان برگردند. ماده ۱۴۰ پایان پذیرفته و ما لازمست به رای و خواست این مردم احترام بگذاریم. هم ما و هم دیگر طرفها بايد به آرای مردم احترام بگذارند.
تصمیم نهایی ما را همه‌پرسی در مناطق کردستانی تعیین می‌کند. مردم هر تصمیمی بگیرند ما آنرا اجرا میکنیم. بنابراین، درباره ماده ۱۴۰ قانون اساسی، که تمام شده محسوب میشود، از این پس بحثی نخواهیم کرد.
۸- یعنی در صورتی‌که مردم این مناطق، در رفراندومی که برگزار خواهد شد، راضی نشدند نیروهای شما آنجا باشند، شما حاضرید عقب نشینی کنید؟
بارزانی: ما به رای آنها احترام می‌گذاریم.
۹- آقای رییس، موضوع حساس دیگر فروش نفت است. مساله‌ای که روابط اربیل و بغداد را بحرانی کرده است. اکنون گفته میشود حکومت اقلیم کردستان نفت کرکوک را هم می‌فروشد. آیا این درست است؟
بارزانی: [پيش از بحران اخير] نفت کرکوک، از طریق خط لوله‌ای که از جنوب موصل عبور می‌کرد، به ترکیه می‌رفت. اکنون این خط لوله نفتی در دست تروریستهاست و پیش از آنهم منفجر شده بود. اگر نفت کرکوک از طریق خط لوله‌ای که از کردستان به ترکیه میرود، صادر نشود، راه دیگری برای صدور ندارد. ساکنان کرکوک و مردم همه کردستان و حتی مردم موصل در شرایطی که دولت بغداد بودجه منطقه را نمی‌دهد. پول نفتی که از کردستان صادر می شود بايد به آنها برسد. این نفت فقط برای کردها نیست. برای همه از جمله برای عربها و ترکمنهای کرکوک است. فروش این نفت حق ما و حق همه مردم منطقه است. بدون هیچگونه فرق و تبعیضی، درآمد این نفت در میان کرد، عرب، ترکمن، مسیحیان آشوری و کلدانی و سایرین توزیع میشود.
۱۰- ولی دولت عراق میگوید این غیرقانونی است که کردها نفت میفروشند!
بارزانی: پس قطع نان مردم با چه قانونی؟ به ما بگویند با کدام قانون نان مردم را قطع کرده اند؟ بعد چنین ادعایی را مطرح کنند.
۱۱- بغداد مگر چقدر از پول حکومت اقلیم را پرداخت نکرده است؟
بارزانی: تقریبا ۶ ماه است که پولی نداده اند. تصور کن ۱۷ درصد بودجه عراق که رقمی حدود ۱۰ تا ۱۲ میلیارد دلار میشود. نه تنها این بلکه قبل از آنهم حقوق پیشمرگان کرد را ۱۰ سال است که پرداخت نکرده اند. پیشمرگ، که بخشی از نیروهای دفاعی عراق محسوب میشود، بغداد یک دلار از حقوق آنها را هم پرداخت نکرده است. حتی سهم سلاح‌های پیشمرگان کرد را در بغداد توقیف کرده اند.
۱۲- این اقدامات که می‌گویید از طرف دولت نوری المالکی بوده یا از طرف اکثریت شیعه عراق؟
بارزانی: خیر شیعه ها نیستند. آقای نوری المالکی و چند تن از اطرافیانش.
۱۳- با سایر گروههای شیعه رابطه دارید؟
بارزانی: بله، رابطه خوبی داریم.
۱۴- با سنی ها چطور؟
بارزانی: با همه شیعه‌ها و سنی‌هایی دوست هستیم که به پروسه دمکراتیک عراق اعتقاد دارند.
۱۵- اجازه بدهید درباره سخنرانی‌های اخیر شما صحبت کنیم. شما زیاد درباره استقلال کردستان و ایجاد یک کشور کرد صحبت میکنید. چقدر مردم کرد از شما حمایت می‌کنند؟
بارزانی: انشاالله همه پرسی برگزار میکنیم و آنزمان روشن میشود چه میزان از مردم پشت سر ماست.
۱۶- یعنی معتقدید که اکثریت کردها چنین خواستی دارند؟
بارزانی: بله اکثریت کامل. اگر هم ملت کرد پشت سر ما نبود، ما هم در آنزمان سکوت میکنیم و چیزی نمی‌گوییم.
۱۷- این خواست را با آمریکا مطرح کرده اید؟ آنها چه گفتند؟
بارزانی: با آمریکا و همه طرفها و با اروپا هم مطرح کرده ایم. واکنش شدید و مواضعی که در گذشته نسبت به این مساله بود، اکنون دیده نمی‌شود. زیرا برای آنها هم حقایق زیادی روشن شده است.
۱۸- برای وضعیتی که می‌گویید چه برنامه سیاسی دارید؟
بارزانی: ما مناطق اقلیم کردستان را حفظ و پاسداری میکنیم. از کرد، عرب، ترکمن، آشوری و کلدانی و همه حفاظت میکنیم. تلاش میکنیم اداره مناطق کردستانی را بازسازی و از نو تنظیم کنیم. از نفتی که می‌فروشیم زندگی و رفاه بیشتر و بهتری را برای همه شهروندان تامین میکنیم. و تا پایان موضوع استقلال کشور کردستان هم با همه طرفها همکاری میکنیم تا بحران عراق را اگر بتوانیم حل و فصل کنیم. با تمام توان به برادران شیعه و سنی خود در مبارزه با ترور و برای بهبود اوضاع عراق کمک میکنیم. هر چند این کار ساده ای نیست.
۱۹- کار ساده ای نیست می‌گویید. یعنی به تنهایی قادر به انجام آن نیستید و به کمک خارجی نیاز دارید؟
بارزانی: اگر در داخل خود عراق آمادگی و تفاهم لازم وجود نداشته باشد، کمک خارجی فایده‌ای ندارد. باید مشکلات را نخست در داخل عراق حل و فصل کرد، یعنی از طریق یک راه حل سیاسی.
۲۰- بسیاری از ایجاد یک کشور جدید در این منطقه نگرانند. به این نگرانیها چگونه پاسخ می‌دهید؟
بارزانی: بفرمایید ببینید اکنون عراق چند تکه شده! چرا واقعیت را نادیده میگیرند؟ ۱۰ سال هرگونه تلاشی به عمل آمد. ما کردها در داخل و خارج تمام توان خود را به‌کار بستیم، نتیجه آن در ۲۴ ساعت به باد رفت. من هم این سوال را از آنها میپرسم: از کردها چه می‌خواهید؟ چکار باید بکنیم؟
این همه سال برای برادری تلاش کردیم. با عرب، ترک و فارس برادریم. برادری خود را حفظ میکنیم و در هر شرایطی این برادری را ادامه می‌دهیم. حتی [وقتی] با [بمب] شیمیایی به ما حمله کردند از این برادری دست نکشیدیم. ولی اکنون ما چکار کنیم؟
آیا ما عراق را به این روز انداخته ایم؟ آیا ما هستیم که در اطراف بغداد میجنگیم؟ ما هستیم که با مته سر یکدیگر را سوراخ میکنیم؟ خیر، آنها نگذاشتند عراق یکپارچه شکل بگیرد.
چرا گناه را به گردن ما می اندازند؟ ما تا کی باید در آتش عراق بسوزیم؟ اگر عراقی دمکراتیک و فدرال درست می‌شد و به حقوق کردها تجاوز نمی‌شد، هیچ کسی به فکر استقلال نمی‌افتاد. ما هم حاضر نیستیم بیشتر از این منتظر آینده ای نامشخص باشیم و در این آتش بسوزیم. ما از این آتش خارج می‌شویم.