اسرائیل، بابک اسحاقی، صدای آمریکا - اماکن مقدس در بخش باستانی اورشلیم، که یهودیان آن را «تپه صهیون» و جایگاه بیت المقدس یهود می خوانند و مسلمانان آنجا را «حرم قدس شریف» نام نهاده اند، از دیرباز مورد توجه بوده و یکی از مهمترین اماکن دینی مورد اختلاف در جهان محسوب شده است. اکنون حفاری های باستانشناسی جدیدی که در حوالی آن مکان مقدس صورت گرفته، نور تازه ای بر پیشینه باستانی این مکان می تاباند.
باستان‌شناسان اسرائیلی برای نخستین بار در تاریخ حفاری های بخش قدیمی اورشلیم، آثار بنایی را یافته اند که احتمالا نخستین مکان عمومی در زمان تسلط امپراتوری روم بر این سرزمین محسوب می شود.
اداره کل باستان‌شناسان اسرائیل که این حفاری ها را به مدت دو سال انجام داده، به کمک «کربن۱۴» و دیگر امکانات تعیین سن اشیاء بر این باور است که چنین مکانی در قرن دوم و یا سوم میلادی، هنگامی که امپراطوری روم بر این سرزمین تسلط داشت بنا شده است.
یوئل عوزئیل از اداره کل باستانشناسی اسرائیل می گوید پس از حفاری هایی به عمق تقریبا هفت متر، توانستیم بازمانده های شگفت انگیز این بنای باستانی را از زیر خاک بیرون آوریم که همانگونه که می بینید یک بنای دایره مانند و یا نیم دایره است که به باور ما به دوران رومی‌ها باز می گردد و تماشاخانه های رومی را به یاد می آورد.
این بنا که شبینه یک تئاتر است و از سنگ های تراشیده ساخته شده، در زیر گذرگاهی تاریخی یافت شده که به نیایشگاه بیت المقدس یهودیان בית המקדש منتهی می شده است. این نیایشگاه مرکزی یهودیان، که مقدس ترین مکان مذهبی آن ها بوده، به دنبال خیزش یهودیان علیه اشغالگران رومی در سال ۷۰ میلادی ، به دستور قیصر کاملا ویران گردید.
آقای عوزئیل از اداره کل باستانشناسی اسرائیل می گوید، تماشاخانه های رومی و یا بناهای تئاتر مانند در اورشلیم باستان وجود داشته اند و در منابع قدیمی ذکر شده اند. از جمله تاریخ نویس مشهور یوسفوس فلاویوس وجود آن ها را تائید کرده است. این امر در دوران پس از رومی ها نیز ذکر شده است. ولی در طول پنجاه سال حفاری های باستانشناسی، ما هنوز نتوانسته بودیم اثری از این بناها به دست آوریم.
وی می افزاید: باستان‌شناسان همیشه از خود پرسیده اند «پس این بناها در کجای اورشلیم قرار داشته است؟» .. آن ها بر اماکن احتمالی زیادی انگشت گذاشتند. اکنون نخستین بار است که چنین بنایی در اورشلیم از زیر خاک بیرون می آید.
در حفاری انجام شده، جایگاه نوازندگان در این تماشاخانه، و همچنین نخستین ردیف از جایگاه تماشاچیان از زیر خاک بیرون آمده است. محوطه این تئاتر ظاهرا کوچک بوده و جای نشستن دویست تماشاچی را داشته است و متعلق به دورانی است که رومی ها اورشلیم را در اشغال خود داشته اند و آن را به زبان لاتین «شهر مغلوب» می نامیدند.
یوئل عوزئیل از اداره کل باستانشناسی اسرائیل می گوید: پرسش آن است که پس از ویران شدن بیت المقدس یهود در اورشلیم توسط اشغالگران رومی، چه کسی در این خاک باقی ماند؟ می دانیم که سپاهیان روم در این شهر ماندند! ولی زندگی مردم چکونه بوده است؟ این یکی از مباحثات میان باستان‌شناسان است که زندگی در «شهر مغلوب» بر چه منوال می گذشته است؟ یافتن بازمانده این تئاتر ممکن است نشان وجود شهری زنده بوده است.
حفاری در این نقطه، برای باستان‌شناسان امری حساس است. یهودیان «تپه صهیون» را که جایگاه بیت المقدس یهود بوده، مهمترین مکان مذهبی خود در دنیا می دانند. ولی از دیدگاه مسلمانان، این جا مکان مسجد الاقصی، موسوم به «حرم قدس شریف» است که پس از مکه و مدینه مقدس ترین مکان آنان محسوب می شود.
اورشلیم باستانی، با پیشینۀ پربار خویش، دارای یکی از بیشترین حفاری های باستان‌شناسان در میان شهرهای جهان است. ولی باستان‌شناسان اسرائیلی همچنان با دقت و احتیاط به خاک برداری در نزدیکی مکان مقدس یهودیان و مسلمانان ادامه خواهند داد – به این امید که بتوان به ناهای تاریخی بیشتری که همچنان در زیر خاک نهفته است دست یافت.
نسخه تلویزیونی گزارش بابک اسحاقی از بخش باستانی اورشلیم
