نچيروان بارزانی نخست وزير اقليم كردستان عراق می گويد نابودی داعش راه حل نظامی ندارد و بدون برنامه سياسی منسجم از ميان بردن كامل اين گروه تروريستی امكان پذير نخواهد شد. آقای بارزانی در گفتگوی اختصاصی با صدای آمريكا درباره مسايل مختلف منطقه، همچنين می گويد ارتش عراق هنوز آمادگی لازم برای بازپسگيری موصل را ندارد.
گفتگوی کامل آقای بارزانی با صدای آمریکا در پی آمده است:
در عملیات آزادسازی موصل كردها چه نقشی خواهند داشت؟
برای ما در اقلیم كردستان عملیات موصل بسیار مهم است. زیرا موصل شهری است كه به اربیل و دهوک نزدیک است و تا حد زیادی بر كركوک هم تاثیر دارد. بنابر این ما به عنوان اقلیم كردستان عملیات آزادسازی موصل را بسیار مهم می‌بینیم. به طور حتم نیروی پیشمرگ در این عملیات نقش اساسی خواهد داشت. بدین منظور با بغداد، نیروهای ائتلاف بین‌المللی و به ویژه با آمریكا هماهنگی داریم. اكنون در مرحله طراحی نقشه عملیات قرار داریم. پس از طرح نقشه عملیات آزادسازی موصل و روشن شدن اینكه هر طرفی چه نقشی خواهد داشت، عملیات شروع می‌شود.
نگرانی زیادی وجود دارد كه با آغاز عملیات موصل سیل آواره‌ها و ساكنین موصل به اقلیم سرازیر میشوند. چه تدابیری اتخاذ شده؟
می‌دانید كه اقلیم كردستان در حال گذار از یک بحران شدید اقتصادی است. با این حال مركزی را در وزارت كشور حكومت اقلیم دایر كردهایم كه با همكاری با سازمان ملل متحد و طرفهای مربوط به این بحران در ارتباط است تا تدابیر لازم را در زمان ورود آواره ها انجام بدهند. مناطقی را برای ایجاد كمپ آواره‌ها تعیین كردهایم. با بغداد هم در تماس هستیم. طبق تحقیقات به عمل آمده بیش از نیم ملیون آواره به اقلیم كردستان سرازیر میشوند. جدا از آواره‌هایی كه اكنون در كردستان هستند. منتظر همكاری‌های بیشتر از بغداد و نیز از جامعه جهانی هستیم. البته از هم اكنون آمدن آواره‌های ساكنین مخمور، شرگات و سایر مناطق موصل به اقلیم آغاز شده.
فكر می كنید عملیات آزادسازی موصل چقدر به طول بیانجامد؟
در عملیات آزادسازی سایر مناطق در فلوجه و گیاره و ... پیشبینی ما این بود كه داعش بیشتر از این مقاومت میكند. اگر به نحوی باشد كه ما تاكنون دیده‌ایم فكر نمی‌كنم زیاد طول بكشد. ولی اكنون زمان آغاز عملیات مهم است. زیرا تاكنون تدابیر لازم برای عملیات آزادسازی موصل انجام نگرفته.
چه مشكلاتی وجود دارد؟ چرا آماده نمی‌شوید؟
به نظر من نبود آمادگی برای عملیات آزادسازی موصل دو دلیل دارد. نخست تفاوت موصل با سایر مناطق است. به همین دلیل هم به لحاظ نظامی و هم به این لحاظ كه پس از آزادی موصل چگونه این كلانشهر را اداره می‌كنند، باید بسیار دقت شود. به نظر من اداره موصل پس از آزاد شدن بسیار مهمتر است. جدا از این آماده شدن ارتش عراق هم تاكنون كافی نبوده و ممكن است چند ماهی طول بكشد تا آماده شوند.
گفته می‌شود یكی از گامهای لازم برای آزادسازی موصل توافق نظامی اخیر شما با آمریكاست. محتوای این توافق چیه؟
این توافق دو بخش است. بخشی از آن كمكهای مالی است كه آمریكا به نیروی پیشمرگ می‌دهد. بخش دیگر آنهم یک پروتكل نظامی بین ما و آمریكاست. طبق آن همكاری‌های نظامی كه به اقلیم كردستان داده می‌شود نباید به دست طرفهای دیگر برسد. یعنی موازینی كه آمریكا برای خود مهم می‌داند در این پروتكل كه به امضای دو طرف رسیده گنجانده شدهاند. علاوه بر این، توافق شامل همكاری و هماهنگی میان طرفین برای آزاد كردن موصل و سایر مناطق تحت تصرف داعش است.
خبری اینجا منتشر شده كه قاسم سلیمانی فرمانده سپاه قدس ایران از نوری المالكی رئیس حزب الدعوه، حزب حاكم خواسته كه از اجرای این توافق جلوگیری كند و به ویژه اینكه اجازه ندهند هیچ پایگاه نظامی دیگر آمریكا در اقلیم كردستان ایجاد شود. برای توافق با آمریكا چقدر با بغداد هماهنگی داشتید؟
براستی از این اطلاعات بی خبرم و تصور هم نمی‌كنم درست باشند.
بغداد چطور؟ آیا از محتوای این توافق اطلاع دارد؟
پیشتر ما به بغداد اطلاع دادهایم و فكر میكنم آمریكاییها هم بغداد را از این توافق مطلع كرده‌اند؛ زیرا این توافق تازگی ندارد، بلكه در پی چندین نشست میان ما و آمریكاییها ایجاد شده است. مواردی در توافق بوده كه ما تغییر دادهایم و برخی را هم آنها تغییر داده‌‌اند. یعنی این توافق نتیجه نشست‌های چند ماهه است.
شما پیشتر گفتید داعش همانند گذشته مقاومت نمی‌كند و معتقدید كه موصل هم آزاد می‌شود. برنامه شما پس از داعش چیست؟
به نظر من اینكه پس از داعش چكار می‌كنیم مهمترین پرسش است. آمدن داعش توام با بدبختی‌های زیادی برای كردها و به ویژه اقلیم كردستان بوده است. امیدواریم با رفتن داعش هم چنین اتفاقی تكرار نشود. در مورد مرحله پس از داعش بسیار نگران هستیم. آنهم به دو دلیل. نخست آنكه باید برادران ما در بغداد بدانند كه داعش از بطن جامعه عراق سر در آورده و از جای دیگری نیامده است. بینش و طرز فكر داعش در عراق شكل گرفته است. داعش تركیبی از شوونیستهای عراقی با تندروهای اسلامی است. ممكن است پس از آزادی موصل، داعش دیگر زمینی برای خلافت اسلامی خود نداشته باشد، ولی به نظر ما داعش به عنوان یك سازمان تروریستی باقی می‌ماند و تنها رفتارش تغییر میكند. اكنون علیه داعش جنگ جبهه‌‌ای داریم ولی آن زمان داعش به ایجاد هسته‌‌های مخفی و جنگ پارتیزانی در عراق روی می‌آورد. معضل داعش در عراق راه حل نظامی ندارد. لازم است پدیده داعش با دقت و به لحاظ سیاسی مورد بررسی قرار بگیرد و سپس راه حلی برای از میان بردن آن پیدا شود.
فرض را بر این بگیریم به لحاظ سیاسی هم داعش از میان برود. مساله استقلال كردستان آیا معضلی تازه ایجاد نخواهد كرد؟ تاكنون ریاست اقلیم بارها در مورد آن صحبت كرده؟
به نظر من استقلال اقلیم كردستان حق ملت ماست. حق تعیین سرنوشت، مشروع است و معتقدم این به عنوان یک هدف برای ما و همه مردم كردستان باقی می‌ماند. آنچه برای ما پس از داعش مهم است، مرزهای كردستان است. ما باید این مرزها را كه با خون پیشمرگه‌‌ها آزاد شدهاند، تعیین كنیم.
یعنی اگر این مساله را حل كردید، منظورم تعیین مرزهاست، پس از آن قصد اعلام استقلال دارید؟
به هر سمتی برویم نخست باید بدانیم حیاط خانه ما تا كجاست. یعنی چه در عراق بمانیم و چه مستقل شویم، یا اگر فدرالی یا كنفدرالی باشیم، اولویت نخست تعیین مرزهایی است كه با فداكاری فرزندان این ملت و پیشمرگ‌‌های كرد آزاد شده است.
ولی اگر این مرزها هم تعیین شوند آیا فكر نمی‌كنید نه تنها ایران و تركیه به عنوان همسایگان اصلی شما هر دو مخالف استقلال هستند، بلكه مشكلات داخلی هم دارید؟ اتحادیه میهنی و جنبش تغییر بنظر میرسد با شما همراهی نمی‌كنند. در چنین شرایطی چگونه استقلال اعلام می‌كنید؟
ما شرایط را خوب درک می‌كنیم. شما به هر كشوری كه به استقلال رسیده نگاه كنید می‌بینید كه به لحاظ اقتصادی، سیاسی و ... مشكلات به مراتب بیشتری از ما داشتهاند و به آنها گفته‌اند فعلا زمانش فرا نرسیده، مشكلات داخلی دارید و الی آخر... ولی این مانع استقلال یا كنفدرالی ما نمی‌شود. كشورهایی هستند كه پس از استقلال با مشكلات زیاده مواجه شدند، ولی آنها را حل كردند. ما از طرح خواست استقلال یا هر سیستم برای حکومتی برای كردها در عراق، قصد ایجاد آشوب در منطقه را نداریم. در حاكمیت عراق چند سال است كه به همه ثابت كردهایم كه عامل ثبات و امنیت هستیم. یعنی ما نه عاملی برای ایجاد مشكل، بلكه عامل ثبات در منطقه هستیم. طرح استقلال به عنوان یك راه حل ارائه شده، نه آنكه بخواهیم بر مشكلات عراق بیافزاییم.
زمانی كه در سال ٢٠٠٣ به عراق برگشتیم، امیدوار بودیم كه بغداد پایتخت یک عراق جدید است. امیدوار بودیم قانون اساسی و سیستم حكمرانی و بینش جدیدی دارد. ولی اكنون پس از سیزده سال نمیتوان به نقطه شروع برگشت. در واقع دو نوع عراق داریم. عراق پیش از موصل و عراق پس از تصرف موصل. بازگشت به اصول شكست خورده عراق ٢٠٠٣ امكان پذیر نیست. ولی هر تصمیمی بگیریم چه استقلال چه كنفدرالی، معتقدیم بغداد به عنوان شریک استراتژیک ما باقی می‌ماند. این مسایل را نخست با بغداد مورد گفتگو قرار می‌دهیم. در چنین حالتی نه آنكارا و نه ایران آنقدر تعیین كننده نخواهند بود. طرفی كه در درجه اول باید با گفتگو مسایل را با آن حل كنیم بغداد است.
ولی حتی برای مشكلاتی كه اكنون با بغداد دارید به راه حلی نرسیده‌اید و نتوانسته‌اید این مشكلات كوچكتر را حل كنید؟
بینشی كه می‌خواهد همه مسایل را از بغداد حل كند تغییر نكرده است. مساله تمركز‌گرایی به عنوان بینش غالب در بغداد باقی مانده و متاسفانه از تفكر آنها هم پاك نمی‌شود. ما از سال ١٩٩١ مستقل بودیم. درست است که عضو سازمان ملل نبودیم ولی همه چی داشتیم. در ٢٠٠٣ با این تصور كه عراق كشوری جدید است به بغداد برگشتیم. ولی اكنون بگویید دستاوردهای كرد از این مشاركت در ١٢ سال گذشته چه بوده؟ تاكنون نه تنها قانون اساسی اجرا نشده بلكه نقض هم شده است. زمانی كه اندكی قدرت گرفتند تلاش كردند تانک‌های خود را برای حل مشكلات به كردستان بفرستند. نخست وزیر پیشین نوری المالكی همین كار را كرد. بودجه اقلیم كردستان را قطع كرد بدون اینكه ما توان هیچگونه واكنشی داشته باشیم. سوال اینست آیا كرد میتواند حتی ١٠ سال دیگر این وضعیت را ادامه بدهد؟ بطور یقین به شما می‌گویم نه. درسته است ما اختلافات داخلی داریم. ولی در این مورد خاص فكر میكنم همه طرفها اگر بیشتر از ما خواهان استقلال نباشند، كمتر نیستند.
موضوع دیگری كه در روزهای اخیر اتفاق افتاد شكست كودتای نظامی در تركیه و دستگیری‌های گسترده بعدی بود. موضع شما چیست؟
از نتیجه كودتا و از پیروزی اراده مردم تركیه بسیار خوشحال شدیم. اگر به تاریخ كودتاهای نظامی تركیه نگاه كنید متوجه می‌شوید كه هیچ كودتایی به نفع كردها نبوده است. همه كودتاها پیامدهای زیانباری برای كردها داشتهاند. اقلیم كردستان خوشحال است كه دولتی كه از آرای مردم تركیه مشروعیت گرفته موفق شد و ملت هم توانست این دولت را حفظ كند.
یكی دیگر از مسایل مهم برای اقلیم فعالیت پیشمرگ‌‌های حزب دمكرات كردستان ایران و درگیری با سپاه پاسدارن در كردستان ایران است. بسیاری از فرماندهان سپاه و مقامهای جمهوری اسلامی و مورد اخیر آنها محسن رضایی گفته‌اند این فعالیتها با تحریک عربستان سعودی است و اینجا در اقلیم، عربستان آموزشگاهی برای نیروهای حزب دمكرات باز كرده و شما هم چشم پوشی می‌كنید. چقدر این درست است؟
اول از همه باید بگویم که این ادعا هیچ پایه و اساسی ندارد. عربستان سعودی همانند كشورهای دیگر در اینجا كنسولگری دارد و در چارچوب پروتكلی كه با عراق دارد، فعالیت دیپلماتیک میكند. اینكه گفته شده اینجا پایگاه آموزشی برای کردهای ایران باز كرده اند به هیچ وجه حقیقت ندارد. از دید ما روابط دوستانه با ایران بسیار مهم است. همچنانكه گفتم در سالهای گذشته نشان دادهایم كه عامل استقرار امنیت چه برای ایران، چه برای تركیه و چه در گذشته برای سوریه هم بوده ایم. این چارچوب سیاست ماست و تلاش می‌كنیم از اقلیم كردستان مشكلی برای كشورهای همسایه ایجاد نشود. نسبت به فعالیت‌های حزب دمکرات کردستان ایران اقلیم کردستان عراق، در ایران مبالغه زیاده شده است. من این سوال را مطرح میكنم كه سال گذشته پژاك چند عملیات نظامی انجام داده و چند نفر را در ایران كشته؟ ولی چرا یكبار هم صدایی از یك مقام ایرانی شنیده نشد؟
چه دلیلی دارد این رویكرد به گفته شما دوگانه؟
دقیقا همین برای ما هم سوال است. حزب دمكرات كردستان ایران عملیاتی انجام داده است. البته ما از حزب دمكرات و كومله و طرفهای دیگر سپاسگذاریم كه بسیاری اوقات منافع اقلیم كردستان را مورد توجه قرار داده و همیشه تلاش كرده‌اند كه اقلیم كردستان ناامن نشود. اكنون نسبت به ابراز چنین اتهاماتی از طرف ایران بسیار نگران هستیم. ما با جمهوری اسلامی ایران یک هیات مشترک داریم و میتوان این مسایل را در این هیات مطرح كرده و راه حلی هم پیدا كنیم. این همه تهدید و اتهام زنی ایران را رد می‌كنیم و همزمان آماده‌ایم با ایران در این مورد گفتگو كنیم. بدون شک سیاست ما این نیست كه از خاک اقلیم به ایران حمله بشود یا مشكلاتی برای ایران ایجاد بكنند. ایران یک همسایه مهم ماست و می‌خواهیم روابط ما با این كشور بسیار دوستانه باشد.
اگر میخواهید این روابط دوستانه باقی بماند پس چرا سیاستی را كه نسبت به پ ک ک دارید ، در قبال احزاب كرد ایران ندارید؟ شما بارها بین آنكارا و پ ک ک میانجیگری كردید ، ولی چرا گامی برای میانجیگری میان كردهای مخالف با ایران بر نمیدارید؟
ما در گذشته گام‌هایی برداشته‌ایم ولی اساسی نبوده‌اند. زمانیكه تلاش كردیم در بین پ ک ک و آنكارا میانجیگری كنیم، در ملاقات با مقامات ارشد تركیه از رئیس جمهور به پایین، تصور میكردیم واقعا مایلند مساله را از راه دیالوگ حل كنند. ولی تا این لحظه چنین خواست و تمایلی از طرف ایران دیده نمی‌شود. یعنی در ایران زمینه حل معضل كرد از راه گفتگو وجود ندارد. اگر چنین زمینه‌‌ای موجود باشد بسیار خوشحال میشویم كه میانجی حل معضل از طریق گفتگو باشیم.
در پایان اجازه بدهید به موضوع بحران اقتصادی كه خود شما هم پیشتر اشاره كردید، بپردازم. در خیابان‌های اربیل از مردم می‌شنوم كه وضعیت اقتصادی و مالی خوب نیست. مشخصا چه اقدامی برای عبور از این بحران انجام داده‌اید؟
در اقلیم كردستان مشكلاتی باعث این بحران شدهاند. نخست از ابتدای سال ۲۰۱۴ بودجه اقلیم كردستان بدون هیچ مشورتی با ما توسط بغداد قطع شد. مشكل دوم جنگ با داعش است. یكهزار و یكصد كیلومتر با داعش مرز داریم. تاكنون یكهزار و پانصد شهید و حدود هشت هزار زخمی داریم. مشكل سوم ورود یک میلیون و هشتصد هزار آواره جنگی از سوریه و داخل عراق است. اینها پشت سرهم اتفاق افتاده و سربار همه این مسایل، كاهش بهای نفت باعث شده اقلیم كردستان با بحران اقتصادی شدیدی مواجه شود. تلاش‌های ما برای مهار این بحران بوده است. از كارمندان و حقوق بگیرهای دولتی سپاسگذارم كه این شرایط را درك كرده‌اند. تاكنون راه حلی پیدا نكرده‌ایم. ولی بطور جدی سعی می‌كنیم با كاهش حقوق تحت عنوان پس‌انداز حقوق كارمندان و كاهش مخارج دولتی بحران را مهار كنیم.
برای غلبه بر این بحران به كمكهای خارجی نیاز داریم. باید هم اعتراف بكنیم كه بیش از اندازه حقوق بگیر داشته ایم كه میراث سیاست دوره صدام است؛ تخریب پنج هزار روستا و كوچاندن ساكنانشان به شهرها و سپس دادن حقوق به آنها. برای ایجاد اصلاحات اساسی در ساختار دولت در حال مذاكره با بانک جهانی هستیم. در مساله نفت نهادهای بین المللی بسیار دقیق را جایگزین كرده و با بغداد و صندوق بین المللی پول هم در تماس دائمی هستیم. همه از طریق بغداد عمل می‌كنند و متاسفانه بغداد هم اهمیت لازم را به كردستان نمی‌دهد.