مقاله ای تحلیلی از آلکس وطنخواه در فارین افرز
گروه های سیاسی شیعه عراقی، طی چند ماه گذشته، نبرد بر سر نفوذ در بغداد را در مسیر آمادگی برای انتخابات پارلمانی سال آینده شدت بخشیده اند. بعضی از شیعیان عراقی علنا حساب خود را از ایران جدا کرده تا از حمایت رای دهندگان برخوردار شوند.
تهران نگران است که پس از بیرون رانده شدن کامل داعش از عراق، دیالوگ میان جناح های مختلف سیاسی و گروه های قومی و فرقه ای بر سر تقسیم قدرت در عراق منافع بلند مدت ایران برای کنترل منطقه را به خطر بیاندازد. بحث فعلی در تهران بر سر این است که آیا روند کنونی در بغداد توفانی کوچک و گذرا است یا ایران باید خودش را با خیزش دوباره ناسیونالیسم شیعه عراقی وفق بدهد.
نگرانی ایران از کشمکش درونی شیعیان زمانی آشکار شد که مقتدی صدر، روحانی جنجالی شیعه، در سی ام ژوییه در جده در عربستان ظاهر شد. کمترین پیامد این تحول برای ایران کند شدن طرح گسترش نفوذ ایدئولوژیک جمهوری اسلامی در منطقه است.
شاید بزرگترین دستاورد سیاست خارجی جمهوری اسلامی از زمان تاسیس حزب الله لبنان در سال ۱۹۸۲ اهرم فشار تهران بر گروه های سیاسی شیعه عراقی باشد.
مقتدی صدر یک شیعه عراقی ملی گراست که بارها با گروه های شیعه وابسته به ایران سر شاخ شده است. تک روی های او بر کسی در تهران پوشیده نیست.
آخرین سفر مقتدی صدر به عربستان در سال ۲۰۰۶ اتفاق افتاد. او سپس سه سال را در شرایطی که ارتش آمریکا به دنبال دستگیری اش بود، در ایران گذراند. صدر در بازگشت به عراق در سال ۲۰۱۱ موضع ضد آمریکایی اش را کماکان حفظ کرده بود. روشن نیست که تهران چقدر بر او نفوذ دارد. در آن زمان او از نوری المالکی، نخست وزیر پیشین عراق، که مورد حمایت ایران بود حمایت کرد. مقتدی صدر در فاصله سال های ۲۰۱۱ تا ۲۰۱۶ روابط خوبی با ریاض نداشت و به سیاست های عربستان در بحرین و یمن حمله می کرد.
صدر با سفر به جده می خواهد خود را از دیگر گروه های شیعه متفاوت نشان دهد. اتخاذ رویکردی متفاوت به عربستان یکی از راه های تحقق این مهم است، حتی اگر آینده این رویکرد روشن نباشد.
تهران معتقد است صدر در پی کمک ریاض برای جلب حمایت گروه های سنی عراقی یا گروه های شیعه منتقد ایران مانند ایاد علاوی، نخست وزیر سابق عراق، است.
بعضی ها در تهران حتی گفتند مقتدی صدر در عربستان نقش میانجی میان ایران و عربستان را بازی می کرد. اما وقتی صدر به عراق بازگشت و بر انحلال شبه نظامیان شیعه موسوم به حشد الشعبی تاکید گذاشت، این تحلیل رنگ باخت.
انحلال حشد الشعبی برای ایران امری ناخوشایند است زیرا این نیروی بسیج در عراق و سوریه به فرمان تهران بوده است. حیدر العبادی، نخست وزیر عراق، با انحلال حشد الشعبی موافق نیست. ایران برای بی اعتبار کردن مقتدی صدر این را تبلیغ می کند که نیروهای طرفدار صدر در جنگ علیه داعش هیچ کاری انجام ندادند از این رو او در باره آینده حشد الشعبی نباید نقشی داشته باشد. پیشتر در میان نیروهای صدر دو دستگی هایی ایجاد شده بود.
صدر می داند که حمله اش به حشد الشعبی حمله به سپاه پاسداران انقلاب اسلامی است که آن را سازمان دهی می کند و از سوی تهران بی پاسخ نخواهد ماند.
نگرانی تهران در حال حاضر این است که اگر مقتدی صدر موفق شود در برابر تهران چنین مانورهای آزادانه ای بدهد، دیگر گروه های شیعه عراقی هم ممکن است از او تبعیت کنند.
برگردان فارسی این مقاله تنها به منظور آگاهی رسانی منتشر شده و نظرات بیان شده در آن الزاماً بازتاب دیدگاه صدای آمریکا نیست.
