با شیوع آنفلوانزای خوکی در سطح جهان، بحث راجع به آن نیز بالا گرفته و نکات مبهمی برای عموم مردم در این زمینه به وجود آمده است. در اینجا سعی می کنیم با استناد به مراجع معتبر ، به برخی سوالات رایج در مورد آنفلوانزا ، به ویژه آنفلوانزای موسوم به " خوکی " پاسخ دهیم.
آنفلوانزا چیست ؟
آنفلوانزا بیماری عفونی است که علائم آن به علائم یک سرماخوردگی شدید شباهت دارد و عامل ایجاد آن نیز ویروس ها هستند. آنفلوانزا در بعضی افراد منجر به مرگ می شود. انواع مختلفی ازاین بیماری شناخته شده است: مانند آنفلوانزای فصلی ، آنفلوانزای پرندگان ، آنفلوانزای خوکی ،.... هریک از این آنفلوانزاها در اثر یک ویروس خاص ایجاد می شود. آنفلوانزای فصلی از قدیم وجود داشته و شیوع آن هر ساله در فصول پاییز و زمستان افزایش می یابد.
امسال نوع جدیدی از ویروس آنفلوانزا شایع شده که باعث بروز" آنفلوانزای خوکی " یا "جدید" یا "اچ یک ان یک" می شود. این ویروس جدید تعداد بسیار بیشتری از افراد را مبتلا می کند و تعداد افرادی که در اثر ابتلا به آن بستری شده یا فوت می کنند بیشتر از آنفلوانزای فصلی است.
آنفلوانزای خوکی چیست ؟
همان طور که گفتیم ، نوعی از بیماری آنفلوانزاست که در اثر نوع جدیدی از ویروس آنفلوانزا ایجاد می شود. این ویروس در سراسر جهان از انسان به انسان انتقال می یابد. نام صحیح آن ویروس " اچ یک ان یک " است ولی از آنجا که بسیاری از ژن های این نوع ویروس به ژن های ویروسی که معمولا" در خوک بیماری ایجاد می کند ، شبیه بود آن را در ابتدا آنفلوانزای خوکی نامیدند. بعدا" معلوم شد که این ویروس با ویروسی که در خوک باعث بیماری می شود ، تفاوت دارد ولی با این حال این بدنامی برای خوک باقی ماند!
ویروس آنفلوانزا چگونه منتشر می شود؟
ویروس عمدتا" از طریق سرفه یا عطسه از فرد مبتلا به سایرین منتقل می شود. گاهی دست افراد در اثر تماس با دست فرد مبتلا یا تماس با سطوح آلوده به ویروس ، آلوده شده و سپس فرد با همین دست آلوده ، بینی یا دهان خود را لمس کرده و به بیماری مبتلا می شود. بدیهی است که علاوه بر دست دادن ، روبوسی نیز نقش مهمی در انتقال ویروس دارد.
واکسن آنفلوانزاچیست؟
از آنجا که داروی خیلی موثر و بی عارضه ای برای هیچیک از انواع آنفلوانزا وجود ندارد، بهترین راه مبارزه با این بیماری و پیشگیری از آن، تزریق واکسن است . باید توجه داشت که واکسن آنفلوانزای فصلی با واکسن آنفلوانزای خوکی فرق دارد و تزریق یکی از آنها فرد را در برابر دیگری مصون نمی کند. واکسن آنفلوانزای فصلی در سالهای گذشته نیز وجود داشت و امسال نیز در مراکز بهداشتی درمانی و داروخانه های ایران یافت می شود ( اینفلوواک ) . واکسن های آنفلوانزای فصلی موجود در ایران بیشتر ساخت آلمان یا هلند بوده و قیمت آنها در حدود ده هزارتومان است. این واکسن باید هرسال ترجیحا" در ماه شهریور یا مهر تزریق شود و تنها در پیشگیری از آنفلوانزای فصلی موثر است. برخی از مردم واکسن آنفلوانزای فصلی را تزریق کرده و سپس توقع دارند که دیگر طی آن سال سرما نخورند . توجه این افراد را باید به این نکته جلب کنیم که بیماری آنفلوانزا و ویروس آن با سرماخوردگی متفاوت است . تاکنون بیش از دویست نوع ویروس برای سرماخوردگی شناخته شده. به همین دلیل تزریق واکسن آنفلوانزای فصلی باعث مصونیت نسبت به سرماخوردگی و یا نسبت به آنفلوانزای خوکی نمی شود.
آنفلوانزای "جدید" یا "خوکی" یا" اچ یک ان یک" نیز واکسن دارد ولی این واکسن اخیرا" و تنها توسط چهار کارخانه داروسازی در جهان تولید و به تازگی به بازار آمریکا و برخی کشورهای اروپایی مانند آلمان عرضه شده است. به گفته رییس کمیته کشوری مبارزه با آنفلوانزا ، ایران نیز برای خرید دومیلیون دوز از این واکسن اقدام کرده که قرار است در اسفند سال جاری به ایران تحویل داده شود.
لازم به یاد آوری است که کودکان زیر ده سال باید دو دوز واکسن را به فاصله یک ماه از یکدیگر تزریق نمایند ولی در سایرین تزریق یک دوز کفایت می کند. واکسن آنفلوانزای خوکی می تواند از این بیماری و مرگ و میر حاصله به ویژه در افرادی که مستعد عوارض شدید آن هستند ، پیشگیری نماید.عدم تزریق واکسن باعث بیماری فرد و انتقال آن به سایرین می گردد.
در تهیه این واکسن از تخم مرغ بعنوان محیط کشت استفاده می شود لذا استفاده از واکسن برای کسانی که به تخم مرغ و فرآورده های آن حساسیت دارند ، ممنوع است.
چه کسانی در اولویت تزریق واکسن انفلوانزای خوکی هستند؟ بعضی افراد برای تزریق واکسن در اولویت قرار دارند . اینها عبارتند از : زنان حامله ، کسانی که درخانه با کودکان کوچکتر از شش ماه در تماسند یا از آنان مراقبت می کنند، کارکنان مراکز بهداشتی درمانی و اورژانس ها ، همه کسانی که بین شش ماه تا بیست و چهار سال سن دارند، کسانی که بین ۲۴ تا ۶۴ سال سن داشته و دچار بیماری هایی مانند آسم ، دیابت ، یا ضعف سیستم ایمنی هستند.
تزریق واکسن انفلوانزای فصلی برای چه کسانی اولویت دارد؟ باید توجه داشت که افراد در معرض خطر آنفلوانزای فصلی و انفلوانزای خوکی که در اولویت تزریق واکسن قرار دارند، علی رغم شباهت جزیی ، با هم متفاوتند. افراد پرخطر در آنفلوانزای فصلی عبارتند از: کسانی که ۶۵ سال یا بیشتر سن دارند، کودکان زیر دو سال ، افرادی که مبتلا به یک بیماری مزمن باشند ( مثلا" دیابت ، آسم ، نارسایی قلبی ، بیماری ریوی ).
آیا فردی که یک بار به آنفلوانزای خوکی مبتلا شده ممکن است دوباره مبتلا شود؟ خیر زیرا همان یک بار موجب مصونیت شده و می توان انتظار داشت که حداقل طی آن سال ، فرد به آنفلوانزای خوکی مبتلا نشود.
چگونه آنفلوانزای خوکی را از آنفلوانزای فصلی تشخیص دهیم ؟
از آنجا که علائم این دو نوع آنفلوانزا بسیار به یکدیگر شباهت دارند نمی توان از روی علائم یا معاینه بیمار ، با قطعیت این دو را از هم تشخیص داد . راه تشخیص قطعی توسط آزمایشگاه است، ولی تعیین دقیق ویروس عامل بیماری برای درمان بیماران لازم نیست و به همین جهت انجام آزمایش در همه افرادی که علائم انفلوانزا را پیدا می کنند ضرورت ندارد.
علائم آنفلوانزای خوکی چیست ؟
تب ، سرفه ، گلودرد ، گرفتگی بینی یا آبریزش آن ، بدن درد ، سردرد ، لرز ، احساس خستگی . برخی بیماران دچار استفراغ ، و اسهال هم می شوند. البته گاهی هم بیماری خفیف است و فرد با علائم تنفسی ولی بدون تب مراجعه می کند.
کسی که به ویروس آلوده می شود در چه محدوده زمانی امکان انتقال آن به سایرین را دارد؟ کسانی که به آنفلوانزای فصلی و یا آنفلوانزای خوکی مبتلا می شوند از یک روز قبل از ظهور علائم بیماری تا هفت روز بعد امکان انتقال ویروس به سایرین را دارند. این زمان ممکن است در برخی افراد مانند کودکان یا کسانی که دچار ضعف ایمنی هستند بیشتر باشد. در این زمینه توصیه می شود که فرد مبتلا ، هفت روز بعد از شروع علائم بیماری یا بیست و چهار ساعت بعد از قطع تب ( بدون مصرف داروی تب بر ) ، هرکدام که طولانی ترباشد ، می تواند به سرکار یا مدرسه برگردد یعنی امکان انتقال بیماری به دیگران را نخواهد داشت.
اگر مبتلا شدیم چه کنیم؟
اگر در محل زندگی تان افرادی به این بیماری مبتلا شده اند و اکنون شما هم دچار علائم فوق الذکر شده اید ، باید در خانه بمانید و از تماس با سایرین خودداری کنید. بجز برای رفتن نزد پزشک از خانه خارج نشوید. استراحت کنید ، و مایعات فراوان بنوشید. برای کاستن از درد و تب از داروهای معمول مانند استامینوفن استفاده کنید. به یاد داشته باشید که مصرف آسپیرین در این بیماریها ممنوع است . اگر بیماری تان خیلی شدید است یا اینکه بعللی خطر عوارض بیماری در شما زیاد است ، با پزشک تماس بگیرید. وی به شما خواهد گفت که آیا آزمایش یا درمان بخصوصی لازم است یا نه . در بزرگسالان نشانه های نیاز به اورژانس و مراقبت های فوری پزشکی عبارتند از : سختی در نفس کشیدن یا تنفس های کوتاه ، احساس درد یا فشار در قفسه سینه ، احساس گیجی ناگهانی ، کاهش هوشیاری ، استفراغ شدید یا مداوم ، بهبود علائم آنفلوانزا که بدنبال آن تب و سرفه شدید عود نماید.
آیا دارویی برای آنفلوانزای خوکی وجود دارد ؟
بله . دو دارو برای این منظور شناخته شده اند که عبارتند از " اسلتامیویر" ( تامی فلو )۱ و " زانامیویر" ( رلنزا )۲ . این داروها تا حدودی از شدت بیماری می کاهند و دوره بیماری را هم اندکی کاهش می دهند ولی مصرف آن در همه افرادی که به این بیماری مبتلا می شوند توصیه نمی گردد. در بیشتر کسانی که به انفلوانزا مبتلا می شوند ، بیماری خفیف بوده و پس از گذراندن سیر خود ، بدون عارضه خاصی بهبود می یابد.
مصرف داروهای ضد ویروسی در گروههای ویژه ای از بیماران لازم است مانند کسانی که بیماری شان شدیدتربوده و در بیمارستان بستری شده اند ، کودکان زیر دو سال ، زنان حامله ، کسانی که به برخی بیماریهای مزمن یا ضعف ایمنی دچارند. البته قضاوت نهایی در این زمینه بعهده پزشک است. این داروها در ایران در داروخانه ها موجود نیست و فقط در بعضی مراکز دولتی و بیمارستان های دانشگاهی برای درمان بیماران بستری یافت می شود.
آیا می توان از داروهای ضد ویروسی برای پیشگیری از آنفلوانزا استفاده کرد ؟
این نوع پیشگیری باید در مورد کسانی به کار رود که بروز عوارض آنفلوانزا در آنان خطرناک بوده و درعین حال با شخص مشکوک به آنفلوانزا تماس داشته اند. طول مدت مصرف این داروها به منظور پیشگیری ، ده روز است . پیشگیری دارویی را در کارکنان مراکز بهداشتی درمانی نیز که با این بیماران تماس نزدیک داشته اند باید در نظر داشت. باید توجه کرد که اطلاعات کافی در مورد بی خطر بودن مصرف این داروها به مدت طولانی یا به طور مکرر در کودکان یا بزرگسالان سالم ، وجود ندارد.
چگونه می توان از انتشار این بیماری ها جلوگیری کرد ؟
در زمان عطسه و سرفه ، بینی و دهان خود را با یک دستمال بپوشانید و دستمال را بعد از استفاده در سطل زباله بیندازید. اگر دستمال در دسترس نداشتید دست یا آرنج خود را جلوی دهان و بینی بگیرید. اگر دچار علائم آنفلوانزا یا سرماخوردگی هستید به هیچ وجه با دیگران دست ندهید و روبوسی نکنید.
دستهای خود را مرتب به ویژه بعد از دست دادن با دیگران ، با آب و صابون بشویید. ژل ها و پاک کننده های حاوی الکل هم که اخیرا" به بازار آمده ، مفیدند. از لمس چشم ها ، بینی ، و دهان خود بپرهیزید زیرا ویروس ها از همین راه منتشر می شوند. ویروس تا هشت ساعت می تواند برروی سطوحی مانند دستگیره در یا سطح میز قابل انتقال باشد. از تماس نزدیک با افراد بیمار اجتناب کنید. در صورتی که بیمار شدید تا هفت روز بعد از شروع علائم بیماری یا بیست و چهار ساعت بعد از رفع کامل علائم ( هرکدام طولانی تر است) در خانه بمانید.
-------------------------------------------
تذکر: در تهیه این مطلب از اطلاعات مرکز کنترل بیماری های آمریکا ، وزارت بهداشت آمریکا، استعلام از برخی مراکز درمانی و داروخانه های ایران استفاده شده است .
خوانندگان می توانند سوالات خود را به این آدرس ایمیل نمایند تا توسط دکتر فرشید دبیرزاده پاسخ داده شود: farshiddb@gmail.com
جهت کسب اطلاعات بیشتر راجع به آنفلوانزای خوکی به وبلاگ " پزشک " به این آدرس مراجعه فرمایید: http://drdabirzadeh.blogspot.com
--------------------------------------------
1 – Oseltamivir ( Tami Flu ) 2 – Zanamivir ( Relenza )
