مقاله ای از بیل سپیندل برای روزنامه وال استریت ژورنال
مذهبیون تندرو در جمهوری اسلامی ایران با چالش روز افزونی روبرو هستند که در کنسرت اخیر گروه رستاک هم انعکاس یافت: سه زن جوان ایرانی هلهله می کردند.
در حالی که این دوستان با روسری های رنگی بر سر هورا می کشیدند و دست می زدند، زنی عبوس با چادر مشکی در کنج سالن موسیقی ظاهر شد و با اشاره انگشت تهدید کرد که آن ها را از سالن بیرون خواهد کرد. وقتی آن ها به کار خود ادامه دادند فرد دیگری از آن ها عکس گرفت.
به نظر نمی آمد آن ها به هیچ عنوان مرعوب شده باشند. یکی از آن ها در میان صدای موسیقی با لبخند خطاب به مامورهای امنیتی فریاد زد: «مطمئن اید نمی خواهید این جا را ترک کنید؟» زنان در طول کنسرت به هلهله کشیدن خود ادامه دادند اما در تمام طول کنسرت به دقت زیر نظر قرار داشتند.
این مواجهه نشانگر برخورد تندروهای مسلط بر ایران با نیروی دیگری بود: جوانان غیرقابل کنترلی که عمدتا متولدین پس از انقلاب پنجاه و هفت هستند. بیش از نیمی از جمعیت هفتاد و پنج میلیونی ایران زیر سی و پنج سال سن دارند. بسیاری از آن ها از احکام مذهبی متفرعنانه، سوءمدیریت اقتصادی، و انزوای ناشی از یک دهه تحریم های بین المللی خسته و بیزارند.
این جوانان به دنبال سرنگونی رژیم نیستند.
جلوی سونامی را نمی شود گرفت
نسل کنونی ایرانی های پس از انقلاب عمدتا غیرسیاسی اند و می خواهند خود را از جنگ های ایدئولوژیک بی پایان انقلاب ایران نجات دهند. این جوانان از رهبران کنونی شان چون حسن روحانی که محافظه کاری بدون نگاه تند ایدئولوژیک است رضایت دارند.
رضا سلطانزاده، مدیر چهل و سه ساله یک صندوق سرمایه گذاری در تهران، می گوید: «این موج بلند متعلق به نسل جوانی است که به دنبال زندگی بهتر است. نمی توان در برابر یک سونامی سد زد.»
سیاسیون و فعالان اردوی اصلاحات در ایران امیدوارند که دستیابی به یک توافق هسته ای باعث افزایش محبوبیت حسن روحانی شود تا تندروترین تندروها در پی انتخابات پیش رو از مجلس بیرون انداخته شوند.
این مهم می تواند در را بر روی ائتلافی میان محافظه کاران عملگرا و اصلاح طلبان بگشاید و ایران را به پایان انزوای بین المللی اش نزدیکتر کند.
بسیاری از جوانان با جدیت اتهامات فساد علیه دو چهره دولت احمدی نژاد را دنبال می کنند. حسن روحانی احمدی نژاد را برای سوءمدیریت اقتصادی مورد انتقاد قرار داده است.
سعید لیلاز، اقتصاددان اصلاح طلب و فعال سیاسی که یک سال برای انتقاد از دولت احمدی نژاد در حبس بود، می گوید: «آن ها فهمیده اند که نمی توانند کشور را بدون ما اداره کنند. ما می دانیم که نمی توان انتظار تغییرات بسیار سریع را داشت. ما در میانه ی فضای سیاسی گرد هم جمع می شویم.»
تندروها کماکان تمام سطوح قدرت از قوه قضاییه تا مجلس و مجمع های تعیین کننده جانشین رهبر را در اختیار دارند. سپاه پاسداران که نفوذ خود را بر اقتصاد و جامعه ایران گسترش داده است سیاست خارجی ایران را هم با تقویت گروههای شبه نظامی چون حزب الله و حماس که از منظر غرب تروریستی محسوب می شوند زیر نظر دارد.
نارضایی گسترده از تندروها پس از انتخاب مجدد احمدی نژاد در سال ۱۳۸۸ به اوج رسید.
جوانان دو سال پیش با انتخاب روحانی تندروها را شگفت زده کرده و رژیم عملگرا و با تجربه ای را بر سر کار آوردند که دوران «تدبیر و امید» را وعده داد.
روحانی از زمان انتخابش ثبات اقتصادی و لغو تحریم های هسته ای را در کانون برنامه های خود قرار داده است.
هر چند بسیاری از اصلاح طلبان که انتظار باز شدن فضا برای فعالیت سیاسی و بهبود وضع حقوق بشر را داشتند از روحانی ناامید شده اند اما او وجه ایدئولوژیک رژیم را نرمتر کرده و تلاش می کند بعضی سیاست های تند رژیم را با رایزنی های پشت صحنه معکوس کند.
روحانی تندروها را با دادن پست های دولتی به اقلیت های قومی و زنان ناراحت کرده است.
دولت روحانی اخیرا اعلام کرد مرضیه افخم، سخنگوی وزارت امور خارجه ایران، نخستین سفیر زن ایران پس از انقلاب خواهد شد. دولت روحانی تلاش کرد تا زنان بتوانند هنگام مسابقه والیبال ایران و آمریکا در ورزشگاه حضور یابند ولی وزیر کشور در دقایق آخر گفت ورود زنان به ورزشگاه کماکان ممنوع است.
مدیرانی که توسط احمدی نژاد تعیین شده بودند تا سیاست های سخت گیرانه تری را در دانشگاهها پیاده کنند توسط روحانی از کار برکنار شدند. با برکناری مدیر منصوب شده دانشگاه علامه طباطبایی بیشتر کلاس های دانشگاه به وضعیت پیش از تفکیک جنسیتی بازگشت و بعضی اساتید پاکسازی شده دوباره استخدام شدند.
با وجود تلاش های رژیم برای ایزوله کردن جوانان از «تهاجم فرهنگی» که راه اندازی اینترنت اسلامی یکی از آن ها بود اینک آن ها بیش از هر زمان دیگری به جهان متصل شده اند.
گسترش رسانه های اجتماعی
مریم ابوالفضلی، مسئول اجرایی شرکت لنترن در آمریکا که کارش طراحی نرم افزارهای دور زدن فیلترها است، می گوید دولت رسما فیسبوک و توییتر را فیلتر کرده است اما «رسانه های اجتماعی توسط همه و از راههای متفاوت مورد استفاده قرار می گیرند.»
در کارزار مجازی «آزادی های یواشکی» که در آن زنان عکس هایی بدون حجاب از خود را بر صفحه فیسبوک می گذاشتند شماری دستگیر شدند.
جوانان ایرانی بدون جار و جنجال شوهای مد برگزار می کنند. در سومین «هفته مد تهران» یک شوی مد زنان برای زنان و یک شوی مد مردان برای مخاطبان زن و مرد طی سه روز در زیرزمین یک مرکز خرید برگزار شد.
جوان ها ساعت ها وقتشان را بر روی وبسایت «دیجی کالا» صرف مقایسه کالاها می کنند. سعید محمدی، مالک سی و پنج ساله «دیجی کالا» به همراه برادر دوقلویش حمید، می گوید: «سبک زندگی مردم دارد تغییر می کند. طرز فکر مردم هم عوض می شود.»
حافظ صفایی، جوان بیست و یک ساله ای است که مهارت های قهوه دم کردن را از اساتید ایتالیایی و یونانی آموخته است. او که به دقت رقابت های متصدیان بار در اروپا و آمریکا را دنبال می کند و خودش هم برنده این جایزه در تهران است می گوید: «من می خواهم از طریق قهوه مردم را دور هم جمع کنم.»
این دو برادر از طریق کافه شان در بالای شهر تهران می کوشند «فرهنگ قهوه» را در ایران زنده کنند؛ فرهنگی که به اعتقاد آن ها سابقه اش به زمانی برمی گردد که ایران در چهارراه تجارت بین المللی قهوه شامل یمن و اتیوپی قرار داشت.
محافظه کاران تندرو در برابر این روند نسل نو به نبرد برخاسته اند. اگر چه به دلیل حمایت رهبر جمهوری اسلامی از مذاکره کنندگان فعلا صدای انتقادشان علیه دولت روحانی بلند نیست. اما میرحسین موسوی و مهدی کروبی، کاندیداهای انتخابات سال هشتاد و هشت، هنوز در حصر خانگی هستند.
چندین آمریکایی ایرانی تبار در ایران در زندان هستند. جیسون رضاییان ژورنالیست واشنگتن پست در ایران یکی از آن ها است. رضاییان که متهم به جاسوسی است پس از دو بار حضور در دادگاه احتمالا با حکم بیست سال زندان روبرو خواهد شد.
چند ماه پیش وقتی محمد جواد ظریف، وزیر امور خارجه ایران، پشت درهای بسته در مورد مذاکرات هسته ای به نمایندگان مجلس گزارش می داد، حدود دویست نفر در مقابل مجلس دست به تظاهرات زده بودند. برگزاری این گونه تظاهرات بدون مجوز در ایران ممکن نیست. وزیر کشور دولت روحانی هم اخیرا نسبت به برپایی چنین تظاهرات هایی هشدار داد.
تندروهای محافظه کار می گویند حتی توافق هسته ای به مخالفت ایران با آمریکا پایان نمی دهد و این تقابل تا زمانی که آمریکا از اسراییل حمایت می کند و برای خودش در عراق نقشی قائل است ادامه خواهد داشت. حسین کنعانی مقدم، از اعضای پیشین سپاه، می گوید: «آتش بس به معنای پایان جنگ نیست.»
تندروها اخیرا مانع برگزاری شماری از گردهمایی های فرهنگی و کنسرت های موسیقی در تهران، همدان، ماهشهر، و دیگر شهرستان ها شدند. اعتراض ها بیشتر متوجه حضور زنان در گروههای موسیقی است. وزارت ارشاد تحت مدیریت علی جنتی برای تمام این کنسرت ها مجوز صادر کرده بود.
پیروز ارجمند، مدیرکل دفتر موسیقی وزارت ارشاد که اخیرا استعفا داد، دلیل لغو کنسرت ها را «اعتقادات مذهبی سخت، مقاصد سیاسی، و عدم آگاهی از تاثیر مثبت موسیقی بر نسل جوان» عنوان کرد.
یکتا جامه گرمی، بانوی ویولونیستی که اجرای گروهی شان توسط حدود پنجاه معترض تندرو متوقف شد تا زنان نوازنده از صحنه پایین بیایند می گوید فضای بسیار ارعاب آوری است: «آن ها بیست دقیقه ای شعار می دادند و سر و صدا می کردند. برای اولین بار بود که ترسیدم ساز بنوازم.»
«خانه موسیقی» این اقدام را علنا محکوم کرد. حمیدرضا نوربخش، خواننده و مدیر عامل خانه موسیقی، می گوید با وجود این که قانون از موزیسین ها حمایت می کند اما کنسرت ها توسط مقام های محلی و زیر فشار روحانیون و تندروها تعطیل می شود: «انتخاب آقای روحانی و دولت تدبیر و امید الهام بخش اهل موسیقی بود.»
پیروز ارجمند می گوید: «گروه کوچکی از فضای فرهنگی برای مقاصد سیاسی سوءاستفاده می کنند.»