دیدگاه| سه درس از اعتراض‌های گسترده اخیر در ایران

مقاله ای تحلیلی در روزنامه واشنگتن پست از پیمان اسدزاده*

اعتراضات علیه سیاست های اقتصادی دولت در ایران امر بی سابقه ای نیست.

در نیمه اول دهه هفتاد خورشیدی در حاشیه شهرهای بزرگ یک رشته شورش ها بر سر مسائل اقتصادی و اداری رخ داد که طی آن دست کم هشت تن شامل شش عضو نیروهای امنیتی کشته شدند. حکومت پس از آن چهار نفر را اعدام کرد.

با این وجود، گستردگی جغرافیایی اعتراضات سراسری دی ماه در ۷۲ شهر از ۲۹ استان ایران، شعارهای تند سر داده شده و دوام اعتراضات این پدیده را از اعتراضات دهه هفتاد متمایز می کند.

هفتاد و سه درصد شهرهای کوچکی که دست کم شاهد یک تظاهرات در دی ماه ۱۳۹۶ بودند کمتر از ۳۸۰ هزار نفر جمعیت دارند.

این امر از سه نقطه نظر قابل توجه است: نخست، شهرهای کوچک ایران عموما غیر سیاسی اند. دوم، شهرهای کوچک معمولا مذهبی ترند. سوم، آشنایی شهروندان با فعالیت های یکدیگر کار شناسایی و دستگیری آن ها برای دولت را راحت تر می کند.

سه ماه پیش، وزیر کشور ایران گفته بود نرخ شصت درصدی بیکاری در بعضی شهرها می تواند به «آسیب های اجتماعی» منجر شود.

بر مبنای آمار، نرخ بیکاری در ۸۱ درصد از شهرهای کوچک که به اعتراضات سراسری پیوستند بالاتر از نرخ متوسط در کل ایران است. دولت نرخ متوسط بیکاری را کمتر از سیزده درصد اعلام کرده است.

تاکید بر شکایات اقتصادی به معنای رد اثرگذاری دیگر فاکتورها نیست. خشونت بارترین، گسترده ترین و دیرپاترین اعتراضات در دو استان خوزستان و اصفهان رخ داد که از معضلات زیست محیطی شدید مانند آلودگی هوا و کم آبی رنج می برند.

بعضی از اعتراضات در شهرهای بزرگ که در آن ها شاهد شرکت شمار چشمگیری از دانشجویان و فعالین سیاسی بودیم احتمالا انگیزه های سیاسی و خواست های دموکراتیک داشته است. اما در کانون اعتراضات در شهرهای کوچک تقلا برای دموکراسی، آزادی و حقوق زنان قرار ندارد.

با توجه به داده های در دسترس از نرخ بیکاری، اعتراضات اخیر در شهرهای کوچک احتمالا ناشی از نرخ بالای بیکاری بوده است. بیکاری لزوما مساله ای اقتصادی نیست و می تواند تبعات سیاسی به همراه داشته باشد و اعتراضات ضد حکومتی سراسری در دی ماه نشان داد چگونه این معضل می تواند کل نظام سیاسی را به چالش بکشد.

* دانشجوی مقطع دکترا در مطالعات امنیتی در دانشگاه فلوریدای مرکزی

* برگردان فارسی این گزارش تنها به منظور آگاهی رسانی منتشر شده و نظرات بیان شده در آن الزاماً بازتاب دیدگاه صدای آمریکا نیست.