مقاله ای ازاسکات پیترسون در روزنامه کریستین ساینس مانیتور
تکریم حکومتی از آیت الله روح الله خمینی، بنیانگذار انقلاب ۵۷ در جمهوری اسلامی امری طبیعی است؛ مثل نفس کشیدن.
روز دوشنبه، مراسم سالروز بازگشت آیت الله خمینی از تبعید به ایران در قیاس با زمان وقوع آن مفصل تر برگزار شد. مراسم ساعت نه و بیست و هفت دقیقه صبح، دقیقا لحظه ای که سی و هفت سال پیش خمینی با عمامه ای سیاه بر سر پا بر خاک ایران گذاشت، شروع شد.
در مقبره عظیم خمینی با گنبد طلایی اش در جنوب تهران، دختر بچه هایی با بال هایی بر کتف و پسرانی در لباس تکواندو پرچم ایران را در دست تکان می دادند. مقام های رسمی، روحانیون، پلیس، و واحدهای نظامی چهار زانو نشسته بر کف فرش شده مقبره شعار "مرگ بر آمریکا" می دادند تا تاییدی بر تعهد انقلابی شان باشد.
غایب این مراسم با شکوه سید حسن خمینی، نوه آیت الله خمینی، بود که سرپرستی مقبره بر عهده او است. حسن خمینی، میراث دار پدربزرگش، در میانه مانورهای سیاسی پیش از انتخابات هفتم اسفند ماه گرفتار شده است.
پیروان جوان تر خمینی از او با عنوان "یادگار امام" نام می برند. اما شورای نگهبان در اقدامی که واکنش های تندی را به دنبال داشت صلاحیت او را برای شرکت در انتخابات مجلس خبرگان رد کرد؛ مجلسی که وظیفه اش انتخاب رهبر بعدی است.
شورای نگهبان ۹۹ درصد از حدود سه هزار اصلاح طلب متقاضی شرکت در انتخابات را فاقد صلاحیت دانسته است.
طرفداران حسن خمینی امیدوار بودند که بازگشت پرچم خمینی به صحنه سیاست موجب اتحاد شود. اما رابطه نزدیک این روحانی میان مرتبه ۴۳ ساله با اصلاح طلبان، مورد حمله بسیار شدید تندروها قرار گرفته است.
در طول سال ها انتقاد از خانواده خمینی مجاز نبود. با این وجود در فضای قطبی سیاسی کنونی این قاعده مقدس به کل زیر پا گذاشته شده و کشمکش های پس از آن شکاف سیاسی در ایران را بیشتر کرده است.
آیت الله العظمی یوسف صانعی، از اصلاح طلبانی که در زمان حیات آیت الله خمینی بسیار به او نزدیک بود، در مصاحبه ای در قم گفت: "وقتی شخصیت های مهمی چون سید حسن خمینی رد صلاحیت می شوند دیگر امیدی نیست." آیت الله صانعی می گوید "صد در صد مطمئن بود" که صلاحیت خمینی رد می شد، زیرا او "شرایط لازم برای رهبری" را در آینده دارد و بعضی می خواستند مانع این امر شوند.
واکنش شدید محافظه کاران
بعضی تحلیلگران معتقدند سه گانه قدرتمندی شامل حسن خمینی، حسن روحانی، و اکبر هاشمی رفسنجانی-که از خمینی خواسته بود خود را کاندیدا کند- می توانست در پی انتخاب یک رهبر میانه روتر برای آینده باشد.
این چشم انداز با واکنش تند محافظه کاران روبرو شد. حسین شریعتمداری، سردبیر روزنامه کیهان، در یادداشتی گفت از نام خمینی برای مخفی کردن نقشه گروه های دردسر آفرین استفاده شده است و "جریان آلوده" - یعنی اصلاح طلبان- «دام خطرناکی» پیش پای او پهن کرده است.
آیت الله مصباح یزدی گفت "دشمنان... به دنبال برگزاری رفراندوم برای کنار گذاشتن ولی فقیه هستند." دیگر منتقدان رفسنجانی را به طرح ریزی "نقشه جدید جریان فتنه" متهم کرده اند.
اما مجتبی موسوی، روزنامه نگار اصولگرا، می گوید تندروها اشتباه می کنند. او معتقد است: "آنها با انتقاد از خمینی او را بیشتر به سوی اصلاح طلبان هل می دهند. آن ها به اصلاح طلبان در جذب او کمک کردند تا آن ها بتوانند بگویند دیدید نوه امام خمینی یکی از جمع ما است. بیشتر مردم امام خمینی را دوست دارند و از این که افرادی خانواده او را مورد انتقاد قرار دهند خوششان نمی آید."
به چالش کشیدن تندروها
اکبر هاشمی رفسنجانی، رییس مجمع تشخیص مصلحت نظام، با انتقاد شدید از رد صلاحیت حسن خمینی، او را "اشبه به جدش امام خمینی" توصیف کرد و تندروها را برای انحصار در کسب قدرت به چالش کشید.
رییس جمهوری پیشین ایران گفت: "چه کسی به شما اجازه داده است که قضاوت کنید؟ چه کسی به شما اسلحه و ... تریبون نماز جمعه و صدا و سیما را داده است؟ چه کسی به شما این ها را داد؟"
رفسنجانی گفت هیچ یک از این ها بدون خمینی و اراده عمومی مردم وجود نداشت و شورای نگهبان با رد صلاحیت "هدیه خوبی در مقدمه انتخابات به بیت امام نداد."
آیت الله خامنه ای رهبر جمهوری اسلامی، طی تشریفاتی سالانه از مقبره آیت الله خمینی بازدید کرد. حسن روحانی و تمام کابینه اش نیز برای نمایش حمایت سیاسی خود چنین کردند.
حسن خمینی از روحانی به عنوان "سرباز راه امام" تقدیر کرد. روحانی تصویر دیدار خود با حسن خمینی را توییت کرد.
آیا جایگاه خمینی تضعیف شده است؟
حسن خمینی جوان نیش انتقاداتی که او را به خیانت به میراث پدربزرگش متهم می کنند احساس کرده است.
انتقادات ابتدا در سال ۱۳۸۷ شروع شد، وقتی یک وبسایت تندرو نوشت حسن خمینی یک بی ام دبلیو هفتاد و پنج هزار دلاری سوار می شود و در خانه مجللی در شمال تهران زندگی می کند. این سایت ادعا کرد که او هرگز سونای بخارش را ترک نمی کند اما "این شانس را دارد که با گونه های سرخ اش شاهد مشکلات فقر و درماندگی مردم باشد."
یک روزنامه نگار اصولگرا در قم می گوید: "اعضای خانواده خمینی اکنون از مردم بسیار دور هستند. درون مقبره آیت الله خمینی شبیه یک قصر است. بسیاری از مردم اعتراض می کنند و می گویند آیت الله خمینی مردی بسیار ساده زیست بود اما مقبره اش شبیه فرعون است."
یک تحلیلگر با سابقه می گوید جایگاه خمینی بسیار تضعیف شده است: "زمانی بود که همه چیز درباره آن ها مقدس بود اما خانواده خمینی به سوی اصلاح طلبان و میانه روها تمایل پیدا کرده است و مردم یاد گرفته اند که در سیاست همه چیز می تواند تغییر کند. شما ممکن است نام خمینی را داشته باشید اما دیگر جایگاهی در نظام ندارید."
تصمیم نهایی در مورد این که آیا در رد صلاحیت حسن خمینی تجدید نظر خواهد شد یا نه طی دو هفته آینده روشن می شود.
* برگردان فارسی این مقاله ها تنها برای آگاهی رسانی منتشر شده و نظرات بیان شده در آنها الزاماً بازتاب دیدگاه صدای آمریکا نیست.