سقوط قیمت نفت ، تحریم‌های غرب، کاهش ارزش ریال، بیکاری، فساد و تورم اقتصاد شکننده جمهوری اسلامی ایران را به چالش گرفته، و توان حسن روحانی برای مقابله با مشکلات اقتصادی کشور را زیر سوال برده است.
متیو رید، معاون موسسه گزارش‌های خارجی، که یک موسسه مشاوره‌ای در امور نفتی و سیاسی خاور میانه است، با انتشار مقاله‌ای در نیوز ویک دو سوال عمده مطرح کرده است: اول آنکه چگونه جمهوری اسلامی ایران با سقوط قیمت نفت مقابله می کند، و دوم سقوط قیمت نفت چه نقشی در مذاکرات اتمی تهران با غرب بازی می کند.
آقای روحانی با ارائه لایحه کاهش بودجه کشور و تقلیل وابستگی به درآمد نفتی، توانسته بطور قابل ملاحظه ای با سقوط قیمت نفت مقابله کند.
در ماه دسامبر آقای روحانی لایحه بودجه سال آینده کشور را بر اساس قیمت نفت بشکه ای ۷۲ دلار ارائه کرد. ولی با کاهش قیمت نفت به کمتر از بشکه ای ۵۰ دلار، رئیس جمهوری اسلامی ایران لایحه جدید بودجه سال آینده را بر اساس قیمت نفت بشکه ای ۴۰ دلار ارائه کرد و وابستگی هزینه های دولت را به درآمد نفتی از ۴۵ درصد به ۳۱ و نیم درصد کاهش داد.
حسن روحانی در واقع با پیروی از سیاست صبر در انتظار افزایش قیمت نفت از یک سو، و پیشرفت مذاکرات و توافق با غرب بر سر برنامه اتمی تهران از سوی دیگر است تا بتواند در مورد نرخ بالای بیکاری و کاهش ارزش برابری ریال گام های بعدی خود را بردارد.
دلالان نفتی گفته اند که ایران در دو سال گذشته نفت خود را بطور قسطی و با قیمت سخاوتمندانه ای به مشتریانش به ویژه به چین و هند فروخته و تأخیر در پرداخت باعث شده تا ده ها میلیارد دلار از هند و چین طلبکار شود.
ایران، عربستان و آمریکا را مسئول سقوط قیمت نفت می داند، و بیژن زنگنه، وزیر نفت ایران سقوط قیمت نفت را توطئه سیاسی خوانده است. آقای روحانی هم در سخنرانی تلویزیونی سیزدهم ماه ژانویه خود هشدار داد آنهائی که طرح سقوط قیمت نفت را علیه کشورهای دیگر ریخته اند از کار خود پشیمان و بیش از ایران متضرر خواهند شد.
اقتصاد کشورهای عربی صادرکننده نفت حوزه خلیج فارس به مراتب بیش از ایران وابسته به درآمد نفتی است، ولی آنها می گویند که برای مقابله با سقوط بهای نفت، طی پنج سال گذشته پول کافی کنار گذاشته اند.
مایکل سینگ، تحلیلگر ارشد موسسه سیاست خاور نزدیک، می گوید آینده اقتصادی ایران وابسته به نتیجه مذاکرات اتمی است: «اقتصاد ایران واقعاً نیاز دارد تا هرچه زودتر از تحریم های غرب رهائی پیدا کند. تا زمانی که تحریم های غرب علیه برنامه مشکوک اتمی تهران ادامه دارد، انتظار نمیرود وضع اقتصادی ایران بهبود یابد.»
سقوط قیمت نفت مذاکرات اتمی تهران و غرب را تشدید کرده است. اما آیت الله علی خامنه ای، رهبر جمهوری اسلامی ایران و در کنارش جناح تندروها فعالیت های اتمی تهران را به تجدید روابط اقتصادی با غرب و بازارهای جهانی ترجیح می دهند . آنان میگویند که تحریم های غرب ایران را خودکفا خواهد کرد. مقاومت در مقابل تحریم های غرب، یا اقتصاد مقاومتی، به ایران امکان خواهد داد تا بدون از دست دادن ارزشهای انقلابی اش، به برنامه های اتمی خود ادامه دهد.
این در حالیست که آقای روحانی معتقد است آینده اقتصادی ایران مستیقماً در گرو رهائی از تحریم ها و ایجاد روابط نزدیک با جامعه بین المللی است.
حسن روحانی در یک اجلاس اقتصادی گفت که زندگی سیاسی نشان داده که ما قادر نخواهیم بود در انزوا، به رشد اقتصادی با ثباتی دست یابیم. سیاست خارجی ما باید در خدمت رشد اقتصادی کشور باشد، و این بحثی است که در بین رهبران ایران همچنان ادامه دارد.