مقاله ای از هیوا رضا برای نشریه گاردین
سیزدهم فروردین بسیاری از ایرانیان در واکنش به حصول تفاهم هسته ای در لوزان برای شادی و پایکوبی به خیابان های تهران سرازیر شدند. اما، آن ها تنها ایرانی های شادمان نبودند. شماری از ایرانی هایی که در منطقه خودمختار کردستان عراق زندگی می کنند نیز از احتمال آب شدن یخ روابط ایران با قدرت های جهان شادمان شدند. برای بسیاری از ایرانی های کارگر مهاجر در کردستان عراق این می تواند به معنای بلیط برگشت به موطن شان باشد.
حبیب عبدالله ترودی که به کار نانوایی در شهر سلیمانیه کردستان عراق مشغول است و درآمدش را برای همسر و پسرش به مریوان در کردستان ایران می فرستد می گوید: «توافق به معنای کاهش فشار بر ایران است و به بهبود اوضاع اقتصادی می انجامد. وقتی وضعیت بهتر شود ما به خانه هایمان بازخواهیم گشت. ما نمی خواهیم به زندگی به این وضع ادامه دهیم.»
حدود سال ۱۳۸۶ زمانی که اقتصاد ایران در زیر فشار تحریم های بین المللی و تجارت در کردستان عراق در حال رشد بود بسیاری از ایرانی های کرد نه برای پناهندگی و نه به جهت مخالفت شان با رژیم تهران بلکه برای کسب و کار به آنسوی مرز در عراق رفتند. سلیمانیه دومین شهر بزرگ کردستان عراق تنها ۹۰ دقیقه با خودرو از مرز فاصله دارد.
کردستان عراق در این سالها میزبان موج بزرگی از مهاجرت کارگران از آسیا تا آفریقا در بخش ساخت و ساز بوده است. با گسترش رفاه در کردستان عراق نیاز به نظافتچی و مستخدم نیز دیده می شد. در میان کارگران مهاجر، ایرانی های کرد از امتیاز زبان و فرهنگ مشترک برخوردار بوده اند.
بختیار سعیدی، ایرانی کردی که در رانیه در کردستان عراق در نزدیکی مرز ایران به کار خالکوبی مشغول است می گوید: «برای ما کماکان بهتر است در کشور خودمان کار کنیم.» به گفته ی او اگر وضع اقتصادی در ایران بهتر شود بیشتر ایرانی هایی که او می شناسد به خانه هایشان برمی گردند.
کسی نمی داند دقیقا چه تعداد ایرانی کرد در کردستان عراق زندگی می کنند. بر مبنای گزارش وزارت کار و امور اجتماعی کردستان عراق طی شش سال گذشته بیش از ۱۵ هزار کارگر خارجی وارد منطقه شده اند اما، روشن نیست چه تعدادشان ایرانی هستند.
یک ژورنالیست محلی در سال ۲۰۱۱ به مسولان یک گزارش حقیقت یاب که توسط اداره مهاجرت دانمارک تهیه می شد گفته بود حدود ۳۰ هزار کارگر مهاجر ایرانی کرد در کردستان عراق مشغول کار هستند. بخشی از علت اینکه آمار روشنی وجود ندارد این است که بسیاری از ایرانی هایی که در پی کار هستند با یک ویزای ۱۵ روزه ی گردشگری وارد کردستان عراق می شوند و بعد بدون اجازه کار و اقامت در آن جا می مانند.
ایرانی هایی که قصد کار قانونی در کردستان عراق را دارند باید در پیچ و خم های بوروکراتیک زمانبر در انتظار بمانند. بخشی از علت طولانی شدن این روند بررسی هایی است که نیروی امنیتی کردستان عراق با نام «آسایش» انجام می دهد.
ایرانی های کرد می گویند برای کسب اجازه کار باید مدت طولانی در انتظار ماند اگر اصلا مجوز کاری داده شود. افراد ممکن است چند بار به دفاتر درخواست مجوز کار مراجعه کنند. اغلب مجوزها یک تا ۶ ماه اعتبار دارد و در فاصله بین آنها فرد باید به ایران بازگردد. بعضی می گویند حتی اگر مجوز کار را دریافت کنند اغلب توسط «آسایش» احضار و مورد پرسش قرار می گیرند.
به گفته ی بختیار سعیدی خالکوب محلی: «بسیاری از دوستان و بستگان من در کردستان عراق کار می کنند اما، زندگی راحتی ندارند و به خاطر نیروهای امنیتی محلی احساس راحتی نمی کنند.»
این در تناقض با ناسیونالیسم کردی اعلام شده است که از تمام کردها در ایران، ترکیه، سوریه و عراق به یک اندازه استقبال می کند. به گفته ی زانکو احمد، ژورنالیست محلی ساکن سلیمانیه، «یکی از دلایل اصلی این برخوردها ترس از تروریسم است. «آسایش» مدعی است در یک بمبگذاری سال گذشته در اربیل یک ایرانی نقش داشته است.»
یک ژورنالیست محلی دیگر می گوید: «نیروهای «آسایش» همیشه رفتاری منطقی ندارند. ممکن است فقط نگران غریبه ها باشند.»
مصاحبه های دیده بان حقوق بشر با ایرانی هایی که درخواست پناهندگی داشته اند – برخلاف مهاجران کار- حاکی از این است که «آسایش» به نفوذ جاسوسان ایرانی مشکوک است. فعالانی که درخواست پناهندگی در کردستان عراق داده اند می گویند نیروهای امنیتی از آنها خواسته اند برای پرهیز از تحریک رژیم ایران دردسر درست نکنند.
کند شدن آهنگ رشد اقتصادی هم بر وضع کارگران مهاجر تاثیر گذاشته است. اختلافات سیاسی میان اربیل و دولت فدرال در بغداد، کردستان را با کمبود نقدینگی روبرو کرده است. ابتدا به نظر می رسید که بغداد نمی خواهد سهم کردستان عراق از بودجه را در اختیار آنها قرار دهد و اکنون به نظر می رسد که ناتوان از تامین بودجه لازم کردستان عراق است.
حضور افراطیون داعش در منطقه هم رشد اقتصادی کردستان عراق را نسبت به سال گذشته کند کرده است. از این رو ساکنان محلی می گویند کارگران مهاجر بار اضافی هستند. عمر محمد، رییس شعبه محلی اتحادیه سندیکای کارگران کردستان، می گوید: «حضور کارگران خارجی به بالارفتن بیکاری منجر می شود. کارگران خارجی در ازای دستمزدی اندک همه کار می کنند اما، کارگران محلی چنین دستمزدهای پایینی را نمی پذیرند.»
عبدالمجید، مسول اداره کار استان سلیمانیه، شکایت دارد که «کارگران ایرانی با کاستن از فرصت های شغلی برای افراد محلی به باری بر دوش بدل شده اند.»
در غیبت بهبود قریب الوقوع اوضاع، کارگران چشم امید به بازگشت به خانه دارند. مصطفی یزدانبان که همسر و دو دخترش را در آنسوی مرز در کرمانشاه پشت سر گذاشته است چنین گلایه می کند: «اگر به من اجازه اقامت در سلیمانیه داده نشود بیش از سه بار در سال نمی توانم خانواده ام را در ایران ببینم.» یزدانبان فارغ التحصیل هنر و نقاش است اما، در یک مجتمع ساختمان سازی مشغول کار است و به شکل پاره وقت در هتل کار می کند: «ما منتظریم ببینیم بعد چه خواهد شد و ایران به کدام جهت می رود. اگر تحریم ها برداشته شد و اقتصاد ایران بهبود یافت و وضع راحتتر شد من به ایران برخواهم گشت. من بیش از آنکه باید از خانواده ام دور نخواهم ماند.»