جنگها فقط در دورانی که جریان دارند، قربانی نمی گیرند و ویرانی به بار نمی آورند. آسیبهای پس از جنگها گاه از خود آنها بیشتر و مدت زمان برای ترمیم آنها از دوران خود جنگ بسا طولانی تر است. خانواده های بی سرپرست و داغدار، خانه های خراب، معلولان و آسیب دیدگان، زمینهای بی بار و بایر، آبادیهای ویران، محیط زیست آلوده، تجاوزهای وحشیانه به زنان و نابودی مظاهر فرهنگ از بهداشت و آموزش تا یادگارهای منحصر به فرد هنر و معماری و بروز و شیوع فقر و بیماری و خشونت و نسلهای گرفتار آسیب زدگیهای روانی ناشی جنگ و خشونت تنها اندکی از آسیبهای پس از هر جنگی ست. از مهلک ترین و شوم ترین میراثهای پس ازجنگ، زمینهای آلوده است.
پایان جنگ هشت ساله ایران وعراق در سال ۱۳۶۷، به معنای پایان گرفتن کشتار ناشی از جنگ نبود. اما این بار میدان، نه میدان جنگ که میدان مین بود، و قربانیان نه نظامیان که مردم عادی و بیش از همه کودکان بودند که کشته و معلول می شدند. انسانهایی بی دفاع و بی گناه در برابر دشمنی مهیب و پنهان و درکمین، دشمنی که پیر و جوان و مرد و زن و سرباز و عادی نمی شناخت. در جنگی خاموش و اعلام نشده در میدانهای مین که به نظر زمینهایی بی گناه و بی آزار به نظر می رسند. جنگ تمام شد و نیروهای عراقی خارج شدند اما در مناطق اشغالی و مرزی ایران بیش از ۴ میلیون و ۲۰۰ هزار هکتار منطقه آلوده به مین با تراکم شدیدی به میزان ۲۰ میلیون مین نهفته در دل خاک برجا ماند. علاوه بر مین، به نوشته سایت شهدای ایران، بیش از ده‌ها میلیون مواد منفجره و بمب‌های خوشه‌ای نیز پس از جنگ در کشوربه‌جا مانده است. ایران از نظر میزان اراضی مین گذاری شده در جهان به مقام دوم پس از مصر رسیده است. هرچند که از حیث میزان زمینهای حاصلخیز آلوده به مین رتبه اول را در جهان دارد. با پایان جنگ و بازگشت اهالی به سکونت گاه ها، ۲۴ سال است که زمینهای آلوده به مین روز به روز قربانی می گیرد. این قربانیان تنها از میان افراد محلی نیستند، بلکه خنثی کنندگان مین و گردشگرانی که با تورهای گردشگری به دیدار این مناطق می روند، مانند کاروانهای راهیان نور که از جبهه ها دیدار می کنند، نیز در میان آنانند.
مسئولان و کارشناسان می گویند مشکل اصلی مین آن است که پس از جنگ از چشمها پنهان می ماند. در حالی که دیگر سلاحهای جنگی روی زمین است و در معرض دید، اما مینها را در خاک دفن می کنند تا توسط قربانی خود منفجر شوند. مشکل دیگر در مین زدایی بویژه در ایران نداشتن نقشه مناطق مین گذاری شده است. همچنین پاک سازی میدان مین بسیار خطرناک است، وقت و حوصله و دقت زیاد می خواهد، نیاز به تجهیزات مین یاب دارد، زمینهای مین گذاری شده بسیار وسیع و پراکنده اند و نحوه کاشتن مینها در دل خاک معمولا از نظم خاصی پیروی نمی کند.
بنابر آمارهای رسمی در ایران روزی ۲ انسان بی گناه در زمینهای آلوده به مین قربانی می شود که بیشتر آنان کودکانی هستند که قربانی کنجکاوی کودکانه خود می شوند. در افغانستان بیش از۶۰ در صد قربانیان کودکند.
این مین ها را چه کسانی در ۵ استان ایران کار گذاشته اند؟ حکومت ایران برای خنثی کردن این مین ها چه کرده است؟ پاک سازی این مین ها چقدر طول می کشد؟ و چرا اینهمه به طول انجامیده؟ نقش سازمانهای غیردولتی و جامعه مدنی در آگاه سازی از خطر مین چه بوده است؟
در این زمینه نازی عظیما گفتگویی با شیرین عبادی، برنده جایزه صلح نوبل ۲۰۰۳ و از بنیان گذاران کانون مشارکت برای پاک سازی مین انجام داده است که توجه شما را به آن جلب می کنیم.
