پایگاه داده باز ایران در گزارشی تحقیقی به بررسی وضعیت وخیم صندوق سرمایه ایران پرداخته است.
بنا بر این گزارش، صندوق سرمایه ملی هر کشور در واقع صندوق روز مبادا است که آن کشور را در مقابل شوک‌های اقتصادی بیمه می‌کند. با این که موجودی صندوق سرمایه ایران نسبتا بالاست ولی به نسبت کشورهای نفت‌خیز همسایه پایین‌ترین عملکرد را دارد؛ از جمله سرانه آن تقریبا ۸۰۰ برابر از سرانه صندوق سرمایه قطر کمتر است.
وقتی قیمت نفت در سال های ۱۹۸۶ و ۱۹۹۸ سقوط کرد، کشورهای صادرکننده نفت دچار مشکلات اقتصادی-سیاسی شدند و اهمیت ذخیره سازی برای روز مبادا را درک کردند و صندوق‌های سرمایه ملی را راه اندازی کردند.
موجودی این صندوق‌ها از درآمد اضافی کشورها در زمان گرانی نفت و گاز تامین می شود و به عنوان یک صندوق پس انداز برای نسل‌های آینده عمل می‌کنند.
نروژ که بزرگترین تولید کننده نفت و گاز در اروپاست، معروف‌ترین صندوق سرمایه ملی را دارد. این صندوق سال ۱۹۹۰، پس از شوک قیمتی سال ۱۹۸۶ تاسیس شد.
تمام کشورهای تولید کننده نفت در خاورمیانه هم صندوق های مشابهی دارند. «صندوق سرمایه‌گذاری عمومی عربستان سعودی» یکی از این صندوق هاست. امارات متحده هم چندین صندوق دارد که بعضی مربوط به هر یک از امارت‌ها هستند (مثلا شرکت سرمایه‌گذاری فجیره) و برخی هم مسئول دارایی‌های فدرال هستند (مثلا سازمان سرمایه‌گذاری امارات)
ایران در سال ۱۹۹۹ «صندوق تثبیت نفت ایران» را راه انداز ی کرد که تنها ۲۵ میلیون دلار دارایی دارد ولی در سال ۲۰۱۱ «صندوق توسعه ملی ایران» راه اندازی شد که به طور تخمینی حدود ۱۳۹ میلیارد دلار دارایی دارد.
با این که قرار است که این دارایی برای نسل‌های آینده محفوظ بماند ولی دولت می تواند با اجازه رهبر از این صندوق برداشت کند. به عنوان مثال، در سال ۲۰۱۹، رهبر ایران اجازه برداشت ۱.۵ میلیارد دلار از این صندوق را برای هزینه‌های نظامی و حمایت از فعالیت‌های سپاه پاسداران در سوریه و عراق صادر کرد.
در نگاه اول صندوق سرمایه ایران در موقعیت نسبتا مناسبی قرار دارد و از صندوق بحرین و عمان بزرگتر بوده و تنها سه برابر کوچکتر از صندوق قطر است.
ولی نکته این‌جا است که جمعیت ایران بسیار بیشتر از جمعیت کشورهای حوزه خلیج فارس است و قدرت این صندوق ها باید به شکل سرانه محاسبه شود.
بر این مبنا، سرانه پس‌انداز ایران برای هر نفر کمتر از ۲ هزار دلار و سرانه پس انداز عربستان سعودی برای هر نفر ۲۵ هزار دلار است. این در حالی است که صندوق سرمایه قطر ۱.۳ میلیون دلار برای هر نفر از اتباعش فراهم می‌کند.
این مطلب بر اساس گزارش پایگاه داده‌های باز ایران تنظیم شده است
