یک روز پس از آنکه مرکز آمار ایران اعلام کرد نرخ بیکاری به ۹/۵ درصد رسیده و یک رقمی شده است، رسانه‌ها و برخی مراجع رسمی، دقت و درستی این آمار را زیر سوال بردند.
مرکز آمار ایران روز شنبه، ۱۹ مهرماه اعلام کرد که نرخ بیکاری در ایران در پایان تابستان کاهش یافته و به زیر ۱۰ درصد رسیده است. بر اساس این آمار، طی ۶ ماهه بهار تا تابستان امسال، ۴۰۰ هزار شغل ایجاد شده است.
این آمار در حالی اعلام شده است که مراجعی چون مرکز پژوهش‌های مجلس و بانک مرکزی، پیش بینی کرده بودند که در صورت تحقق رشد اقتصادی ۵ درصدی در ایران، نرخ بیکاری به حدود ۱۴ درصد خواهد رسید. حال با وجود نرخ رشد اقتصادی زیر دو درصد، کارشناسان کاهش نرخ بیکاری به کمتر از ۱۰ درصد را غیرممکن می‌دانند.
اما مرکز آمار ایران چگونه به این اعداد می‌رسد؟ دولت می‌گوید برای اعداد ارائه شده مستندات خود را دارد. معاون برنامه‌ریزی و نظارت راهبردی رئیس جمهوری ایران در یک برنامه تلویزیونی توضیح داد که مرکز آمار در هر فصل، از ۶۴ هزار خانواده در سراسر ایران درباره اشتغال پرسش انجام می‌دهد. این پرسش‌ها به جمعیت کل کشور تعمیم داده می‌شود تا میزان اشتغال و بیکاری به دست بیاید. محمد باقر نوبخت گفت: «در تابستان امسال دو میلیون و ۲۵۷ هزار نفر اعلام کردند که کار نداشته و بیکارند. در عین حال در این مدت ۲۳ میلیون و ۷۵۰ هزار نفر جمعیتی بودند که در سن کار بوده اند. که از تقسیم این دو رقم نرخ بیکاری محاسبه می شود.» بر اساس این محاسبات دولت اعلام کرده است که نرخ بیکاری به کمتر از ۱۰ درصد رسیده است. نوبخت همچنین با مقایسه آمار ۶ ماه پیش با پایان تابستان، اعلام کرد که ۴۰۰ هزار نفر از تعداد بیکاران کم شده است.
با وجودی که دولت اعداد و ارقام و نحوه محاسبه بیکاری را اعلام کرده است، اما تحقق این اعداد با توجه به رشد اقتصادی اندک، هنوز غیرقابل باور است. غلامرضا تاجگردون، رئیس کمیسیون برنامه و بودجه مجلس ایران یکی از کسانی است که نرخ بیکاری اعلام شده را نادرست می‌داند. او در این باره گفت: «در این شرایط رقم بیکاری تک نرخی نیست و به نظر می‌رسد که آمارهای فصلی در سرشماری قطعی پاسخ داده نمی‌شود همچنین به نظر نمی‌رسد که با توجه به رکود اقتصادی کشور در این مقطع تک رقمی شدن نرخ بیکاری حاصل شده باشد.»
در واقع آمارگیری فصلی یکی از ضعف‌های اصلی در به دست آوردن نرخ بیکاری واقعی در ایران است. احمد علوی، اقتصاددان و استاد دانشگاه از سوئد، شیوه کنونی محاسبه نرخ بیکاری در ایران را ناکارآمد و دارای اطلاعات نادرست دانست. این اقتصاددان، به صدای آمریکا گفت که دولت، جوامع آماری مختلفی را در مناطق مختلف در نظر می‌گیرد و اطلاعات اشتغال این جوامع را گردآوری می کند، بعد این آمار را به کل تعمیم می‌دهد و به ارقام کل اشتغال دست می‌یابد. به اعتقاد او این شیوه آمارگیری به اطلاعات نادرستی منجر می‌شود چرا که تعداد شاغلان و بیکاران در مناطق مختلف کشور و در زمان‌های مختلف متفاوت است، بنابراین نمی‌شود یک آمارگیری کوچک را به کل گسترش داد و نتیجه گرفت.
به اعتقاد احمد علوی، در این آمارگیری مقایسه شاغلان و بیکاران یک فصل با فصل دیگر، علمی نیست چرا که برخی از مشاغل فصلی هستند و حتی گاه برای یکی دو ماه بوجود می‌آیند و پس از آن، دوباره از بین می‌روند، بنابراین نمی‌توان گفت شغلی ایجاد شده و بیکاری کم شده است.
این استاد دانشگاه، بهترین راه برای به دست آوردن آمار شاغلان را ثبت افراد شاغل از طریق مراجعی مانند تامین اجتماعی دانست تا با رجوع به آن، آمار دقیق‌تری از شاغلان و نرخ بیکاری به دست بیاید.
