دولت ایران لایحه ای را برای تبدیل ریال به تومان به مجلس شورای اسلامی تقدیم کرده، که هنوز مراحل تصویب نهائی در آن نهاد یا شورای نگهبان تکمیل نشده است. هدف از این لایحه که هشت ماه پیش تهیه شده، کنترل تورم و تسهیل مبادلات پولی روزانه است. اما افرادی مانند استیو هانک از دانشگاه جانز هاپکینز در بالتیمور آن را [تنها] «تغییر نام واحد پول» خوانده اند، که چندان اثری ندارد.
آقای هانک که مشاور ده ها کشور در امور مالی و پولی بوده، به صدای آمریکا می گوید، «برای تغییر ارزش و قدرت خرید واحد پول، سیاست پولی کشور و نرخ تبدیل ارزها باید تغییر کند. اما آنها چیزی جز نام واحد پولی را تغییر نمی دهند.»
دستکاری در واحد پولی تاریخی طولانی دارد. این مختص به ایران نیست، و در نیم قرن اخیر، به ۶۰ مورد از آن در جهان بر می خوریم. استیو هانک می گوید، نه تنها هیچکدام از آن موارد کارگر نبوده، بلکه گاه به ربوده شدن پول مردم توسط دولت منتهی شده است.
آقای هانک برای مثال به مورد هند اشاره می کند. دولت هندوستان در اواخر سال گذشته مسیحی تصمیم گرفت دو اسکناس ۵۰۰ و ۱۰۰۰ روپیه را از گردش خارج کند. اما بسیاری از کسانی که نتوانستند اسکناس های روپیه قدیمی را پیش از موعد مقرر با اسکناس های جدید تعویض کنند، و برخی نیز به دستمزد یا داد و ستد شان صدمه وارد شد.
در حالیکه ممکن است این موارد در ایران تکرار نشود، آقای هانک می گوید، بانک ها می توانند برای تبدیل اسکناس های قدیم با جدید یا نرخ کمتری را اعمال کنند و یا کار مزد بگیرند: «دقیقاً نمی دانیم چگونه این کار انجام خواهد شد، اما خطر این است که مقداری از ریال موجود قابلیت تبدیل به تومان نداشته باشد. هر کس که این اتفاق برایش بیافتد، طبعاً پول خود را از دست داده است. اما در ایران، الان هم همین اتفاق می افتد، چون ریال از زمان انقلاب، عملاً صد در صد از ارزش خود را از دست داده است.»
بنا به برآورد پروژه «پول های مسئله دار» در دانشگاه جانز هاپکینز و موسسه کاتو، از زمان روی کار آمدن حسن روحانی رئیس جمهوری ایران در چهار سال پیش، نرخ تورم از ۷۴ درصد به ۱۰ درصد رسیده است. آقای هانک می گوید، عملکرد روحانی در این خصوص بسیار خوب بوده، اما توصیه می کند که بانک مرکزی، نرخ تبدیل ریال را یا به طلا و یا به ارزهای مستحکم بین المللی مانند یورو مرتبط کند.
«دومین قدم، خصوصی سازی واحدهای صنعتی و تجاری دولتی است. آنها باید اقتصاد را از قید و بند مقررات دست و پا گیر رها کرده و دولت را از تعاملات اقتصادی خارج کنند. در آن صورت، احتمال توفیق بالقوه زیاد خواهد بود.»
آقای هانک می گوید، این اقدام ایرانیان را قانع می کند تا بجای خرید دلار در بازار سیاه، پول شان را به بانک بسپارند، و یا به سراغ بیتکوین و سایر پول های مجازی در اینترنت بروند.
