مجتبی نفيسی در مقالهای با اشاره به معماری سنتی و مدرن در ایران و برخورد نظام جمهوری اسلامی مینويسد در طول سه دهه گذشته حاکمیت سعی کرده است تا گفتمان نفاقافکنانه سياسی خود مبنی بر خودی و غیرخودی را به حوزه معماری نيز گسترش دهد.
جمهوری اسلامی ايران مقوله دوگانه معماری سنتی (اسلامی) در برابر معماری مدرن (غربی) را به گونهای نمادين بازسازی و معرفی میکند تا به صراحت مبارزه سياسی بين حکومت اسلامی و دشمنان ايدئولوژيک آن را نشان دهد.
جالب توجه اينجاست که جرقه مهمترين بحران سياسی کشور پس از انقلاب ۵۷ را، که به شکلگيری جنبش سبز منتهی شد، مناظره دو نامزد انتخابات رياست جمهوری سال ۱۳۸۸ زد، يعنی محمود احمدینژاد که با دارا بودن مدرک شهرسازی، اصرار داشت «مهندس» است در یک سو، و ميرحسين موسوی آرشيتکتی که خود را بيشتر به عنوان يک هنرمند میديد در سوی دیگر.
فضاسازی در طراحی منازل در ايران، قرنها در سيطره ساختار پدرسالارانه جامعه بود و با تفکيک «بيرونی» از «اندرونی» دو حريم خصوصی و عمومی را از يکديگر جدا میکرد.
فضای عمومی مدرن، که متعلق به همه مردم، صرفنظر از طبقه اجتماعی، قومیت، مذهب و جنسیت آنهاست، با تسلسل مراتب ساختارهای رژیم اسلامی ناسازگار است. از اين ديدگاه، معماری مدرن همچنين بیبندوبار بوده و به حفظ مقولاتی همچون حجب و حيا بیاعتنا است، زیرا بر خلاف معماری پيشامدرن ايران، که فضایی درونگرا داشت، به بیرون نظر دارد و با زدن پنجره به بيرون، حريم خصوصی ساختمان را بیشرمانه در برابر چشمان غریبه قرار میداد.
نظام جمهوری اسلامی در حالی که به مدت ۳۵ سال، زنان ایرانی را مجبور به رعایت حجاب و پوشش کامل بدن و موهای خود کرده است، در تحميل اين خواسته پدرسالارانه خود بر فضاهای معماری کمتر موفق بوده است. با این حال، فتواهايی که به تازگی توسط دو مرجع تقليد برجسته صادر شد، نشان میدهد که رژیم از ادعاهای خود بر این فضاها دست نکشيده است.
اينها، پرسشهايی را درباره محدودیتهای دین در حوزه فکری ایران وارد نمودهاند، از جمله اين که، کداميک از انتظارات مشروعيت دارند؟ آیا اسلام ادعا میکند برای تمامی مشکلات انسان پاسخ دارد؟ نتیجه دخالتهای مذهبی در علوم، علوم انسانی و تکنولوژی چیست؟
فتواها در پاسخ به سوالات مطرح شده توسط گروهی از متخصصين «در سه حوزه معماری، شهرسازی و مدیریت شهری» داده شد، و طیف گستردهای از بحثهای معماری از مورفولوژی، ساماندهی فضای شهری، مقررات شهری، جهت ساختمان، برنامهریزی شهری، و مسائل فرایند طراحی در مقیاس کوچک، مانند تزئینات، مبلمان، و حتی آکوستیک را در بر میگيرد.