مقاله ای از سینا عضدی برای نشریه امور بین الملل در دانشگاه جرج واشنگتن:
برنامه هسته‌ای ایران برای دهه‌ها موضوع مشاجرات بین‌المللی بین ایران و قدرت‌های جهان بود. تنها در تیر ماه ۱۳۹۴ بود که برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) مساله بغرنج هسته‌ای ایران را به راه حلی دیپلماتیک رساند.
دولت تدبیر و امید حسن روحانی بر خلاف اسلافش خود را به حل مساله هسته‌ای و در نتیجه بهبود وضع اقتصاد کشور و تغییر بالقوه مواضع ایران در جامعه بین‌المللی متعهد کرد.
بر مبنای تحلیل پیامدهای توافق هسته‌ای، برجام جایگاه منطقه‌ای ایران را تقویت می‌کند اما می‌تواند به تهدیدی علیه منافع رقبای سنی در همسایگی بدل شود. ایران برای ترویج ثبات در منطقه باید از سیاست های ماجراجویانه پرهیز کرده و در پی راه‌هایی باشد تا به همسایگانش اطمینان بدهد روابطش با جامعه جهانی و به‌خصوص آمریکا در حال تغییر است و این امر امنیت آن‌ها را در آینده تهدید نخواهد کرد.
یک دستاورد مهم سیاسی توافق هسته‌ای ایران با قدرت‌های جهانی، شکل گرفتن نخستین موافقتنامه رسمی بین ایران و آمریکا طی نزدیک به ۴۰ سال است.
این دو کشور به شکل قابل توجهی توانستند این مساله مناقشه برانگیز را از طریق کانال‌های دیپلماتیک حل و فصل کنند و شاید بنایی برای همکاری‌هایی در آینده بگذارند.
آیت‌الله خامنه‌ای اخیرا گفتگوی بیشتر با آمریکا را رد کرد اما احتمال دارد که گفته‌های او مصرف داخلی داشته و مخاطبانش تندروها باشند. داعش و دیگر گروه‌های تروریستی خطری آشکار و موجود برای منافع ایران و آمریکا هستند. هر دو کشور می‌خواهند این تهدیدها نابود شوند. اگر چه آمریکا و ایران با داعش از هوا و زمین در جنگ هستند اما رسما با هم همکاری نمی کنند.
تنش زدایی بالقوه در روابط دو کشور می‌تواند مشوق همکاری بیشتر و تقویت جایگاه ایران در منطقه باشد. اجرای برجام می‌تواند منافع رقبای سنی ایران به ویژه عربستان سعودی را به خطر بیاندازد. ایران و عربستان به لحاظ تاریخی روابط ستیزه‌جویانه‌ای داشته‌اند اما رویدادهای اخیر تنش موجود را شدت بخشیده و به نوعی جنگ سرد بین دو کشور منجر شده است.
«بهار عرب» یا آن چه ایران «بیداری اسلامی» می‌خواند روابط دو کشور را خراب کرد. حمایت ایران از دولت بشار اسد در سوریه و اکثریت شیعه در بحرین در برابر پشتیبانی ریاض از اپوزیسیون سوریه و حضور نظامی نیروهای سعودی برای سرکوب قیام شیعیان بحرین وضع رابطه دو کشور را وخیم‌تر کرد.
کارزار حملات هوایی علیه حوثی‌ها در یمن آخرین نمونه عزم سعودی‌ها برای محدود کردن نفوذ ایران در منطقه بود. عربستان با افزایش تولید نفت خود هم در پی کنترل قدرت ایران بوده است. طرح دیپلماتیک ایران برای یافتن راه حلی سیاسی در سوریه ممکن است نتیجه سیاست‌های اخیر عربستان باشد؛ شاید اقتصاد ایران دیگر تحمل حمایت از بشار اسد و دولت شیعه در بغداد را ندارد.
سعودی‌ها تردیدی ندارند که تنش‌زدایی بین ایران و آمریکا پس از برجام ادامه خواهد یافت؛ امری که می‌تواند موازنه قدرت در خاورمیانه را به سود ایران تغییر دهد. شیخ‌نشین‌های عرب حوزه خلیج فارس هم همان چالش‌های امنیتی عربستان را دارند اما احساس می‌کنند کوچکی جغرافیایی‌شان در برابر ایران آن ها را آسیب پذیرتر می‌کند.
دولت سنی بحرین به طور مشخص در برابر جمعیت با اکثریت شیعه آن کشور آسیب پذیر است. اگر ایران تصمیم بگیرد سیاست تهاجمی‌تری را در پیش بگیرد می‌تواند حمایتش از اکثریت شیعه در بحرین را که روابطی تاریخی با شیعیان ایران دارند افزایش دهد.
امارات متحده عربی روابط تجاری قوی با ایران دارد و یک توافق بالقوه بین ایران و آمریکا می تواند به طور منحصر به فردی روابط تجاری دو کشور را با حضور بسیاری از بازرگانان ایرانی در دوبی تقویت کند.
اما ایران و امارات مشاجراتی بر سر حدود مرزی خود در خلیج فارس دارند و امارات رفتار ایران را تهدیدی برای امنیت خود می‌بیند. پس از حل و فصل اختلافات ایران با آمریکا، یک رویکرد تخاصمی تر از سوی ایران در منطقه به آتش اختلافات قومی و مذهبی در منطقه دامن خواهد زد.
توافق هسته‌ای بر ترکیه هم اثر خواهد گذاشت. روابط ترکیه و ایران در طول تاریخ بین رقابت، همکاری، و حتی زد و خورد نظامی نوسان داشته است.
هر چند ترکیه با حضور در تهران در سال ۲۰۱۰ برای تهیه متن "بیانیه تهران" نقش مهمی ایفا کرد، اما بهار عرب و مخالفت آنکارا با بشار اسد روابط ایران و ترکیه را به راهی پر فراز و نشیب سوق داد.
توافق هسته‌ای برای ترکیه- شریک تجاری عمده ایران- از اهمیت بالایی برخوردار است زیرا به افزایش روابط تجاری دو جانبه خصوصا در بخش انرژی می‌انجامد.
ترکیه ۲۰ درصد گاز طبیعی مصرفی‌اش را از ایران وارد می‌کند. ترکیه همچنین مقصد توریستی مورد علاقه ایرانیان است. لغو تحریم‌های ایران به صنعت توریسم ترکیه کمک خواهد کرد. با این وجود ترکیه نگران است که بهبود روابط ایران و آمریکا باعث افزایش قدرت منطقه‌ای ایران شود.
سیاست "بدون مشکل" که آنکارا پیگیری می‌کند نیازمند روابط دوستانه با تمام همسایگان ترکیه است اما سیاست خصمانه ایران می‌تواند آن کشور را با توجه به موضع ضعیف‌ترش به نسبت ایران در وضعیت نامساعدی قرار دهد.
با توجه به چشم انداز رویدادهای پس از اجرای برجام، احتمال دارد که رقبای سنی ایران سیاست‌های خصمانه‌تری را برای جبران نفوذ تهران در پیش بگیرند که این امر به طور بالقوه منطقه را ناامن‌تر خواهد کرد.
برای پرهیز از بی‌ثباتی بیشتر، ایران و همسایگانش به خصوص ترکیه و امارات باید به همکاری برای برخورد با تهدیدهای منطقه‌ای چون سوریه و یمن تشویق شوند.
همزمان، آمریکا باید از نزدیک با متحدانش کار کند و به ارائه تضمین‌های امنیتی به آنان ادامه دهد. ایالات متحده باید به طور فعالی ایران را به همکاری سازنده با همسایگانش ترغیب کند تا از وقوع جنگ‌های احتمالی دیگری در منطقه جلوگیری شود.
ایران و آمریکا می‌توانند بر سر داعش با هم همکاری کنند. ایران باید راه‌هایی را در نظر داشته باشد تا به کشورهای همسایه اطمینان بدهد که احتمال ایجاد روابط حسنه با آمریکا و دیگر قدرت‌های جهان به بهای امنیت آن‌ها تمام نخواهد شد. خاورمیانه منطقه‌ای با تاریخی از مناقشه و رقابت بر سر امنیت و نفوذ است. هر چند توافق هسته‌ای می‌تواند برای امنیت منطقه مفید باشد اما مسائل بسیاری هستند که باید مورد توجه و رسیدگی قرار بگیرند.