سال ٢٠٠٩، سالی بوده که گرچه وضعیت حقوق بشردر سراسر جهان، از ایران گرفته تا میانمار و از دارفور گرفته تا گوانتانامو با چالش های جدی روبرو بوده، اما پیشرفت های چشمگیری هم داشته است.
ده دسامبر، روز جهانی حقوق بشر سازمان ملل است.
دو کارشناس برجسته حقوق بشر در مورد علت اهمیت سال ٢٠٠٩ برای مبارزه جهانی با نقض حقوق بشر با خبرنگار صدای آمریکا به گفتگو نشسته اند.
تام مالینوفسکی، کارشناس خبره سیاست خارجی و مدیر سازمان دیده بان حقوق بشر در واشنگتن که یک نهاد مدافع حقوق بشراست، از ظرفیت بشر برای اعمال خشونت و صبوعیت و سوء استفاده از قدرت برای نقض حقوق انسان ها آگاهی عمیقی دارد.
درمقام نمونه، آقای مالینوفسکی به تداوم نقض حقوق بشر در منطقه دارفور اشاره می کند و می گوید: «پاکسازی نژادی توسط چریک های عرب ژینژاوید و دولت سودان نسبت به اوایل دهه جاری اندکی کاهش یافته است. خشونت ها درسال ٢٠٠٩ با شدت بسیار، اما به صورت پراکنده ادامه یافته است. مواردی مشاهده شده اند که نیروهای هوایی سودان، غیرنظامیان را بمباران کرده اند و درگیری های خشونت بار بین گروه های شورشی و دولت ادامه یافته اند. جمعیت عظیمی ازمردم دارفور از روستاهای محل اقامتشان پاکسازی شده اند و آوارگان در اردوگاه های پرجمعیت داخل کشور اقامت گزیده اند. این اردوگاه ها هم شرایط نامساعدی دارند و آوارگان ساکن آن ها برای فراهم آوردن غذا وگرما با چالش های جدی روبروهستند. بنا براین این یک بحران مداوم است.»
اما در اوج این بحران، نشانه هایی از پیشرفت نیز مشاهده می شود.
دیوان بین المللی جنایی، در ماه مارس عمرالبشیر، رئیس جمهوری سودان، را به اتهام ارتکاب به جنایات جنگی در دارفور محکوم کرد و فشارهای بین المللی فزاینده به منزله هشداری برای دولت هایی ست که به طور مستقیم و یا غیرمستقیم از چنین حکومت هایی حمایت می کنند.
مالینوفسکی خاطرنشان می کند: «درحالی که چین به عنوان یک قدرت جهانی عمده ظهورکرده است، رهبران این کشور به طور بی سابقه ای در معرض پاسخگویی در قبال اقدامات خود قرار گرفته اند. سال های متمادی ست که چین برای توجیه پیشینه تاسف بار و نامساعد وضعیت حقوق بشر در این کشورتحت فشار قرار گرفته است، اما دولتمردان پکن فقط طی سال های اخیر فشارهای بین المللی در ارتباط با نقض حقوق بشر و مناسبات خود با دولت های دیگر را به خوبی لمس کرده اند. چین در اقدام میانجی گرایانه ای در امور کشورهای متحد خود همچون برمه و سودان، از دولتمردان آن ها خواسته است تا خشونت وسرکوب داخلی را دست کم تا حدودی محدود کنند. متاسفانه چین برای دستیابی به چنین هدفی در زمینه فروش تسلیحات و عقد موافقت نامه های بازرگانی اقدام موثری انجام نداده است و در نهایت این روند ادامه می یابد.»
مالینوفسکی می افزاید: «سال ٢٠٠٩ جنبه های متفاوتی برای فعالان مدافع دموکراسی داشت. سرکوب در میانمار، کوبا و کره شمالی ادامه یافته است. سال ٢٠٠٩ شاهد جنبش عظیم اعتراضی مردم ایران بود، جنبشی که ادعای پیروزی در انتخابات سراسری ماه ژوئن را دارد و مقامات دولت، محمود احمدی نژاد، رئیس جمهوری، بر سر قدرت را پیروز انتخابات اعلام کرد. اعتراض ها به شیوه بسیار خشونت بار سرکوب شدند. دادگاه های نمایشی برگزار شد و طی چند ماه گذشته، شاهد خیزش یک حاکمیت نظامی و پلیسی بسیار سرکوبگر در ایران بوده ایم که از بعضی جهات با حکومت روحانی بر سر قدرت پیش ازانتخابات متفاوت است. با این همه جنبش معترض مردم ایران به ابراز ندای اعتراض خود ادامه داده است.»
بسیاری ازگروه های مدافع حقوق بشر از جرج بوش، رئیس جمهوری ایالات متحده که دوره دوم ریاست جمهوری او ماه ژانویه پایان یافت، به دلیل خدشه دار کردن وجهه پیشین آمریکا در مقام یک قهرمان دفاع از حقوق بشر انتقاد کرده اند.
تام مالینوفسکی می گوید: «استفاده از روش های خشونت آمیز در بازجویی از زندانیان، یکی ازبحث برانگیزترین اتهاماتی ست که متوجه بوش بود. منتقدان این روش های بازجویی را «شکنجه تحت ضمانت اجرایی و قانونی دولت» در بازداشتگاه های ایالات متحده در گوانتانامو بی در کوبا نامیده اند. خبر خوشایند این است که دولت اوباما تصریح کرده است دیگر این برخوردها صورت نخواهند گرفت. پرزیدنت اوباما بهره گیری از تکنیک های بی رحمانه علیه زندانیان القاعده که در دوران دولت بوش اعمال می شدند را ممنوع کرده و بازداشتگاه های مخفی که این شکنجه ها در آن صورت می گرفتند را برچیده است. شرایط نسبت به گذشته، پیشرفت های عمده ای داشته است.»
بنا به گفته فعالان حقوق بشر، از اواخر سال ٢٠٠١ که ایالات متحده و نیروهای ائتلاف دولت سرکوبگر به رهبری طالبان را از قدرت خلع کردند، وضعیت حقوق زنان در افغانستان پیشرفت کرده است.
مالینوفسکی تصریح می کند: «زنان افغانستان برای دستیابی به حقوق و آزادی های خود با چالش های بسیاری مواجه هستند. در حقیقت، در گذشته ایده مدرسه رفتن برای زنان و دختران در افغانستان بسیارهراس انگیز بود، امری که حتی هنوز هم با ترس فراوان همراه است. هنوز دختران و زنانی که از منزل خارج می شوند، در صدد کسب علم و آموزش هستند، برای ورود به بازار کار اقدام می کنند و یا سعی می کنند یک زندگی عادی داشته باشند، فشارهای بسیاری را متحمل می شوند.»
بنا به گفته ژان فیلیپ شاوسی، مدیرسازمان بین المللی مهاجرت مستقردر ژنو، بحران جهانی اقتصاد سال ٢٠٠٩، چالش ها و دشواری های بسیاری برای ملت های کشورهای درحال توسعه پدید آورد. فشارهای اقتصادی بر مردمان کشورهای درحال توسعه که حتی پیش ازاین بحران نیزدرشرایط دشوارمعیشتی و اقتصادی روزگار می گذراندند، بیش از تاثیر آن بر ملت های کشورهای توسعه یافته بود. در مقام نمونه، جمعیت کثیری از مردم آفریقای شمالی برای یافتن کارهای کم درآمد به صورت قانونی به اسپانیا مهاجرت کردند. اما سال گذشته، نرخ بیکاری اروپا بالا بود و وضعیت مهاجران اروپا نامساعد بود. زنان و کودکان به طور خاص، از نظرسوء استفاده جنسی و حتی بردگی در اسارت قاچاقچیان، در شرایط آسیب پذیری قرارداشتند. حقوق بشر مردان مهاجر در قاره آفریقا درسال ٢٠٠٩ درمعرض تهدیدهای بسیاری قرارداشت. درمقام نمونه، سازمان بین المللی مهاجرت دراوایل سال جاری با انتشارگزارشی، بحران قاچاق مردان جوان جویای کار شرق آفریقا و شاخ آفریقا به آفریقای جنوبی را بررسی کرده است. درشرایطی که ما موارد خاصی درمورد قاچاق انسان به هدف سوء استفاده نیافتیم، اما می دانیم که این مهاجران جوان به هرحال درمسیر کوچ خود مورد سوء استفاده قرارمی گیرند و برای عبور غیرقانونی ازطریق مرزهای بین المللی با خطرات بسیاری روبروهستند.»
با وجود تداوم نقض حقوق بشر در برخی از نقاط دنیا، تام مالینوفسکی، مدیرسازمان دیده بان حقوق بشربر این باوراست احترام به حقوق بشر در سراسرجهان، یک روند صعودی طی می کند.
وی می گوید: «طی چند دهه گذشته، مسائل مربوط به حقوق بشر به طورفزاینده ای درمناسبات بین المللی، برجسته شده است. با وجود رویدادهای دردناک و ناخوشایندی که هنوز در سراسر جهان به وقوع می پیوندند، امروزه درمقایسه با ٣٠ یا ۴٠ سال گذشته، جمعیت بزرگی ازمردم جهان از نعمت حقوق بشر، حق تغییردولت هایشان وحق آزادی عقیده و بیان برخوردارند.»
گرچه مالینوفسکی نسبت به بهبود وضعیت حقوق بشر درسال ٢٠١٠ ابرازامیدواری می کند، اما وی و دیگر فعالان حقوق بشر براین باورند برای دستیابی به هدف استقرار جهانی که همه مردم از آزادی برخوردارند، احساس امنیت می کنند و ثبات اقتصادی دارند، به مبارزه خود ادامه خواهند داد.
پنجشنبه ۲۴ آبان ۱۴۰۳ ایران ۲۱:۰۵