هاشمی رفسنجانی در دست کم دو دهه از سه دهه عمر جمهوری اسلامی به عنوان دومین مرد قدرتمند ایران شناخته می شد، اما با کناره گیری از ریاست مجلس خبرگان به نفع آیت الله مهدوی کنی در ۱۷ اسفند ماه گذشته افول قدرت ظاهری و رسمی اش نمایان تر شد. با این حال، حتی پیش از برگزاری دهمین دور انتخابات ریاست جمهوری در تابستان ۱۳۸۸ که به تاکید رژیم به پیروزی محمود احمدی نژاد منجر شد، افول اقتدار و نفوذ آقای رفسنجانی در ساختار رژیم آغاز شده بود.
نامه سر گشاده:
روند افول کمی پیش از قبل از برگزاری انتخابات ریاست جمهوری ایران در خرداد ۸۸ (به قول یکی از روزنامه نگاران معروف) از پیچ تندی عبور کرد و ناگهان شتاب بی سابقه ای گرفت.(۱)
در مبارزات انتخاباتی آن سال برای اولین بار رییس جمهوری وقت در مناظره تلویزیونی با سایر نامزدها شرکت کرد. یکی از پر بیننده ترین و جنجالی ترین این مناظره ها روز ۱۳ خرداد بین میرحسین موسوی و محمود احمدی نژاد برگزار شد. در این مناظره محمود احمدی نژاد به صورتی بی سابقه و صریح تعدادی از دولتمردان ارشد ایران از جمله هاشمی رفسنجانی و برخی از اعضای خانواده اش را به فساد مالی متهم کرد. به گفته او، رفسنجانی همچنین مدیریت پشت پرده تلاش های اصلاح طلبان برای پیروزی در انتخابات را بر عهده دارد و به همین منظور با یکی از پادشاهان عرب حاشیه خیلج فارس نیز تلفنی و پنهانی تماس داشته است.
این مناظره ۹ روز پیش از انتخابات ریاست جمهوری انجام شد. رفسنجانی پس از آن که از اقدام های اولیه اش برای رفع اتهام از خود و خانواده اش (ملاقات با احمدی نژاد در مراسم سالگرد مرگ خمینی و درخواست از او برای تصحیح اظهاراتش، تقاضا از تلویزیون ایران برای پاسخگویی به اتهام های رییس جمهوری وقت و نامه سرگشاده پسرش محسن به احمدی نژاد) نتیجه ای نگرفت، سرانجام سه روز پیش از رای گیری نامه ای سرگشاده به آیت الله خامنه ای رهبر ایران نوشت.
وی در این نامه به اظهارات عاری از حقیقت و غیرمسئولانه احمدی نژاد در مناظره به شدت اعتراض کرد و سکوت ضمنی رهبر ایران را تلویحا به باد انتقاد گرفت. آقای رفسنجانی در این نامه تاکید کرد که از هیچیک از نامزدهای انتخابات ریاست جمهوری حمایت نکرده و از این که با وجود درخواست از احمدی نژاد اتهام ها به او و خانواده اش پس گرفته نشده، به شدت ابراز تاسف کرد.
هاشمی در پایان تصریح کرده بود «اکنون که (آیت الله خمینی) ... در بین ما حضور ندارند، شما مانده اید و من و معدودی از یاران و همفکران. از جناب‌عالی با توجه به مقام و مسئولیت و شخصیتتان انتظار است برای حل این مشکل و برای رفع فتنه‌های خطرناک و خاموش کردن آتشی که هم اکنون دودش در فضا قابل مشاهده است، هرگونه که صلاح می‌دانید اقدام موثری بنمایید و مانع شعله ورتر شدن این آتش در جریان انتخابات و پس از آن شوید.»
رفسنجانی نامه سرگشاده اش را با بیت شعری به پایان برده بود که با توجه به حوادث بعد از انتخابات بیشتر شبیه یک پیشگویی پیامبرگونه بود:
سر چشمه شاید گرفتن به بیل
چو پر شد نشاید گرفتن به پیل(۲)
انتخابات
انتخابات دهمین دور ریاست جمهوری ایران در ۲۲ خرداد ۱۳۸۸ برگزار شد و رهبر جمهوری اسلامی نیز برای اولین بار در اقدامی غیرمعمول و پیش از اعلام نهادهای ذیربط، پیروزی احمدی نژاد در انتخابات را تائید کرد. سه روز بعد، صدها هزار نفر (و به قولی چند میلیون نفر) در تهران و با شعار «رای من کو» در یک راهپیمائی آرام شرکت کردند.
پس از آن راهپیمائی درگیری های پراکنده ای میان طرفداران دو نامزد اصلی اصلاح طلب و حامیان محمود احمدی نژاد به ویژه در پایتخت ایران درگرفت، حامیانی که قسمت اعظم و موثر آنان را ترکیبی از نیروهای انتظامی – امنیتی، بسیج و لباس شخصی ها تشکیل می دادند. این نیروها از نظر سازمانی کاملا از یکدیگر جدا نیستند و به صورت نهادهای متداخل عمل می کنند، و کمی بعد با وخیم تر شدن اوضاع واحدهایی از سپاه پاسداران انقلاب اسلامی نیز به آنان اضافه شد.
نماز جمعه خامنه ای
اولین نماز جمعه پس از انتخابات در ۲۹ خرداد ماه و به امامت آیت الله خامنه ای برگزار شد. تفاوت دیدگاه ها میان خامنه ای و هاشمی راز سر به مهری نبود، اما برای اولین بار رهبر ایران آن هم در شرایطی حساس به صورتی مشخص و تعیین کننده از آن نام برد. آیت الله خامنه ای پس از اشاره به سابقه درخشان و شناخت ۵۰ ساله از هاشمی رفسنجانی و اختلاف نظرشان در موارد متعدد گفت «این اختلاف نظر طبیعی است و مردم نباید دچار توهم شوند و به گونه ای دیگر فکر کنند. میان آقای هاشمی و رییس جمهوری (احمدی نژاد از نهمین دور انتخابات ریاست جمهوری در سال ۱۳۸۴) اختلاف نظرهای متعددی درباره مسائل خارجی، نحوه اجرای عدالت اجتماعی و برخی مسائل فرهنگی وجود دارد که البته نظر رییس جمهوری به نظر بنده نزدیک تر است.» آیت الله خامنه ای در سخنانی که به روشنی خبر از روزهای سخت پیش رو می داد، گفت «اگر نخبگان سیاسی بخواهند قانون را زیر پا بگذارند، خواسته یا ناخواسته، مسئول خون‌ها، خشونت‌ها و هرج و مرج ها خواهند بود.»
پس از این نماز جمعه که در واقع اتمام حجت رهبر با اصطلاح طلبان بود، شهرهای بزرگ ایران و به ویژه تهران به صحنه جنگ خیابانی میان نیروهای انتظامی - امنیتی به علاوه بسیج و لباس شخصی ها از یک طرف با معترضان به نتایج رسمی انتخابات ریاست جمهوری تبدیل شد.
پانوشت ها:
(۱) مسعود بهنود این لفظ را تقریبا ۱۲ سال پیش هنگام هشدار به اکبر گنجی در مورد مقاله هایش درباره قتل های زنجیره ای به کار برده بود، و من آن را به عاریت گرفته ام. آقای بهنود که در آن زمان در ایران بود، در مقاله ای در لفافه به آقای گنجی هشدار داد، صرف نظر از میزان تطابق نوشته هایش با حقیقت، بزرگترین نتیجه آن تضعیف هاشمی رفسنجانی در برابر خامنه ای در معادلات قدرت در ایران خواهد بود. صحت این آینده نگری نیاز به توضیح و تفسیر بیشتر ندارد!