بنا به گفته مقامات آثار باستانی اسرائیل، باستان‌شناسان در دل بنای مدفون شده «کنیسه بزرگ ویلنا» در لیتوانی، آثار با ارزشی را کشف کرده اند. از جمله این آثار می‌توان به یک کتیبه (سنگ‌نوشته)، زمین پوشیده با کاشیکاری های رنگارنگ، سکه، و بخش هایی از یک «بیما» - سکوی منبر مانندی که روی آن رفته و تورات می خوانند و مراسم مذهبی را رهبری می کنند - اشاره کرد.
«لایو ساینس»، به نقل از «جان سلیگمن» مدیر مسئول حفاری این کنیسه، و یکی از باستان‌شناسان اداره آثار باستانی اسرائیل، گزارش داده است که این یافته ها بسیار قابل توجه هستند؛ چرا که این کنیسه، که از آن با عنوان «اورشلیم شمال» یاد می‌کنند، در طول جنگ جهانی دوم به دست نازی ها به آتش کشیده شد، و بعدها در سال ۱۹۵۷ توسط مقامات لیتوانی شوروی به طور کاملا ویران شد.
آقای «سلیگمن» به لایو ساینس گفت: «کنیسه کبیر یکی از مهم‌ترین کنیسه ها در لیتوانی است. این مکان برای ساکنان یهودی شهر [ویلنیوس] به مثابه یک کلیسای جامع بود.»
شهر ویلنیوس در قرن ۱۴ میلادی، هنگامی که پادشاه لیتوانی به یهودیان اجازه سکونت در آن را داد، به یکی از شهرهای عمده یهودی‌نشین تبدیل شد. در ابتدا این کنیسه از چوب ساخته شده بود، ولی بعد در سالهای دهه ۱۶۰۰ میلادی، معمارهای آلمانی و ایتالیایی این شهر - و از جمله بنای کنیسه کبیر ویلنا - را با آجر بازسازی کردند.
در طول جنگ جهانی دوم، ده‌ها هزار یهودی در لیتوانی و نیز در اردوگاه های کار اجباری در شرق اروپا، کشته شدند.
سال گذشته خبرگزاری فرانسه گزارش داد که شهر ویلنیوس قرار است در سال ۲۰۲۳ و همزمان با سالگرد تولد ۷۰۰ سالگی این شهر، مرکز یادبودی را به احترام و به یاد این قربانیان، و همین طور برای گرامی‌داشت کنیسه کبیر، بنا کند.
