با توجه به فشار جامعه بین المللی در اعمال تحریم های جدی و شدید علیه جمهوری اسلامی ایران، دولت سیاست «یارانه ای» خود را کنار گزارده است. اقدامی که می تواند خطر به وجود آمدن تنش های تازه ای را در جامعه به همراه داشته باشد.
در پی اعلام اصلاحات در بهای یارانه های دولتی توسط محمود احمدی نژاد رئیس جمهوری اسلامی ایران در روز یکشنبه بیست و هشتم آذر ماه ۱۳۸۹ خورشیدی (برابر با نوزدهم ماه دسامبر)، تعداد زیادی ماًمور پلیس به پمپ بنزین ها اعزام شدند تا از هر گونه اتفاق پیش بینی نشده ای پیشگیری کنند. افزایش بهای بنزین به تنش ها در تهران افزوده و بهای بنزین سهمیه ای را نیز افزایش داده است.
در حال حاضر، بهای هر لیتر بنزینی که به صورت سهمیه در اختیار مردم قرار می گیرد، از حدود یکصد تومان (معادل ده سنت در هر دلار آمریکائی) برای یک لیتر به حدود چهار صد تومان (معادل چهل سنت در هر دلار آمریکائی) یعنی چهار برابر رسیده است*. سهمیه بنزین در ماه معادل شصت (۶۰) لیتر است.
در همین حال بهای بنزین نیز افزایش یافته و به ۹ برابر رسیده و همین مسئله، یعنی افزایش بهای سوخت مصرف آن را پائین آورده است.
از سوی دیگر قیمت برق، نان و آب هم به نوبه خود اما بصورتی تصاعدی افزایش یافته است.
با این همه نه تظاهراتی در تهران صورت گرفته، نه شعاری بر روی دیوارها نوشته شده و نه حتی ترقی ناگهانی و غیر قابل انتظار بهای بنزین موجب برانگیختن مخالفتی در خیابان ها شده است. با این حال روزنامه «فیگارو بین المللی» چاپ پاریس به «اعتصاب آرام» در این مورد اشاره می کند.
در همین حال مقام های مربوطه برای محدود کردن تورم، فروشندگان و صاحبان کسب و کار را از افزایش بهای محصولات خود ممنوع کرده اند.
در تهران، علی که یک راننده تاکسی است می گوید «با این قیمت های جدید، کار من دیگر سود آور نبوده و من با از دست دادن سرمایه ام روبرو خواهم شد.» وی در همین حال نگران آن است که مخارجش حتی به وی اجازه پرداخت بهای بنزین اتومبیلش را نخواهد داد. دولت برای جلوگیری از هر گونه انفجاری، پرداخت مبلغی حدود چهل و پنج هزار تومان را ماهانه برای هر یک از شهروندان ایران در نظر گرفته و نخستین پرداخت دو ماهه آن را به حساب بانکی حدود ۶۰ میلیون و ۵۰۰ هزار شهروند ایران واریز کرده است. با این همه، علی راننده تاکسی بر این باور است که این مبلغ دردی را برای وی دوا نمی کند. وی مانند بسیاری دیگر در گروه کاری خود آرزوی بر پا کردن یک جنبش مخفی اعتصابی را در سر می پروراند. جنبشی که از سوی برخی از رانندگان کامیون نیز مطرح شده است، کسانی که نمی خواهند حداقل برای چند روز کار کنند. مهدی، راننده کامیونی که وسایل منزل را حمل می کند می گوید «یک اعتصاب خاموش و آرام، تنها چیزی است که برای ما باقی مانده است.»
در همین حال این اقدام دولت – قطع یارانه ها - محبوبیت محمود احمدی نژاد رئیس جمهوری اسلامی ایران را نیز در معرض خطر قرار داده است. محبوبیتی که پس از انتخاب مجدد بحث انگیزش به سمت رئیس جمهوری اسلامی ایران در انتخابات بیست و دوم خرداد ماه ۱۳۸۸ خورشیدی به طور گسترده ای مورد پرسش قرار گرفته بود.
میر حسین موسوی و مهدی کروبی – دو رهبر اپوزیسیون – بر این عقیده اند که این اقدام یک فشار اضافی بر قشر متوسط جامعه است. این دو سیاستمدار مخالف محمود احمدی نژاد می گویند این اقدام در زمانی صورت گرفته است که کشور در برابر تحریم های بین المللی جدی و شدیدی قرار دارد، ضریب بیکاری در برخی از استان های ایران از سی در صد هم بالاتر رفته و تورم خارج از کنترل شده است.
اما آیا واکنش مردم در برابر افزایش بهای سوخت که در چهارچوب مصرف کمتر آن شکل گرفته است، خود نوعی مبارزه منفی شمرده نمی شود؟
جنگ عراق با ایران که حدود هشت سال طول کشید، کمک های دولتی را برای اطمینان از این که مواد غذائی و سایر مایحتاج بموقع در اختیار مردم قرار می گیرد، پایه گزارد. اقدامی که با یارانه های انرژی به رقمی معادل ۱۱۴ میلیارد دلار در سال رسیده و بر وضعیت مالی کشور تاًثیر گزارده است. این مسئله به همراه کمبود بنزین که ریشه در تحریم های بین المللی داشت، دولت محمود احمدی نژاد را به فعالیت واداشت تا گامی را بردارد که پیش از وی هیچیک از رؤسای جمهوری اسلامی ایران از ترس بالقوه پرداخت بهای سنگین سیاسی آن برنداشته بودند.
اکنون شهروندان کشوری که دارای سومین ذخیره منابع نفت جهان و چهارمین صادر کننده نفت جهان است، باید بهائی را برای یک لیتر بنزین بپردازند که گران تر از بهای یک لیتر بنزین در آمریکاست!
با این همه مقامات دولتی در ایران این اقدام را موفقیت آمیز خوانده اند، اقدامی که نتیجه اش تا به حال تقلیل بیست در صد مصرف بنزین، چهار برابر شدن بهای بنزین و سه برابر شدن بهای نان بوده است.
اجرای این طرح که «جراحی اقتصادی» نام گرفته است، مدت هاست که در دست مطالعه بوده اما هر بار اجرای آن به عهده تعویق افتاده است.
علی خطیبی، مدیر اوپک ایران (سازمان کشورهای صادر کننده نفت) می گوید «مسائل گوناگونی می تواند بهای نفت را درجهان افزایش دهد. وی می گوید وجود سرمای بی نظیر اخیر در اروپا، آمریکا و چین، تضعیف دلار و افزایش تقاضا برای سوخت به مناسبت فصل تعطیلات بهای نفت را در بازارها به بیش از ۹۰ دلار درهر بشکه رسانده است.»
*بهای نفت به دلار آمریکائی است و در نتیجه با توجه به تغییر مبادله ارز آزاد بین تومان و دلار این ارقام نیز تغییر پیدا می کند.
منابع مورد استفاده:
1 - Figaro International, Wednesday December 29, 2010.
2 – Associated Press, updated 12/29/2010.
3 - Wealth Wire, Oil Price Forecast 2011