"من، انهدوآنا، نيايشگر بزرگ
با انبانی پر از نغمه های شادمانه،
در آنجا بودم.
آنجا که مرگ را بر من ارزانی داشتند،
من سوی نور شتافتم.
آنجا که نور مرا در خود سوزاند،
راه سايه را در پيش گرفتم.
و هم آنجا که طوفان بر من وزيدن گرفت. "
انهدوآنا ، ايزدبانوی سومری عشق سودايی، شاهزاده خانم آکد و دختر سارگون کبير، نخستين فرمانروای امپراطوری عظيم سومر و آکد به روايات متعدد ، بين سالهای 2250 تا 2285 پيش از ميلاد مسيح می زيسته است. گفته می شود، وی با شخصيت عارفانه و قهرمانانه اش، مظهر نخستين جوانه های نگرش فمينيستی در تاريخ بشر بشمار می رود. او در زمره نخستين و باستانی ترين نويسندگانی ست که آثارش از 4300 سال پيش به خط ميخی باقی است.
دو اثر از مجموع شش سروده او در مدح و ستايش ايناننا، ايزدبانوی ماه؛ با عنوان "نين- می- سار- را" شهبانوی قدرتهای بی همتای الهی، و "اين- نين- ساگور- را" بانوی دريا دل، در يکصدو سی و پنج سطر و در دوستون نوشته شده است که هم می توان آنها را بطور افقی خواند و هم عمودی. اين آثار از باستانی ترين قطعات ادبی در تاريخ بشر به شمار می روند.
انهدوانا به خاطر بويژه مجموعه سروده های مذهبی اش در معبد سومر، شامل 42 مديحه از اعتبار زيادی برخوردار است.
بسياری از اديبان خاور نزديک معتقدند مدايح انهدوانا غالباً رنگ سياسی دارند و اکثر آنان به حمايت از انگيزه های توسعه طلبانه پدرش ، سارگون کبير، سروده شده است. برخی ديگر نويسنده بودن او را به زير سئوال برده و معتقدند، با توجه به اينکه آثار ادبی عصر سومريان مجهول مانده است، نمی توان به يقين دانست که اين آثار از آن انهدوانا باشد.
اما اينکه شخصی به نام انهدوانا اصولاً وجود خارجی داشته يا شخصيتی افسانه ای است ، بسياری از آثار به جا مانده از عهد سومريان، از جمله بشقابی مرمرين که در جريان حفاريهای مرکز مطالعات باستانشناسی دانشگاه پنسيلوانيا در سال 1927 در شهر باستانی اور در عراق يافت شده به نيکی ثابت می کند که چنين فردی در آن دوران می زيسته است. در زمينه بشقاب که شعاع آن به 26 و قطر آن به 7 سانتيمتر می رسد، تصوير چهار نفر به چشم می خورد که به ترتيب، تصوير برهنه يک مرد کاهن است، پشت سر او انهدوانا با يک پيراهن چين دار بلند و سربند در حالی ايستاده است که دو ملازم مرد وی را همراهی می کنند. در اين اشعار حرکات ايناننا با دقت و ظرافت تمام در نظر خواننده به تجسم در می آيد. انهدوانا، از ايناننا به عنوان ايزدبانوی جنگ، زنی طراز اول، و راهنمای بشريت ياد می کند. بنابر اين ايناننا در نظر وی همه صفات را يکجا دارا است، هم سرسختی و رزمجويی يک آکدی را دارد و هم از آنجا که ايزدبانوی عشق است نرمخويی و عاشق پيشگی سومريان را به ارث برده است. انهدوانا ايناننا را به مرغ طوفانی همانند می داند که با يک جهش خدايان کوچکتر را با چنگال از زمين بر می گيرد و چون خفاشانی گيج و گنگ در هوا رها می کند. انهدوانا در بخشی از سروده هايش در ستايش ايناننا می گويد:
"بانوی من، بزرگی تو انکار ناپذير است،
بگذار قلب تو برای من بتپد.
کردار نيک تو بی همتا،
و ستايشت جاودانی ست.
بانوی جوان من بگذار تورا ستايش کنم که ستودنت به کامم شيرين است."
"گرانبهاترين ، قلب تو درياست، ايکاش قلبت برای من آرام می گرفت،
همسر گرامی آنا! شهبانوی افقها و قله های رفيع بهشت، همسر تو، هم او که خدای خدايان است يکسر، در مقابل تو بوسه بر خاک می زند........"
"شهبانوی شهبانوها، تو از زهدان خدايان مقدس زاده شده ای، اما خود مقدس ترينی، تو عاقل و بابصيرتی، بانوی سرزمينهای ناشناخته، بگو که تو سرچشمه برکت و حياتی. ترنم مقدست را به ياد دارم!"
برخی از نويسندگان، آثار انهدوآنا را بازتاب شخصيت قوی او می دانند و معتقدند در لحن و صدای او چنان صلابت و اقتداری موج می زند که ايکاش همه زنان عالم طنين آن را می شنيدند.
از آنجا که انجام تحقيقات علمی در تمدن سومريان و بابليان عموماً توسط کاهنان و کاهنه ها صورت می گرفته است، گفته می شود رد انهدوانا در علم نجوم و رياضيات نيز وجود دارد. چنانچه ساختار نظام معابد سومريان آنچنان پيچيده بوده است که تار و پود آن با سوداگری، کشاورزی و صنعت ارتباطی تنگاتنگ داشته است. کاهنان و کاهنه های سومری بر حرکت و موقعيت ستارگان احاطه کامل داشتند و گاه شمار آنها هنوز به عنوان مرجع تشخيص تاريخ برخی از رويدادهای مذهبی چون اعياد پاک و پسح مورد استفاده قرار می گيرد.
زنان سومری، از جمله انهدوانا گرچه سهم مؤثری در مطالعه و شناسايی حرکت و موقعيت ماه در کهکشان ايفا کرده اند، اما به مرور زمان نام بسياری از آنان يا بطور تصادفی يا عمداً از حافظه تاريخ پاک شده است.
انهدوانا نخستين زنی است که از چهارهزار سال پيش به اين سو، نام او بر بسياری از آثار ادبی و علمی نقش بسته است. وی در يکی از سروده هايش در وصف خويش می گويد:
"زنی که به حق صاحب عقل و خرد فراوان است،
کسی که همه لوحه های لاجوردين را خوانده است،
همه سرزمينها را می شناسد،
بهشت را در می نوردد و ابتدا و انتهای زمين را يافته است."