وان فریزر» نویسنده کتاب «امپراطوری غذا» معتقد است بالارفتن ناگهانی قیمت مواد خوراکی در سال ٢٠٠٨ و شورش هایی که متعاقب آن به وقوع پیوست او را به یاد وقایع انقلاب خونین فرانسه می اندازد. او می گوید بالارفتن بی رویه بهای خرید مواد غذائی که نتیجه خشکسالی شدید در گندمزارهای روسیه بود و عواقب آن، برای او هشداری طنین انداز و انگیزه ای برای نوشتن این کتاب تازه بوده است.
نویسنده کتاب «امپراطوری غذا» می گوید تمدن های بشری گوناگون در طول تاریخ نشان داده اند که موجودیت و بقای آنان ارتباط مستقیم با منابع غذایی موجود دارد. با این همه جهان امروزی و مدرن ما هم همان اشتباهاتی را تکرار می کند که پیش از این ها در طول تاریخ بشریت موجب فروپاشی حکومت ها شده است.
«اوان فریزر» که در دانشگاه «لیدز» Leeds University در انگلستان به تدریس مشغول است می گوید اگر امکان چنین مسئله ای وجود می داشت ، او آرزو داشت می توانست در دوران قرون وسطی به دنیا بیاید:«درواقع بدنیا آمدن در سال های دهه ١٢٤٠ و ١٢٥٠ میلادی در اروپای غربی درمقایسه با قرن های پیش و پس از آن یکی ازبهترین زمان ها برای زندگی روی کره زمین بوده است.»
وفور نعمت درقرون وسطی
قرون وسطی دوران برجسته شدن شرایط فرهنگی و اجتماعی بشر بود. زمانی که کلیساهای بزرگ ساخته شد و دانشگاه های معتبر پایه گذاری شدند. جامعه آن زمان از طریق شیوه های تجاری سراسری که در قاره اروپا رواج داشت به مواد خوراکی لازم دست پیدا می کرد. هرمنطقه ای با تخصصی که در کاشت چند محصول غذایی داشت این محصولات را به مناطق دور و نزدیکی که به آن نیاز داشتند ارسال می کرد و در بازارهای محلی در آن مناطق در معرض فروش قرار می داد. امتیازی که بنا برگفته «فریزر» بیش از هرچیز مدیون رهبانگاه ها یا صومعه های آن زمان بوده است که در سراسر اروپا برپا شده بود و راهبان پس از قطع درختان جنگلی در اطراف این صومعه ها، از زمین های بی نهایت حاصلخیز آن برای کشت و زرع مواد غذایی استفاده می کردند:«این راهبان زحمت کش توانستند در مدتی کوتاه مقدارکلانی محصولات غذائی تولید کنند که درنتیجه به مردم اجازه داد تا برای فروش آن به شهر ها روی آورند و به اندازه ای ثروتمند شوند که بتوانند دست به ساختن این کلیساهای بزرگ و دانشگاه های عظیم بزنند. بنابراین می بینیم چگونه آن دوران یکی از پرثمرترین و بهترین دوران زندگی بشرمتمدن بوده است.»
البته این دوران طلائی زیاد دوام نمی آورد. زمین های حاصلخیز کم کم خشک و بی حاصل شدند. میزان فرآورده های زراعتی پائین آمد و بنا برگفته فریزر:«یک قرن بعد هوای اروپا تغییر می کند و کمی به سردی می گراید. برای مدتی طولانی بارندگی های شدید، محصولات زراعتی را تا مرز نابودی کامل از بین می برد. بیش از پانزده درصد از جمعیت اروپا در طول چهارسال کوتاه براثر قحطی شدید و تنگسالی جان خود را از دست می دهند.»
در اینجاست که این سئوال پیش می آید که به راستی چه شد و چه اتفاقی افتاد؟ به اعتقاد «فریزر»:« اشتباه در این بود که اروپای آن زمان بیش از حد امکانات خود توسعه پیداکرد!»
درکتاب «امپراطوری غذا» فریزر توضیح می دهد که چگونه در طول قرن ها تاریخ بشریت این روند بارها و بارها تکرار می شود. از بین النهرین تا روم، از چین و فراتر از آن همه جا تمدن ها در شرایط جوی مناسب و هوای خوب رشد می کنند و زمین ها حاصلخیز می شوند و برزگران با تهیه چند نوع محصول مختلف بقیه نیازمندی هایشان را از نقاط دوردست تهیه می کنند. اما نهایتا، کشاورزی نیروی خاک را از آن می گیرد، شرایط جوی ناحیه عوض می شود و وقتی این اتفاق می افتد، تنها راه به دست آوردن مواد غذایی همان منابع دوردست و راه دور است.
«فریزر» می گوید نکته جالب توجه اینجاست که ما این عمل را بارها انجام داده و بازهم تکرارمی کنیم:«دلیل نوشتن این کتاب هم این است که ما هنوز از این وقایع درسی نگرفته ایم و چیزی نیاموخته ایم. دنیای مدرن و امروزی هنوزهم همان اشتباهات زمان سومریان یا چینی های عهد عتیق، یا رومی ها یا حتی راهبان قرون وسطی را تکرار می کند.»
فریزر هم چون بسیاری دیگراز پژوهشگران معتقد است که وابستگی به کود شیمیایی ، مواد ضد آفت و کشت تنها یک نوع ماده غذائی در زمین های حاصلخیز و وسیع دوامی نخواهد آورد. با پیش بینی هایی که در رابطه با شرایط جوی و تغییرات درجه هوا شده است به عقیده او زمان آن فرارسیده که تغییرات اساسی در این روش های قدیمی موجود برای تولید غذا بوجود بیاید.
فریزر می گوید:«به روایت تاریخ، هنگامی که جوامع بشری به این مسائل توجهی نداشته و اجازه داده اند تا سطح تولید غذا بدون درنظر گرفتن مسائل و نتایج جنبی آن پیشروی کند، ابتدا نشانه هایی از این بیماری مدنی به صورت «تورم اقتصادی» بروز کرده است وبعدها هم درحد نهایی آن شاهد جنگ های داخلی و حتی انقلاب هایی چون انقلاب فرانسه بوده ایم. البته این مسئله همیشه هم به جنگ داخلی یا انقلاب ختم نمی شود اما شورش های ٢٠٠٨ هشداری است که به ما عوارض و نتایج این شرایط را بخوبی نشان می دهد.»
فرن پیرس، استاد علوم کشاورزی دانشگاه ایالتی واشنگتن می گوید:«بسیاری از مواردی که فریزر به آن ها اشاره دارد حقیقت دارد. به طور قطع ما هرگز دارای زمین های زراعتی بیشتری از حال حاضر نخواهیم شد. شرایط آبیاری این زمین ها هم بهتر از امروز نخواهد بود. مقدار کودهای مصرفی و منابع انرژی مصرفی ماهم همیشه به همین اندازه باقی نخواهد ماند وبه مراتب کمتر خواهدشد.»
اما به اعتقاد «پیرس» فریزر یک مسئله مهم وحیاتی را در اینجا از قلم انداخته است:«امکاناتی که از طریق علم و دانش برای تهیه غذا و روش های تغذیه برای مردم امروز بوجود آمده است نباید نادیده گرفته شود.»
او می گوید دانشمندان دست آوردهای چشمگیری در رابطه با تهیه مواد غذایی در یک قرن و نیم گذشته داشته اند. ما از لحاظ تکنولوژی خیلی پیشرفته تر از گذشته هستیم. با این وجود امیدواریم که از راه های علمی بتوانیم جلوی قحط و غلاهای عظیم آینده را بگیریم ونگذاریم که جوامع مدرن و امروزی ما با موارد قحطی و خشکسالی که امپراطوری های تاریخ تمدن با آن روبرو بوده اند رویارو شوند.»