مقاله ای از مجله اکونومیست
اگر پس از حملات اخیر داعش تسلی خاطری وجود داشته باشد، آن متحد شدن دشمنان داعش و گرد هم آمدن کشورهایی است که در دو سوی میدان جنگ سوریه قرار داشتند. از ماه اکتبر به این سو، فرانسه، روسیه، لبنان، و ترکیه حدود ۵۰۰ شهروند خود را در حملات تروریستی داعش از دست داده اند. داعش در هیجدهم نوامبر اعلام کرد دو گروگان چینی و نروژی را کشته است. اگر در حال حاضر شکست داعش اولویتی مشترک است، ولی اعتماد به یکدیگر هنوز ضعیف است.
پنج سال جنگ در سوریه نه تنها نیروهای متخاصم داخلی بلکه مجموعه ای از قدرت های خارجی را در مخمصه انداخته است. در این جنگ، روسیه و ایران، و به طور تلویحی چین، در کنار بشار اسد، حاکم سوریه، و غرب و قدرت های سنی چون ترکیه و عربستان سعودی در طرف دیگر قرار دارند. دیپلمات ها برای گرد هم آوردن این رقبا مشکلاتی داشته اند. دستاورد مذاکرات صلح وین در سیزدهم نوامبر یک نقشه راه مبهم برای آتش بس، دوره گذار و انتخابات بود اما پرسش دشوار در باره سرنوشت اسد پاسخی نیافته است.
در نشست گروه ۲۰ در پانزدهم و شانزدهم نوامبر، نشانه های بیشتری از پیشرفت دیده می شد. نشست سال گذشته این گروه که با تنش بر سر اوکراین همراه شد، چنان سرد بود که ولادیمیر پوتین رییس جمهوری روسیه پیش از پایان اجلاس به مسکو بازگشت. امسال پوتین با باراک اوباما رییس جمهوری آمریکا، و دیوید کامرون نخست وزیر بریتانیا، برای گفتگو دور هم جمع شدند. تحلیلگران روس این گفتگوها را شبیه مذاکرات روزولت، چرچیل و استالین برای تشکیل اتحاد ضد هیتلری توصیف کردند.
در نیمه هفته، روسیه و فرانسه که روابط شان بر سر سوریه سرد شده است بمباران مشترک نظامی رقه، پایتخت داعش، را شدت بخشیدند. روسیه به ناوگان دریایی اش در شرق دریای مدیترانه دستور داد برای ناو هواپیمابر فرانسه فضا برای حضور فراهم کنند. اما روسیه به کوبیدن مواضع گروه های شورشی سوری مورد حمایت غرب هم ادامه می دهد و اصرار دارد که اسد باید در قدرت بماند.
۱۷ عضو مذاکرات صلح وین اول ژانویه را به عنوان آغاز روند گذار در سوریه تعیین کردند. بر مبنای این روند قرار است سازمان ملل متحد بر دستیابی به آتش بس و نظارت بر آن تمرکز کند، و همزمان رژیم سوریه و مخالفان یک دولت انتقالی تشکیل بدهند. پس از آن در سال ۲۰۱۷ انتخابات برگزار خواهد شد. مسول روند پر دردسر تعیین این که کدام گروه مخالف از مشروعیت برای شرکت در دولت انتقالی برخوردار است و کدام نیست بر عهده اردن خواهد بود.
حضور ایران در مذاکرات وین کمی امیدها را تقویت کرد اما دلایل فراوانی برای بدبینی وجود دارد. ماموریت اردن تقریبا غیرممکن است. بعضی گروه های شورشی که به اسم جنگ با تروریسم زیر بمباران روسیه قرار دارند از سوی آمریکا حمایت می شوند. بریتانیا هم می گوید روند گذار ممکن است شامل گروه های شورشی کمتر ناخوشایند از جمله بعضی گروه های اسلامگرا باشد، اما داعش و جبهه النصره، گروه وابسته به القاعده، جایی در این روند ندارند. تهیه لیست این گروه ها بسیار زمان بر و پر چالش خواهد بود.
آینده اسد همچنان معضلی بزرگ است. اما به نظر می رسد غرب پذیرفته است که جنگ با داعش را در الویت قرار داده و پس از آن به اسد بپردازد. فرانسوا اولاند، رییس جمهوری فرانسه، این هفته گفت: "اسد نمی تواند راه حلی بلندمدت باشد، اما دشمن ما در سوریه داعش است." بنابر این، به نظر می رسد در کوتاه مدت حضور اسد حتی از سوی آمریکایی ها و متحدانش تحمل شود.
روسیه می گوید خواست ها برای کنار رفتن اسد از قدرت باید متوقف شود. این امر اتفاق نخواهد افتاد: دستان رهبر سوریه چنان به خون آغشته است که غرب نمی تواند با ماندن نامحدود او در قدرت موافقت کند. مقام های غربی معتقدند روسیه با مداخله نظامی در سوریه این واقعیت را درک کرده است که حفظ اسد بسیار پر هزینه است.
روسیه هفدهم نوامبر اذعان کرد که انفجار بمب باعث سقوط هواپیمای مسافربری آن کشور در آسمان مصر شد و از این رو موضع خود را با غرب یکی کرد. پوتین قول انتقام داد: "ما آنها را هر کجای زمین که باشند پیدا کرده و مجازات خواهیم کرد." اگر روسیه به این تهدید خود علیه داعش عمل کند و بعضی گروه های مخالف اسد را به عنوان متحد بپذیرد آن وقت سقوط خلافت داعش دور از تصور نیست.
* برگردان فارسی این مقاله تنها برای آگاهی رسانی منتشر شده و نظرات بیان شده در آن الزاماً بازتاب دیدگاه صدای آمریکا نیست.