اخیراً پدیده ای به نام تصاحب زمین فراگیر شده است که به اقدام دولت ها و یا شرکت های خارجی اطلاق می شود که زمین های ارزان قیمت کشاورزی را در کشورهای خارجی تصاحب می کنند. در بسیاری از موارد، زمینی که به تصاحب در می آید در کشورهای عقب افتاده و توسعه نیافته در آفریقا، آسیا و آمریکای جنوبی واقع شده است. این در حالی است که تصاحب کنندگان این املاک سرمایه گذاران مستقر در کشورهای اروپایی، آمریکای شمالی و خاورمیانه هستند. تصاحب این زمین ها به اشکال مختلفی انجام می شود، که شامل خرید ملک و یا عقد یک اجاره نامه بلندمدت از ۲۵ تا ۹۹ سال است که به تصاحب کننده،کنترل کامل زمین تحت مالکیت خود را می دهد.
موافقان پدیده فراگیر تصاحب گسترده زمین های کشاورزان به کارگیری واژه «تسخیر زمین» در این معامله را مورد انتقاد قرار داده اند چون حاوی بار منفی یک اقدام غیرقانونی است و یادآور تصاویر کشورهای مستعمره و یا دیگر اشکال تصاحب غیراخلاقی زمین است که در گذشته ای نه چندان دور بسیار معمول بود. آن ها ادعا می کنند که سرمایه گذاران خارجی این زمین ها را بر اساس قوانین داخلی و محلی به دست می آورند و سرمایه ها می توانند عاملی برای کارآفرینی و فرصت هایی برای توسعه در کشورهای فقرزده باشند.
با این وجود، گزارش های اخیر حاکی از آن هستند که مالکیت این زمین ها در واقع «تصاحب این زمین ها» هستند. سازمان های غیردولتی و غیرانتفاعی در مورد پیامدهای فاجعه بار تصاحب گسترده زمین های مردمان محلی این مناطق اسنادی را گردآوری کرده اند. به علاوه، وعده های کارآفرینی متحقق نشده اند و خانواده هایی که چندین نسل در این زمین ها کشاورزی می کردند، از سرزمین های آبا و اجدادیشان به بیرون رانده شده اند و بهزیستی خود را از دست داده اند. بنا به گزارش این نهادها، مبالغی که سرمایه گذاران به دولت های خارجی پرداخت کرده اند، به جیب مقامات فاسد محلی رفته و ناپدید شده است و این در حالی است که کشاورزانی که زمین هایشان را از دست داده اند اغلب یا پول بسیار اندکی به دست آورده اند و یا هرگز غرامت مالی دریافت نکرده اند.
یکی از جنبه های موثری که سبب شده توجه چندانی به تصاحب زمین های این کشورها معطوف نشود این بوده است که این پدیده همواره با پدیده دیگری به نام «تصاحب آب» ارتباط دارد. زمانی که مالک جدید زمین آن را برای کشت محصول مورد استفاده قرار می دهد، آبیاری آن به آمیزه ای از آب باران (موسوم به آب سبز) و آب زیرزمینی منابع طبیعی (موسوم به آب آبی) وابسته است. همراه بوده است. میزان ذخایر آب آبی به بارش باران بستگی دارد و به آبیاری و دسترسی به این منابع نیاز خواهد داشت.
گزارش اخیری که اخیراً زیر عنوان «تصاحب جهانی آب و زمین» که در نشریه «Proceedings of the National Academy of Sciences» منتشر شده است، به عوامل و چگونگی منتهی شدن تصاحب زمین به تصاحب منابع آبی کشورها اشاره می کند. ایده اولیه این است که زمانی که زمینی تصاحب شده آبیاری می شود، استفاده از منابع آب طبیعی، میزان آبی که در دسترس کشاورزان منطقه قرار می گیرد را نیز کاهش می دهد. این امر عامل کاهش میزان آب و تاثیر بر توانایی کشاورزان برای کشت محصول خواهد بود و در نهایت به فقر و ناآرامی اجتماعی می انجامد.
تصاحب زمین در این کشورها اغلب در هاله ای از مخفی کاری انجام می شوند زیرا دولت های محلی نمی خواهند مسئولیت فروش سرزمین های ارزشمند کشور به اتباع خارجی را به عهده بگیرند، اما در برخی موارد نادر فقط اندازه زمین اعلام شده است. در مورد میزان آبی که سرمایه گذاران در زمین های تصاحبی نیاز خواهند داشت، اطلاعات بسیار اندکی در اختیار عموم قرار داده می شود.
مناطق گسترده ای در کشورهایی همچون سودان جنوبی، تانزانیا، پاکستان، اتیوپی وسودان هدف پدیده تصاحب زمین ها بوده اند. بحران جهانی اقتصاد و افزایش قیمت غذا به احتمال بسیار از فاکتورهای مهم و موثر در گسترش این پدیده در طی سال های آتی خواهند بود.
کشورهایی که اقتصادهای شکننده و آسیب پذیر، فقر گسترده و فراگیر و سوء تغذیه بسیار جدی دارند از جمله مناطقی هستند که سرزمین هایشان هدف تصاحب سرمایه گذاران خارجی قرار می گیرد.
موافقان پدیده فراگیر تصاحب گسترده زمین های کشاورزان به کارگیری واژه «تسخیر زمین» در این معامله را مورد انتقاد قرار داده اند چون حاوی بار منفی یک اقدام غیرقانونی است و یادآور تصاویر کشورهای مستعمره و یا دیگر اشکال تصاحب غیراخلاقی زمین است که در گذشته ای نه چندان دور بسیار معمول بود. آن ها ادعا می کنند که سرمایه گذاران خارجی این زمین ها را بر اساس قوانین داخلی و محلی به دست می آورند و سرمایه ها می توانند عاملی برای کارآفرینی و فرصت هایی برای توسعه در کشورهای فقرزده باشند.
با این وجود، گزارش های اخیر حاکی از آن هستند که مالکیت این زمین ها در واقع «تصاحب این زمین ها» هستند. سازمان های غیردولتی و غیرانتفاعی در مورد پیامدهای فاجعه بار تصاحب گسترده زمین های مردمان محلی این مناطق اسنادی را گردآوری کرده اند. به علاوه، وعده های کارآفرینی متحقق نشده اند و خانواده هایی که چندین نسل در این زمین ها کشاورزی می کردند، از سرزمین های آبا و اجدادیشان به بیرون رانده شده اند و بهزیستی خود را از دست داده اند. بنا به گزارش این نهادها، مبالغی که سرمایه گذاران به دولت های خارجی پرداخت کرده اند، به جیب مقامات فاسد محلی رفته و ناپدید شده است و این در حالی است که کشاورزانی که زمین هایشان را از دست داده اند اغلب یا پول بسیار اندکی به دست آورده اند و یا هرگز غرامت مالی دریافت نکرده اند.
یکی از جنبه های موثری که سبب شده توجه چندانی به تصاحب زمین های این کشورها معطوف نشود این بوده است که این پدیده همواره با پدیده دیگری به نام «تصاحب آب» ارتباط دارد. زمانی که مالک جدید زمین آن را برای کشت محصول مورد استفاده قرار می دهد، آبیاری آن به آمیزه ای از آب باران (موسوم به آب سبز) و آب زیرزمینی منابع طبیعی (موسوم به آب آبی) وابسته است. همراه بوده است. میزان ذخایر آب آبی به بارش باران بستگی دارد و به آبیاری و دسترسی به این منابع نیاز خواهد داشت.
گزارش اخیری که اخیراً زیر عنوان «تصاحب جهانی آب و زمین» که در نشریه «Proceedings of the National Academy of Sciences» منتشر شده است، به عوامل و چگونگی منتهی شدن تصاحب زمین به تصاحب منابع آبی کشورها اشاره می کند. ایده اولیه این است که زمانی که زمینی تصاحب شده آبیاری می شود، استفاده از منابع آب طبیعی، میزان آبی که در دسترس کشاورزان منطقه قرار می گیرد را نیز کاهش می دهد. این امر عامل کاهش میزان آب و تاثیر بر توانایی کشاورزان برای کشت محصول خواهد بود و در نهایت به فقر و ناآرامی اجتماعی می انجامد.
تصاحب زمین در این کشورها اغلب در هاله ای از مخفی کاری انجام می شوند زیرا دولت های محلی نمی خواهند مسئولیت فروش سرزمین های ارزشمند کشور به اتباع خارجی را به عهده بگیرند، اما در برخی موارد نادر فقط اندازه زمین اعلام شده است. در مورد میزان آبی که سرمایه گذاران در زمین های تصاحبی نیاز خواهند داشت، اطلاعات بسیار اندکی در اختیار عموم قرار داده می شود.
مناطق گسترده ای در کشورهایی همچون سودان جنوبی، تانزانیا، پاکستان، اتیوپی وسودان هدف پدیده تصاحب زمین ها بوده اند. بحران جهانی اقتصاد و افزایش قیمت غذا به احتمال بسیار از فاکتورهای مهم و موثر در گسترش این پدیده در طی سال های آتی خواهند بود.
کشورهایی که اقتصادهای شکننده و آسیب پذیر، فقر گسترده و فراگیر و سوء تغذیه بسیار جدی دارند از جمله مناطقی هستند که سرزمین هایشان هدف تصاحب سرمایه گذاران خارجی قرار می گیرد.