ماه ژوئن امسال برابر است با صدمین سالروز تولد «ژاک ایو کوستو» دانشمند، پژوهشگر، کاشف و فیلمسازی که بخش اعظم زندگی پربار خود را به کشف شگفتی های حیات در زیر آب دریاها و اقیانوس های جهان اختصاص داده است.
انتشارات جغرافیای ملی National Geographic Books به همین مناسبت کتاب تازه ای را که «ژان مایکل» پسر fcv' ژاک کوستو و رئیس و بنیانگذار«انجمن دریاهای آینده» Ocean Futures Society در رابطه با پدر خود نوشته را چاپ و منتشر کرده است.
برای ژان مایکل نوجوان، زندگی در کنار پدری ماجراجو که به اکتشافات تازه زیر امواج آب های جهان به شدت عشق می ورزید تجربه ای هیجان انگیز بوده است: «هفت ساله بودم که به همراه پدر و برادر کوچکترم برای اولین بار یک کپسول اکسیژن را روی پشتم سوار کردم به دریای مدیترانه رفتیم تا در زیر آب های آن منطقه دست به کشفیات تازه ای بزنیم.»
ژان مایکل می گوید از همان زمان پدرش به او جزئیات حرفه شگفت انگیزخود را آموخت: «اولین درسی که پدرم، از همان اول کار به ما آموخت و این البته فقط یک آموزش خانوادگی نبود بلکه مخاطب او عموم مردم بودند، این بود که می گفت هرگز از اقیانوس به عنوان سطل آشغال یا یک فاضل آب جهانی استفاده نکنید چرا که این آب ها حامی سیستم حیاتی بشر بر روی کره زمین هستند.»
در این کتاب تازه که به صورت خاطرات نوشته شده و «پدر من، کاپیتان» نام دارد، پسر ژاک کوستو هم چنین رابطه بین خود و پدرش را زیر ذره بین برده است: «پدرم خوب البته بابای من بود و از هر لحاظ یک دوست واقعی اما موقع کار او رئیس من بود و روابط ما خیلی جدی تر می شد و من به خصوص در دوران نوجوانی مجبور بودم دائما خودم را با این روابط در سطوح مختلف مطابقت بدهم.»
ژان مایکل در کتاب خود توضیح می دهد که چگونه «ژاک کوستو» به شدت تحت تاثیر حیات موجودات زیر دریاها قرار داشت و چگونه کنجکاوی و پشتکار از مهم ترین عوامل برانگیزنده او در راه رسیدن به دستیابی های شگفت انگیز او در این حرفه بود. ژاک ایو کوستو همواره در پی آن بود که بیشتر ببیند و همیشه به دنبال راه های تازه ای بود که بتواند به ژرفای عمیق تر آب های این دریاها و اقیانوس ها سفر کند و مدت طولانی تری را زیر این آب ها بگذراند. این چنین بود که کوستو توانست به لوازم و وسائل ضروری برای این کار دست پیدا کند. لوازمی چون شش های آبی که امروزه به نام «اسکوبا» Scuba شناخته می شود و وسائل قابل فرو رفتن یا فرو بردن در زیر آب: «این وسائل به پدرم آزادی لازم را می داد که بتواند مثل یک ماهی درعمق دریاها شناور شود و دوربین خود را هم همراه داشته باشد و از مناظری که شاهد آن بود فیلمبرداری کند. به این صورت و با گذشت زمان ژاک کوستو متوجه شد که بشر، آب های جهان را آلوده می کند. هرچند مردم در سطح خاکی کره زمین نمی دانستند این واقعیت چه معنایی دارد. در آن زمان هنوز کسی به عمق آب ها نرفته بود تا از آنجا خبرهایی تهیه کند و در اختیار بشر بگذارد.»
ژان مایکل می گوید این همان زمانی بود که پدرش ژاک کوستو احساس کرد که وظیفه ای بالاتر از یک پژوهشگر دارد و حرفه او تبدیل به ماموریتی شد که به شناختی که مردم از آب های کره زمین و اهمیت آن در زندگی خود داشتند کمک می کرد: «ماموریت پدرم این بود که از طریق گفتگو با مردم ،هر روز بیش از روز پیش به آن ها بیاموزد که به این آب ها عشق بورزند. او اعتقاد داشت که باید عشق به آب های کره زمین را به مردم آموخت، آن ها را تشویق کرد و به آنها نشان داد که چگونه می توانند از این آب ها نگهداری کنند.»
ژاک کوستو مردم جهان را از طریق نمایش صدها فیلم مستند از دریاها و اقیانوس ها با شرایط محیط زیست و حیات زیر آب های کره زمین آشنا ساخت. کوستو سه بار جایزه اسکار بهترین مستند را به خود اختصاص داد از جمله دو اسکار که در دهه پنجاه و شصت میلادی برای فیلم های «جهان ساکت» و «دنیای بدون خورشید» دریافت کرد.
ژان مایکل کوستو به عنوان یک فعال محیط زیست و یک فیلمساز، راه پدر را ادامه می دهد. طرح تلویزیونی تازه ای که او دردست تهیه دارد، مسئله فوران نفت در خلیج مکزیک را قدم به قدم تعقیب می کند وپیامدهای فجیع آن را در رابطه با محیط زیست در منطقه، مورد پژوهش و ارزیابی قرار داده است: «این فاجعه زندگی موجودات آبزی را به شدت تحت تاثیر قرار داده است. این تاثیرات فقط محدود به صنعت ماهیگیری نمی شود. صنعت جهانگردی، صنعت هتل داری، رستوران ها، مغازه های فروش یادگاری های محلی، وسائل حمل و نقل و تاکسی رانی و خلاصه همه و همه تحت تاثیر این حادثه در زیر آب قرارگرفته اند. بنا براین فوران نفت درزیر آب های خلیج مکزیک نه تنها یک فاجعه محیط زیستی برای حیوانات آبزی است بلکه یک مصیبت عظیم برای بشریت و شرایط زندگی مردم منطقه نیز محسوب می شود.»
ژان مایکل کوستو معتقد است که میراثی که از پدرش ژاک کوستو باقی مانده نهایتا توجه مردم جهان را به این مسئله جلب می کند که باید بیش از این ها در مورد آب های اقیانوس، دریاها و رودخانه ها بدانند و برای نگهداری و حفاظت از آن ها بکوشند.