شیوع ویروس کرونا و افزایش تعداد قربانیان باعث هراس عمومی شده است و مردم در بسیاری از کشورهای جهان با هجوم به فروشگاهها و سوپرمارکتها، با سرعت زیادی در حال خرید کالاهای ضروری مثل مواد ضدعفونیکننده، کنسروهای خوراکی، و دستمال توالت هستند.
این موج گسترده باعث کمبود بسیاری از کالاهای مصرفی شده است، و به همین دلیل فروش مواد ضدعفونیکننده دست در بریتانیا را محدود شده است و در استرالیا نیز هر مشتری نمیتواند بیشتر از میزان تعیین شده، دستمال توالت خریداری کند.
سایت شبکه خبری «سیانبیسی» (به انگلیسی: CNBC) برای بررسی این پدیده، با گروهی از روانشناسان گفتگو کرده است و نظرات آنها را درباره دلایل «خرید کردن به دلیل اضطراب» (به انگلیسی: Panic Buy) جویا شد.
این در حالی است که دولتها، به ویژه در آمریکا و دیگر کشورهای غربی، از شهروندان خود خواستهاند نگران کمبود احتمالی مواد ضروری نباشند. ولی مغز بسیاری از این خریداران، پذیرای این توضیحات نیست و واکنش معکوسی دارد.
پال مرسدن، استاد یکی از دانشگاههای لندن که کارشناس حوزه روانشناسی مصرفکننده است، یکی از دلایل این امر را نیاز مصرف کننده به «خرید درمانی» (Retail Therapy) برای مدیریت احساسات خود میداند.
به عقیده او، خرید در شرایطی که ناشناختههای زیادی در آینده وجود دارد، به مشتری احساس کنترل و تسلط بر امور زندگی را میدهد و بر سه نیاز اساسی روانی انسان متمرکز است.
این سه اصل عبارتند از:
«استقلال» یا نیاز به کنترل؛
«وابستگی» که به گفته این روانشناس به معنای همراهی با سایرین است، یعنی «ما خرید میکنیم»، جایگزین «من خرید میکنم» میشود؛
«صلاحیت» که به خریدار احساس رضایت میدهد او را به دلیل خرید به موقع، به خریداری وقت شناس و هوشمند تبدیل میکند.
به عقیده روانشناسانی که در این مقاله با آنها گفتگو شده است، عوامل دیگری نیز در به وجود آمدن پدیده «خرید کردن به دلیل اضطراب» موثر است، که از آن جمله میتوان به نگرانی از سرایت کرونا، عدم اطلاعی رسانی صحیح، یا تناقضگویی نهادها و سازمانهای مسئول در مواجهه با این بحران، که به بی اعتمادی جامعه و هراس عمومی منجر میشود، اشاره کرد.