آهنگ روند تعطیلی کتابفروشی ها در تهران و شهرستان ها شتابان شده است. این رویداد زمینه ساز جدال میان گروه های اجتماعی ذینفع از جمله اتحادیه ناشران و کتابفروشان، معاونت فرهنگی وزارت ارشاد، کارشناسان کتاب و روزنامه نگاران شده است.
در حالی که وزارت ارشاداسلامی سودجویی ناشران و کتابفروشان را عامل این تعطیلی ارزیابی کرده که حالا با هدفمندشدن یارانه ها دست ناشران از کمکهای دولتی حذف شده، ناشران عامل سانسور که باعث کاهش تولیدات کتاب و بی رونقی بازار شده همچنین حذف یارانه ها از کالاهای فرهنگی از جمله کتاب را عامل موثری در خاموشی چراغ کتابفروشی های پایتخت می دانند.
ماجرا از کجا آغاز شد؟
چندی پیش و از پی کندشدن روند مجوز چاپ و عدم صدور آن برای بسیاری از کتابهای مورد درخواست چاپ نخست و حتا مجوز بازچاپ کتابهای منتشر شده روند بسته شدن کتابفروشی ها در تهران آغاز شد. بسته شدن کتابفروشی نشر نی در تهران و سپس کتابفروشی نشر آبی و از پی آنها بسته شدن کتابفروشی های نشر ثالث و ویستار فرارسید و این روند همچنان ادامه دارد. از شهرستان های بزرگ نیز گزارشها موید چنین روندی ست.
دولت چه می گوید؟
بهمن دری معاون فرهنگی وزارت ارشاداسلامی اما این تعطیلی ها را توطئه ای می داند که از سوی مالکان آنها طرح ریزی شده است. معاون فرهنگی وزارت ارشاد در این باره گفت:«این موضوع حکایت از زمینه‌سازی قبلی عده‌ای با اغراض غیر فرهنگی بود که گذشت زمان صحت موضوع را ثابت کرد.»
بهمن دری در این باره گفت: «موج سواری یکی ـ دو باب از کتابفروشی‌ها که از قضا ناشر هم هستند و تعداد آنها حتی از انگشتان یک دست هم تجاوز نمی‌کند به دلیل نوع عملکرد و تخلفات صنفی و اداری‌شان است که با اعلام تعطیلی کتابفروشی خود درصدد بودند فرافکنی کنند و تخلفات خود را در سایه اخبار و اقدام جدید پنهان نمایند.»
معاون فرهنگی وزارت ارشاد عامل هدفمندکردن یارانه ها در این رویداد را تایید کرد؛ اما گناه ناتوان کتابفروشی ها در برابر حذف یارانه ها و سختگیری های اداره سانسور کتاب که به ورشکستگی ناشران کوچک و میانه منجر شده انداخته و افزود: «این گروه با هدفمند شدن یارانه‌ها درصدد برآمدند شغل خود را تغییر دهند و اساساً این عده فرقی بین مثلاً خواربار فروشی و بنگاه معاملات ملکی و کتابفروشی قائل نیستند.»
ناشران چه می گویند؟
محمدعلی جعفریه مدیر نشر ثالث درباره این اظهار نظر دری گفت: «تعطیلی کتابفروشی‌ها مساله‌ای است که به معاونت فرهنگی مربوط نمی‌شود، این مساله به وزارت بازرگانی و وزیر بازرگانی ارتباط می‌یابد. او باید در این‌باره اظهار نظر کند.»
پژمان سلطانی، مدیر کتابفروشی ویستار نیز که خبر از تعطیلی این کتابفروشی داده بود، این مساله را مربوط به وزارت ارشاد نمی‌داند و می‌گوید: «وزارت ارشاد گفته ما به دلیل تخلفات صنفی و اداری قصد داریم که کتابفروشی‌مان را تعطیل کنیم، اولا که این مساله به وزارت ارشاد مرتبط نیست، دوم این‌که اگر می‌گویند ما تخلف کرده‌ایم بیایند تخلفات ما را رو کنند، ما جز یک وام که همه ناشران از ارشاد گرفته‌اند، پولی از آنها نگرفته‌‌ایم»
پژمان سلطانی به عامل مجوز نگرفتن کتابهای این انتشاراتی به دلیل سختگیری های اداره سانسور اشاره کرد و افزود: «ویستار سه سال کتاب در نیاورده و چند سال هم هست که در نمایشگاه شرکت نکرده چه تخلفی می‌تواند داشته باشد؟ اگر ما تعطیلی کتابفروشی‌مان را علم کردیم، نمی‌خواستیم ارشاد در این باره اظهار نظر کند، ما می‌خواهیم مشکلمان را خودمان حل کنیم»
بهمن دری معاون فرهنگی در چنین شرایطی که تنها دوهزار کتابفروشی در سطح کشور وجود دارد، روند تعطیلی و تغییر کاربری کتابفروشی ها را بی اهمیت دانسته افزود: «با اجرای لایحه کاربری فرهنگی به چهارصد هزار کتابفروشی می‌رسند و در این لایحه همه مجامع مسکونی مجتمع‌ها به کتابفروشی و عرضه و توزیع تبدیل می شود.»
وعده های بزرگ ویژگی دولت کنونی
یک کارشناس کتاب نوشته است: «وعده های بزرگ دادن ویژگی دولت فعلی ست. وعده هایی مثل: تا پنج سال آینده در شمار پنج قدرت اقتصادی بزرگ جهان خواهیم شد، به زودی هفت میلیارد انسان به فارسی حرف خواهند زد، در دو سال آینده بیکاری و فقر در ایران ریشه کن خواهد شد و حالا دو هزار کتابفروشی که بیشترشان هم چندکاره اند، در حال تعطیلی اند و معاون وزارت ارشاد سخن از گشایش چهارصدهزار کتابفروشی جدید به میان آورده. آن هم در دوره گسترش فناوری اینترنت و حذف کتاب کاغذی.»
مدیر نشر آبی با اشاره به تعطیلی کتابفروشی خود گفت: «اگر ما هم در کتابفروشی آبی تا امروز دوام آورده‌ایم به دلیل کار نشر بوده و از آن طریق توانسته‌ام حقوق پرسنل را پرداخت کنم. به دلیل عشق و علاقه‌ای که به این کار داشتیم تا حالا استقامت کرده بودیم. کریمخان زمانی داشت به راسته دوم کتاب‌فروشیهای تهران تبدیل می‌شد حال با تعطیلی چند فروشگاه دارد دچار سرنوشت غم‌انگیزی می‌شود.»
فرخنده حاجی‌زاده، مدیر نشر ویستار نیز گفت: «ویستار از کتابفروشی‌هایی بود که در عمر کوتاهش با شب شعرها و نشست‌های ادبی‌اش تاثیر گذار بود. یک جور حیات فرهنگی پشت آن خوابیده بود. در این چند سال که فعالیت نشر نداشتیم به نوعی از جیب خوردیم. از جایی هم وام گرفتیم و به صورت مستقل حرکت کردیم، حتی با فروش خانه تن به اجاره نشینی دادیم.»
محمدعلی جعفریه، مدیر نشر ثالث گفت: «همه جای دنیا به کتابفروشی‌ها تعرفه اقتصادی می‌دهند، ولی این‌جا هیچ کمکی به کتابفروش‌ها نمی‌شود. قیمت سرقفلی‌ها بالا است. چند وقتی هم هست که ما نیز به فکر بستن کتابفروشی ثالث افتاده‌ایم. فعلا در حال مذاکره با بانک اقتصاد نوین هستیم تا کتابفروشی را به این بانک واگذار کنیم.»
محسن باقرزاده مدیر نشر توس سانسور کتاب و بورکراسی طولانی مجوز چاپ کتاب را عامل مهمی دانسته می گوید: «ناشران زیادی کتاب‌هایشان در انتظار چاپ مانده‌اند، با این حساب چه امیدی برای کتابفروشی می‌ماند.»