دوشنبه آینده برابر با سوم ماه مه «روز جهانی آزادی مطبوعات» است و از چند روز قبل، برنامه هایی به مناسبت این روز در مجامع و مراکز آکادمیک برگزار شده است.
رشد وبلاگنویسی در خاورمیانه و همزمان برخورد شدید حکومت ها با وبلاگنویسان از جمله در ایران، باعث شده تا برای نخستین بار شمار وبلاگ نویسان زندانی بیشتر از روزنامه نگاران سنتی باشد.
«وبلاگ نویسان پشت میله های زندان» عنوان نشستی بود که روز سه شنبه در واشنگتن برگزار شد و در آن، کارشناسانی از کشورهای مختلف جهان به بحث و تبادل نظر پرداختند.
در آستانه روز جهانی آزادی مطبوعات، نشست «وبلاگ نویسان پشت میله های زندان» به تحت فشار بودن وبلاگنویسان در برخی کشورها پرداخت و در آن، راهکارهایی برای کاستن از این فشارها مطرح شد. برگزارکننده این نشست «مرکز بین المللی پشتیبانی رسانه ها» بود که از دو سال قبل کارش را با تمرکز بر حمایت از رسانه های مستقل در سراسر جهان آغاز کرده است.
به گفته برگزارکننده این نشست، با رشد وبلاگنویسی برای نخستین بار شاهد هستیم که شمار وبلاگنویسان زندانی از روزنامه نگاران سنتی که در نشریات، رادیو و یا تلویزیون کار می کرده و حالا زندانی اند، پیشی گرفته است. «کمیته حمایت از روزنامه نگاران» (CPJ) پیشتر در گزارش سال ۲۰۰۹ خود اعلام کرده بود که دستکم ۶۸ بلاگر و گزارشگر آنلاین در نقاط مختلفی زندانی اند.
رابرت ماهونی، معاون «کمیته حمایت از روزنامه نگاران» که خود از روزنامه نگاران باسابقه بین المللی است در این نشست ابتدا تصویری از شرایط کلی آزادی مطبوعات و به ویژه وضعیت وبلاگنویسان در جهان ارایه داد که نکات اصلی اش بر کشورهایی با حکومت های سرکوبگر متمرکز بود.
آقای ماهونی با اشاره به تغییرات ۳۰ سال اخیر در روزنامه نگاری مدرن، که فضای سنتی تحریریه ها دگرگون شده و حال می توان حتی با یک تلفن، فعالیت خبرنگاری کرد؛ در ادامه به آسیب پذیری بیشتر بلاگرها در مقایسه با روزنامه نگاران تحت حمایت یک نهاد خبررسانی پرداخت. به گفته این کارشناس رسانه، در برخی کشورها مانند مصر، روزنامه نگاران سنتی در واکنش به قیدوبندهای کار رسانه ای، به وبلاگنویسی رو می آورند تا صدایشان در جامعه شنیده شود و در این موقعیت، بازداشت و بازخواست می شوند مانند وائل عباس، وبلاگنویس زندانی که ۴ سال قبل برای انتشار فیلمی در وبلاگش درباره شکنجه یک نفر به دست پلیس مصر، بازداشت شد و هنوز در زندان است.
معاون «کمیته حمایت از روزنامه نگاران» آسیب پذیری ویژه وبلاگنویسان و روزنامه نگاران آنلاین را بی توجهی رسانه های بزرگ به آنها دانست که در چنین وضعیتی، حکومت های سرکوبگر در رویارویی با وبلاگنویسان با دست باز اقدام می کنند.
رابرت ماهونی با اشاره به وبلاگنویسان منتقدی که شناسایی شده و دستگیر شده اند مانند یک وبلاگنویس چینی که ۵ سال قبل در پی همکاری شرکت یاهو و دولت چین بازداشت شد، بر اهمیت حرف هیلاری کلینتون، وزیرخارجه آمریکا تاکید کرد که پیشتر گفته بود اصول مبارزه با سانسور باید بخشی از سیاست خارجی ایالات متحده باشد.
اما به گفته این کارشناس، چنین سیاست و تعهدی باید در دستور کار همه کشورهای جهان قرارگیرد و نه فقط در سیاست خارجی آمریکا.
حکومت های سرکوبگر، استراتژی های متفاوت
رابرت فریس، دیگر سخنران نشست، مدیر «مرکز تحقیقات درباره نقش اینترنت در جامعه» از دانشگاه هاروارد بود که تخصصش، نظارت بر فعالیت وبلاگنویسان خاورمیانه از جمله در ایران، مصر، تونس و سوریه است.
او قتل زهیر الیحیاوی، نویسنده و وبلاگنویس تونسی در زندان را تنها یکی از نمونه های سرکوب وبلاگنویسان و محدودسازی آزادی بیان در خاورمیانه دانست و گفت حکومت های سرکوبگر، استراتژی های متفاوتی بکار می گیرند؛ مثلا در حالی که سوریه و تونس، برخی وبسایت ها را فیلتر می کنند، در مصر هیچ وبسایتی فیلتر نیست و مصری ها می توانند هر مطلبی را بخوانند اما هدف دولت مصر، مقابله با نویسندگان مصری است که از درون کشور انتقاد کنند.
تأمین وسایل اطلاعرسانی، بزرگترین کمک به وبلاگ نویسان ایرانی
دیگر سخنران نشست که به طور ویژه به نقش وبلاگ ها در جامعه ایران پرداخت امید معماریان، روزنامه نگاری بود که پیشتر برای وبلاگنویسی در تهران به زندان رفت. او گفت پس از برگزاری انتخابات ریاست جمهوری اخیر، با اخراج خبرنگاران خارجی و مسدود شدن راه های اطلاعرسانی رسمی، ماشین پروپاگاندا و تبلیغات حکومتی، یکه تاز عرصه شد اما همچنان این وبلاگنویس های ایرانی هستند که در خط مقدم به چالش کشیدن حاکمیت قرار دارند.
به گفته آقای معماریان، وبلاگنویسان ایرانی برای نقش پراهمیتی که دارند سرکوب می شوند و اگر در ناآرامی های پس از انتخابات، وبلاگنویسان اطلاعرسانی نمی کردند معلوم نیست که شمار قربانیان به چند نفر می رسید.
امید معماریان گفت برای وبلاگنویسان ایرانی مهم است که دیده شوند و صدای شان شنیده شود اما مهمترین چالش برای حمایت از آنها این است که به دلیل فشارها و برخوردهای موجود در ایران، اغلب وبلاگنویسان تاثیرگذار، با اسامی مستعار و ناشناس می نویسند و گاه سازمان های بین المللی چند ماه پس از بازداشت این وبلاگنویسان، متوجه فقدان آنها می شوند وتلاش ها برای اطلاعرسانی درباره آنها آغاز می شود.
به گفته آقای معماریان، وبلاگنویسان ایرانی با نوشتن درباره همه جنبه های زندگی عمومی و سیاست داخلی و خارجی دولت ایران، از جمله برنامه هسته ای جمهوری اسلامی، رقیب سرسختی برای ماشین تبلیغات رسمی حکومت هستند و از همین رو، حکومت ایران به خصوص در یک سال اخیر، با روابط گسترده اش با چین که به عنوان «استاد سانسور» شناخته می شود روند فیلترینگ سایتها و کنترل اینترنت را تشدید کرده تا «ماشین تبلیغات» به کارش ادامه دهد.
امید معماریان گفت دولت آمریکا و به طور کلی جامعه مدنی، یگانه کمک و پشتیبانی مهمی که می تواند به بلاگرهای ایرانی و مردم ایران ارائه دهد «تامین وسایل اطلاعرسانی» برای آنهاست. ابزاری که به گفته او ایرانیان بتوانند نظرات خود را بیان کنند و همزمان خطری تهدیدشان نکند. به گفته این روزنامه نگار، اصلی ترین نقطه آسیب پذیری حکومت ایران، از کار انداختن ماشین تبلیغات حکومتی اش است.
تینچی مارتین لیائو، فعال دموکراسی و حقوق بشر از چین که سال هاست از خارج، سعی دارد فرهنگ و سیاست کشورش را در مجامع جهانی معرفی کند آخرین سخنران نشست بود که با پرداختن به جمعیت چند صد میلیونی کاربران اینترنت و ده ها میلیون وبلاگنویس در کشورش، جو خفقان و فشار وارده بر وبلاگنویسان چینی را توصیف کرد.
او گفت در چین، فهرستی شامل بیش از هزار کلمه ممنوع وجود دارد که بخش اعظم آن، اسامی زندانیان سیاسی و دگراندیشان چینی است و همه سایت های اینترنتی و ایمیل های عمومی برای یافتن این واژه ها کنترل می شود. با این حال به گفته خانم مارتین لیائو «شواهد نشان می دهد که همیشه راهی برای بقا وجود دارد و وبلاگنویسان همواره راهی برای دور زدن فیلترینگ یا مقابله با آنها یافته اند.»
این فعال حقوق بشر می گوید «برخی وبلاگنویسان چینی اخیرا برای شناسایی نشدن و تحت پیگرد قرار نگرفتن، شیوه نگارش خود را تغییر داده و مثلا از نوشتن کلمات حساسیت برانگیز پرهیز می کنند اما در عوض، با ابداع ترکیبی جدید از واژه ها، منظورشان درباره فساد و ناکارآمدی دولت را می نویسند.