از بیست سال پیش که دیوار برلین فروریخت، بسیاری ازکشورهای کمونیستی پیشین اروپای شرقی و مرکزی با اعمال اصلاحات سیاسی، نظامی واقتصادی از روسیه فاصله گرفته اند.
اما روسیه هنوز برای تشکیل یک ائتلاف نظامی موثر و نیز مدرنیزه کرده اقتصاد وابسته به منابع (طبیعی) و آزاد سازی ساختار سیاسی سلطه طلبانه کشور با چالش های جدی روبرو بوده است.
فروپاشی دیوار برلین در ۹ نوامبر سال ۱۹۸۹ نه تنها نماد افول حاکمیت کمونیسم در اروپا بود، بلکه به کنترل مسکو بربلوک شرق نیز پایان داد.
از آن زمان تاکنون، چندین کشورمنطقه به عضویت اتحادیه اروپا درآمده اند واز عضویت درپیمان ورشو به رهبری اتحاد شوروی سابق برای ناتوکناره گیری کرده اند.
الکساندر کونووالوف، تحلیل گرمستقل ارتش روسیه می گوید: « اعضای جدید ناتو برای در امان بودن از مسکو به این سازمان پناه آوردند. اتحاد شوروی بارها اراده سیاسی خود را بر آن ها تحمیل می کرد گرچه هیچگاه به طور علنی به چنین امری اذعان نکردند. اما دلیل اصلی پیوستن این کشورها به ناتو، هراس تاریخی از روسیه واتحاد شوروی به عنوان قدرت هایی بود که علیرغم میل این کشورها، دیدگاه های سیاسی خود را تحمیل می کردند.»
روسیه درصد سازماندهی سازمان پیمان امنیتی جمعی، یک ائتلاف دفاعی جدید، سازمانی متشکل ازپنج جمهوری شوروی سابق بوده است. اما بلاروس اجلاس ماه ژوئیه این ائتلاف را تحریم کرد وازبکستان نیزازامضای موافقت نامه کلیدی نیروی واکنش سریع سرباز زده است، اقداماتی که ناظران آن را بی اعتنایی و پشت کردن به مسکو تعبیرکرده اند.
کونووالوف می گوید: « ابتکار دیگر روسیه درگروه امنیتی سازمان همکاری شانگهای نیز مورد بی اعتنایی قرار گرفته است. بسیاری ازکشورها درصدد عضویت درسازمان همکاری شانگهای بوده اند و تاکنون درمقام ناظرحضور داشته اند اما به این علت که روسیه سازمان دهنده و چین عضو آن است، این سازمان موفقیت چندانی نداشته است. سازمان همکاری شانگهای یک نهاد آسیایی ست نه یک سازمان شوروی. سقوط دیواربرلین روسیه را به سمت نیروهای بازار سوق داد و ازوجهه غیررقابتی اقتصاد دوره اتحاد شوروی روسیه پرده برداشت.»
امروز رهبران روسیه به کّرات از تنوع در بازار اقتصادی سخن می گویند اما روسیه کماکان به روند واردات محصولات به کشور و صادرات نفت، گاز ومنابع طبیعی ادامه می دهد. این امر روسیه را به طورجدی به نوسانات قیمت های جهانی وابسته می کند.
خبرگزاری ریا نووستی به نقل از وزیردارایی روسیه می نویسد ارزش صادرات روسیه در پی کاهش تقاضای جهانی درسال جاری تا ۱۹۰ میلیارد دلار کاهش خواهد داد.
آندره کورتونوف، رئیس بنیاد آسیا اروپای جدید درمسکو می گوید: « وفورمنابع طبیعی درروسیه به معنای کاهش انگیزه دراعمال اصلاحات اقتصادی ست. روسیه فاقد انگیزه ای ست که دیگر کشورهای اتحاد شوروی سابق را به سمت رونق اقتصادی سوق داده است. این کشورها دوست داشتند به عضویت اتحادیه اروپا درآیند و این عامل اصلی متحول شدن سیاست گذاری های آن ها درامور اقتصادی بود. احتمال پیوستن روسیه به اتحادیه اروپا بسیار بعید است و مسکو چنین انگیزه و یا هدف متعالی ازاین قبیل را دنبال نمی کند.»
کورتونوف می گوید:« مردم روسیه هنوز انتظاردارند حاکمیت مسئولیت بهزیستی آن ها را به عهده داشته باشد و به نظر می رسد این معاهده کماکان بین عموم مردم روسیه و دولت پابرجاست. براساس این معاهده بسیاری ازمردم روسیه ازمشاهده ارتباط بین منافع اقتصادی و آزادی پیگیری دستیابی به این منافع منع شده اند.»
ماشا لیپمان، کارشناس مرکز کارنگی درمسکو ضمن موافقت با این ایده می گوید: «روسیه از دوران فروپاشی اتحاد شوروی تاکنون پیشرفت های قابل توجهی کرده است. آزادی سفر و آزادی سرمایه گذاری ازجمله اموری ست که ازپشت سرگذاشتن دوره اتحاد شوروی حکایت می کند. این تغییرات عمده درهای بسیاری را برای به تحقق پیوستن آرمان های مردم باز کرده است، البته محدودیت ها و محافظه کاری های بسیاری نیزهنوزموجود است.»
لیپمان می گوید هنوز برخی از شهروندان ارشد روسیه دلتنگ دورانی هستند که اتحاد شوروی یک ابرقدرت بود اما تصورمحدودیت های حاکمیت سلطه گر و پلیسی شوروی آن دوران برای نسل جوان این کشور دشوار است.»
وی می افزاید: « امروز روسیه درصدد یافتن هویتی ست که با سقوط دیواربرلین فروپاشیده شد. بسیاری ازمردم روسیه نسبت به آن روز تاریخی احساسات متناقضی ابرازمی کنند، روزی که بسیاری از شهروندان اروپای شرقی خود را به عنوان ملت های مستقل قلمداد کردند. اما به نظر می رسد مردم روسیه بین دو دوران شوروی و گذشته تزاری و نیز بین سلطه گری دوران کمونیسم وحاکمیت دموکراتیک خود بلاتکلیف مانده اند.»