حسن روحانی، رئیس جمهوری ایران برای شرکت در چهارمین نشست سران سازمان «کنفرانس تعامل و اقدامات اعتمادساز در آسیا» به چین سفر می کند و در آنجا با ولادیمیر پوتین، رئیس جمهوری روسیه و شی جین پینگ رئیس جمهوری چین دیدار و گفتگو می کند.
این سازمان یک مجمع چند ملیتی است که به پیشنهاد نورسلطان نظربایف، رئیس جمهوری قزاقستان با هدف افزایش همکاری ها برای صلح، امنیت، و ثبات در آسیا تشکیل شد. این سازمان می گوید بین صلح، امنیت و ثبات در آسیا با دیگر نقاط جهان ارتباط نزدیکی وجود دارد و مجمع بر اساس تصدیق این موضوع تشکیل می شود. ۲۴ کشور از جمله روسیه، چین ،ایران و ترکیه عضو کنفرانس هستند. ۸ کشور و ۴ سازمان بین المللی نیز به عنوان ناظر در آن حضور دارند.
روابط ایران با روسیه و چین از نظر اقتصادی و سیاسی اهمیت دارد. ایران همچنین امیدوار است که در مذاکرات جامع اتمی با قدرت های جهانی، بتواند همزمان با تیره شدن مناسبات روسیه با غرب بر سر اوکراین، نظر مساعد مسکو را در این گفتگو ها جلب کند.
ایران و چین
در ۸ سال دوران ریاست جمهوری محمود احمدی نژاد و با افزایش فشار ها بر ایران به خاطر برنامه اتمی، تهران برای جلب حمایت چین روابط اقتصادی را با پکن گسترش داد. واردات ایران از چین در پایان سال ۱۳۹۲ به نسبت پایان سال ۱۳۸۳حدود ۵ برابر شد و به ۹ میلیارد و ۶۰۰ میلیون دلار رسید. صادرات غیرنفتی ایران نیز در همین مدت از ۲۶۶ میلیون دلار به ۷ میلیارد و ۴۰۰ میلیون دلار افزایش یافت.
اما با وجود امتیازات اقتصادی که در دولت محمود احمدی نژاد به چین داده شد، این کشور به قطعنامه های تحریم های ایران در شورای امنیت سازمان ملل متحد که مقامات جمهوری اسلامی آنها را ظالمانه توصیف می کنند، رای مثبت داد.
چین با برخورداری از رشد به نسبت بالای اقتصادی، احتیاج زیادی به واردات انرژی دارد و ایران یکی از تامین کنندگان اصلی انرژی برای آن کشور است. اما چین در سال ۲۰۱۲ واردات نفت خام از ایران را به دلیل اختلاف بر سر قرارداد میان شرکت چینی سینوپک و وزارت نفت ایران ۲۰ درصد کاهش داد، و پس از حل این اختلاف نیز به نفع حفظ روابط خود با آمریکا و اروپا واردات نفت از ایران را افزایش نداد و رتبه ایران از سومین تامین کننده نفت خام چین به رتبه ششم سقوط کرد.
اما با روی کار آمدن دولت حسن روحانی و پس از توافق اولیه اتمی میان ایران و قدرت های جهانی در ماه های پایانی ۱۳۹۲، واردات نفت خام چین از ایران به بیش از ۵۵۰ هزار بشکه در روز افزایش یافت که هم سطح دوران پیش از تحریم های دو سال گذشته غرب علیه تهران است.
در دولت محمود احمدی نژاد چندین قرارداد برای توسعه میادین نفت و گاز ایران با چین بسته شد. اما به گزارش خبرگزاری ها در ایران، چین بسیاری از این پروژه ها را حتی آغاز نیز نکرده است. میدان آزادگان که بخشی از آن در عراق است، یکی از این پروژه های ناموفق است. چینی ها در حالی بخش ایرانی این میدان را توسعه نداده اند که بر اساس گزارش ها قسمت عراقی میدان توسط شرکت های چینی پیشرفت قابل ملاحظه ای داشته است.
وزارت نفت ایران، زیر نظر بیژن زنگنه، رویکرد سخت تری را نسبت به شرکت های چینی در پیش گرفته است و دست کم یک شرکت چینی - شرکت سی.ان.پی.سی.آی - را از توسعه فاز ۱۱ میدان گازی پارس جنوبی اخراج کرد.به نوشته خبرگزاری های ایران، این شرکت پس از گذشت بیش از ۵۰ ماه، در حالی که باید فاز ۱۱ میدان گازی پارس جنوبی را در مهر ۱۳۹۲ تکمیل می کرد، کار در آن را آغاز نیز نکرده بود.
ایران و روسیه
ایران و روسیه دارای روابط اقتصادی، سیاسی و نظامی نزدیکی هستند اما در حال حاضر روسیه، و نه ایران، تعیین کننده کیفیت آن است.
اهمیت روابط هر دو کشور در مرحله نخست به همکاری های اتمی بر می گردد. این همکاری ها گاه گله های مقامات میانی ایران را از طولانی شدن روند تکمیل ساخت نیروگاه اتمی بوشهر به دنبال داشته است.
روسیه در حالی که خود حضور پر رنگی در برنامه اتمی ایران دارد، همچون چین به قطعنامه های تحریم های ایران در شورای امنیت سازمان ملل متحد رای مثبت داده است، امری که در رسانه های محافظه کاران ایران که بر روابط تهران با مسکو تاکید دارند، کمتر منعکس می شود.
روسیه همچنین از اجرای قرارداد تحویل سیستم پیشرفته دفاع موشکی اس-۳۰۰ که تهران برای حفاظت از تاسیسات اتمی خود در قبال حملات هوایی احتمالی به آن نیاز دارد، خودداری کرده است. ایران می گوید پول خرید این سیستم را به روسیه پرداخت کرده است.
تهران تهدید کرده که از روسیه به خاطر عدم تحویل اس - ۳۰۰ در دادگاه های بین المللی شکایت می کند و روسیه نیز گفته این امر باعث تنش در روابط دو کشور خواهد شد. روسیه به ایران پیشنهاد کرده به جای سامانه اس-۳۰۰، یک سیستم دفاعی دیگری را که جذابیت کمتری برای ایران دارد، تحویل بگیرد. اما محمد جواد ظریف، وزیر امورخارجه ایران این پیشنهاد را رد کرده و بر دریافت اس-۳۰۰ تاکید کرده است.
در سال ۱۳۸۳ ایران ۱۴۶ میلیون دلار کالا به روسیه صادر کرد که این رقم در پایان سال ۱۳۹۲ به ۳۱۶ میلیون دلار افزایش یافت. در همین مدت واردات ایران از روسیه از ۸۵۶ میلیون دلار به ۶۸۸ میلیون دلار کاهش یافت. فروردین ۱۳۹۳ خبرگزاری رویترز گزارش داد که ایران و روسیه در مذاکرات یک قرار داد ۲۰ میلیارد دلاری نفت در برابر کالا پیشرفت داشته اند. طبق گزارش رویترز ایران در ازای دریافت مواد غذایی و محصولات غیر نظامی روسی روزانه نیم میلیون بشکه نفت خام به روسیه صادر خواهد کرد. این خبرگزاری ۲۶ اردیبهشت ماه به نقل از الکساندر نواک، وزیر انرژی روسیه گزارش داد که در مذاکرات اخیر با بیژن زنگنه وزیر نفت ایران که به مسکو رفته بود، قرار دادی امضا نشد.
روسیه که همچنین ایران را رقیب آینده احتمالی در بازار انرژی اروپا می بیند، در صنعت نفت و گاز ایران نیز حضور داشته است. اما شرکت های روسی نظیر لوک اویل با تحریم نفتی ایران از سوی آمریکا فعالیت های خود را در ایران متوقف کردند.
در بحث رژیم حقوقی دریای خزر، ایران به دلیل نزدیکی جمهوری آذربایجان با آمریکا به حمایت روسیه از موضع خود که تقسیم ۲۰ درصدی دریای خزر بین ۵ کشور ساحلی است، نیاز دارد. تهران امیدوار است با بدتر شدن روابط روسیه با غرب، بتواند حمایت روسیه را در نشستی که در سطح سران ۵ کشور ساحلی خزر شهریورماه در آستاراخان روسیه برگزار شود جلب کند.
اگر چه ایران و روسیه و چین هر سه روابط قابل توجه تجاری دارند و یا در مورد سوریه موضع نسبتا مشترکی دارند، آنها را نمی توان سه کشور متحد دانست. مداخلات نظامی مسکو در اوکراین و ضمیمه کردن شبه جزیره کریمه به روسیه، اختلافات ارضی چین در دریای جنوب چین، و برنامه اتمی ایران از مهمترین چالش های کنونی سیاست خارجی هر سه کشور هستند. اما هیچکدام از این کشورها از موضع دیگری در این پرونده ها حمایت نکرده اند و در بهترین حالت موضع بی طرفانه داشته اند.
تحریم اتمی ایران، تاخیر در راه اندازی نیروگاه بوشهر، عدم تحویل سیستم دفاع هوایی اس- ۳۰۰، کاهش واردات نفت از ایران، همه مواردی هستند که نشان می دهد چین و روسیه نه تنها حاضر نیستند روابط تجاری با غرب را فدای رابطه با جمهوری اسلامی کنند، بلکه به مقاصد نهایی ایران نیز اطمینان ندارند، و با یک تحلیل بدبینانه، احتمالا رقبتی نیز به حل اختلافات ایران و غرب ندارند و می خواهند از این کشور به عنوان یک مهره برای «چانه زنی» در مناسبات سیاسی و تجاری خود با غرب استفاده کنند.
این سازمان یک مجمع چند ملیتی است که به پیشنهاد نورسلطان نظربایف، رئیس جمهوری قزاقستان با هدف افزایش همکاری ها برای صلح، امنیت، و ثبات در آسیا تشکیل شد. این سازمان می گوید بین صلح، امنیت و ثبات در آسیا با دیگر نقاط جهان ارتباط نزدیکی وجود دارد و مجمع بر اساس تصدیق این موضوع تشکیل می شود. ۲۴ کشور از جمله روسیه، چین ،ایران و ترکیه عضو کنفرانس هستند. ۸ کشور و ۴ سازمان بین المللی نیز به عنوان ناظر در آن حضور دارند.
روابط ایران با روسیه و چین از نظر اقتصادی و سیاسی اهمیت دارد. ایران همچنین امیدوار است که در مذاکرات جامع اتمی با قدرت های جهانی، بتواند همزمان با تیره شدن مناسبات روسیه با غرب بر سر اوکراین، نظر مساعد مسکو را در این گفتگو ها جلب کند.
ایران و چین
در ۸ سال دوران ریاست جمهوری محمود احمدی نژاد و با افزایش فشار ها بر ایران به خاطر برنامه اتمی، تهران برای جلب حمایت چین روابط اقتصادی را با پکن گسترش داد. واردات ایران از چین در پایان سال ۱۳۹۲ به نسبت پایان سال ۱۳۸۳حدود ۵ برابر شد و به ۹ میلیارد و ۶۰۰ میلیون دلار رسید. صادرات غیرنفتی ایران نیز در همین مدت از ۲۶۶ میلیون دلار به ۷ میلیارد و ۴۰۰ میلیون دلار افزایش یافت.
اما با وجود امتیازات اقتصادی که در دولت محمود احمدی نژاد به چین داده شد، این کشور به قطعنامه های تحریم های ایران در شورای امنیت سازمان ملل متحد که مقامات جمهوری اسلامی آنها را ظالمانه توصیف می کنند، رای مثبت داد.
چین با برخورداری از رشد به نسبت بالای اقتصادی، احتیاج زیادی به واردات انرژی دارد و ایران یکی از تامین کنندگان اصلی انرژی برای آن کشور است. اما چین در سال ۲۰۱۲ واردات نفت خام از ایران را به دلیل اختلاف بر سر قرارداد میان شرکت چینی سینوپک و وزارت نفت ایران ۲۰ درصد کاهش داد، و پس از حل این اختلاف نیز به نفع حفظ روابط خود با آمریکا و اروپا واردات نفت از ایران را افزایش نداد و رتبه ایران از سومین تامین کننده نفت خام چین به رتبه ششم سقوط کرد.
اما با روی کار آمدن دولت حسن روحانی و پس از توافق اولیه اتمی میان ایران و قدرت های جهانی در ماه های پایانی ۱۳۹۲، واردات نفت خام چین از ایران به بیش از ۵۵۰ هزار بشکه در روز افزایش یافت که هم سطح دوران پیش از تحریم های دو سال گذشته غرب علیه تهران است.
در دولت محمود احمدی نژاد چندین قرارداد برای توسعه میادین نفت و گاز ایران با چین بسته شد. اما به گزارش خبرگزاری ها در ایران، چین بسیاری از این پروژه ها را حتی آغاز نیز نکرده است. میدان آزادگان که بخشی از آن در عراق است، یکی از این پروژه های ناموفق است. چینی ها در حالی بخش ایرانی این میدان را توسعه نداده اند که بر اساس گزارش ها قسمت عراقی میدان توسط شرکت های چینی پیشرفت قابل ملاحظه ای داشته است.
وزارت نفت ایران، زیر نظر بیژن زنگنه، رویکرد سخت تری را نسبت به شرکت های چینی در پیش گرفته است و دست کم یک شرکت چینی - شرکت سی.ان.پی.سی.آی - را از توسعه فاز ۱۱ میدان گازی پارس جنوبی اخراج کرد.به نوشته خبرگزاری های ایران، این شرکت پس از گذشت بیش از ۵۰ ماه، در حالی که باید فاز ۱۱ میدان گازی پارس جنوبی را در مهر ۱۳۹۲ تکمیل می کرد، کار در آن را آغاز نیز نکرده بود.
ایران و روسیه
ایران و روسیه دارای روابط اقتصادی، سیاسی و نظامی نزدیکی هستند اما در حال حاضر روسیه، و نه ایران، تعیین کننده کیفیت آن است.
اهمیت روابط هر دو کشور در مرحله نخست به همکاری های اتمی بر می گردد. این همکاری ها گاه گله های مقامات میانی ایران را از طولانی شدن روند تکمیل ساخت نیروگاه اتمی بوشهر به دنبال داشته است.
روسیه در حالی که خود حضور پر رنگی در برنامه اتمی ایران دارد، همچون چین به قطعنامه های تحریم های ایران در شورای امنیت سازمان ملل متحد رای مثبت داده است، امری که در رسانه های محافظه کاران ایران که بر روابط تهران با مسکو تاکید دارند، کمتر منعکس می شود.
روسیه همچنین از اجرای قرارداد تحویل سیستم پیشرفته دفاع موشکی اس-۳۰۰ که تهران برای حفاظت از تاسیسات اتمی خود در قبال حملات هوایی احتمالی به آن نیاز دارد، خودداری کرده است. ایران می گوید پول خرید این سیستم را به روسیه پرداخت کرده است.
تهران تهدید کرده که از روسیه به خاطر عدم تحویل اس - ۳۰۰ در دادگاه های بین المللی شکایت می کند و روسیه نیز گفته این امر باعث تنش در روابط دو کشور خواهد شد. روسیه به ایران پیشنهاد کرده به جای سامانه اس-۳۰۰، یک سیستم دفاعی دیگری را که جذابیت کمتری برای ایران دارد، تحویل بگیرد. اما محمد جواد ظریف، وزیر امورخارجه ایران این پیشنهاد را رد کرده و بر دریافت اس-۳۰۰ تاکید کرده است.
در سال ۱۳۸۳ ایران ۱۴۶ میلیون دلار کالا به روسیه صادر کرد که این رقم در پایان سال ۱۳۹۲ به ۳۱۶ میلیون دلار افزایش یافت. در همین مدت واردات ایران از روسیه از ۸۵۶ میلیون دلار به ۶۸۸ میلیون دلار کاهش یافت. فروردین ۱۳۹۳ خبرگزاری رویترز گزارش داد که ایران و روسیه در مذاکرات یک قرار داد ۲۰ میلیارد دلاری نفت در برابر کالا پیشرفت داشته اند. طبق گزارش رویترز ایران در ازای دریافت مواد غذایی و محصولات غیر نظامی روسی روزانه نیم میلیون بشکه نفت خام به روسیه صادر خواهد کرد. این خبرگزاری ۲۶ اردیبهشت ماه به نقل از الکساندر نواک، وزیر انرژی روسیه گزارش داد که در مذاکرات اخیر با بیژن زنگنه وزیر نفت ایران که به مسکو رفته بود، قرار دادی امضا نشد.
روسیه که همچنین ایران را رقیب آینده احتمالی در بازار انرژی اروپا می بیند، در صنعت نفت و گاز ایران نیز حضور داشته است. اما شرکت های روسی نظیر لوک اویل با تحریم نفتی ایران از سوی آمریکا فعالیت های خود را در ایران متوقف کردند.
در بحث رژیم حقوقی دریای خزر، ایران به دلیل نزدیکی جمهوری آذربایجان با آمریکا به حمایت روسیه از موضع خود که تقسیم ۲۰ درصدی دریای خزر بین ۵ کشور ساحلی است، نیاز دارد. تهران امیدوار است با بدتر شدن روابط روسیه با غرب، بتواند حمایت روسیه را در نشستی که در سطح سران ۵ کشور ساحلی خزر شهریورماه در آستاراخان روسیه برگزار شود جلب کند.
اگر چه ایران و روسیه و چین هر سه روابط قابل توجه تجاری دارند و یا در مورد سوریه موضع نسبتا مشترکی دارند، آنها را نمی توان سه کشور متحد دانست. مداخلات نظامی مسکو در اوکراین و ضمیمه کردن شبه جزیره کریمه به روسیه، اختلافات ارضی چین در دریای جنوب چین، و برنامه اتمی ایران از مهمترین چالش های کنونی سیاست خارجی هر سه کشور هستند. اما هیچکدام از این کشورها از موضع دیگری در این پرونده ها حمایت نکرده اند و در بهترین حالت موضع بی طرفانه داشته اند.
تحریم اتمی ایران، تاخیر در راه اندازی نیروگاه بوشهر، عدم تحویل سیستم دفاع هوایی اس- ۳۰۰، کاهش واردات نفت از ایران، همه مواردی هستند که نشان می دهد چین و روسیه نه تنها حاضر نیستند روابط تجاری با غرب را فدای رابطه با جمهوری اسلامی کنند، بلکه به مقاصد نهایی ایران نیز اطمینان ندارند، و با یک تحلیل بدبینانه، احتمالا رقبتی نیز به حل اختلافات ایران و غرب ندارند و می خواهند از این کشور به عنوان یک مهره برای «چانه زنی» در مناسبات سیاسی و تجاری خود با غرب استفاده کنند.