مقاله پیتر بیومانت در گاردین
خاورمیانه در رقابت تسلیحاتی عمیق تری فرو می رود. کارشناسان با توجه به تخمین خرید ۱۸ میلیارد دلاری تسلیحات در سال جاری میلادی نسبت به شعله ور شدن تنش جدی و درگیری در منطقه هشدار می دهند.
با توجه به فروش بی سابقه تسلیحات غرب شامل آمریکا، کانادا، و بریتانیا، به کشورهای عمدتا سنی خلیج فارس، تصمیم هفته گذشته ولادیمیر پوتین، رییس جمهوری روسیه، مبنی بر صدور مجوز تحویل سامانه دفاع موشکی بحث برانگیز اس ۳۰۰ به ایران - که مسکو به طور داوطلبانه از سال ۲۰۱۰ آن را متوقف کرده بود - به نظر می رسد بیش از پیش آهنگ گسترش رقابت تسلیحاتی را تندتر کند.
توافق های اعلام شده فروش تسلیحات به پنج خریدار عمده منطقه – عربستان سعودی، امارات متحده عربی، الجزایر، مصر، و عراق – از ۱۲ میلیارد دلار در سال گذشته به ۱۸ میلیارد دلار در سال جاری افزایش یافته است. از جمله سیستم های خریداری شده جت های جنگی، موشک، خودروهای نظامی، پهپاد و هلی کوپتر است.
تصمیم روسیه تنها دو روز پیش از آن اعلام شد که حیدر العبادی، نخست وزیر عراق، از تصمیم دولتش برای خرید میلیاردها دلار تسلیحات از واشنگتن برای جنگ علیه داعش یا دولت اسلامی خبر داد.
اخیرا لوران فابیوس، وزیر امور خارجه فرانسه، از پیشرفت در مذاکرات فروش جت های جنگی رافال به امارات متحده عربی، یکی از بزرگترین و فعال ترین خریداران سلاح در خاورمیانه، سخن گفت.
با توجه به درگیری ها در سوریه، عراق، لیبی، یمن، و نبرد مصر با افراطیون اسلامگرا در صحرای سینا، نشانه های حاکی از آمادگی روسیه برای افزایش فروش تسلیحاتش به ایران، بزرگترین رقیب کشورهای خلیج فارس، نگرانی هایی را نسبت به هر چه بالاتر گرفتن آتش درگیری ها موجب شده است.
عربستان سعودی و ایران در درگیری ها در یمن رو در روی هم قرار گرفته اند، و با وجود اینکه ریاض اعلام کرد بمباران های هوایی اش در یک ماه گذشته را متوقف کرد، اما، جت های جنگی همچنان به حمله به مواضع حوثی ها در صنعا و دیگر مناطق ادامه می دهند.
بر مبنای گزارش نیویورک تایمز، مقام های صنایع دفاعی آمریکا کنگره را در جریان گذاشته اند که درخواست های جدیدی را برای خرید تسلیحات از کشورهای عرب در جنگ با داعش انتظار دارند. این درخواست ها شامل هزاران سلاح جدید ساخت آمریکا، از جمله موشک و بمب برای پر کردن انبارهای خالی شده از تسلیحات عربستان سعودی، امارات متحده عربی، قطر، بحرین، اردن و مصر است.
نکته قابل توجه این است که تامین کنندگان عمده تسلیحات کشورهای عضو دائم شورای امنیت سازمان ملل متحد هستند که در کانون دو طرح کنترل تسلیحات غیرمتعارف – خلع سلاح شیمیایی دولت سوریه و مذاکرات هسته ای با ایران- قرار دارند.
ابعاد فروش تسلیحات در گزارش های امسال مرکز مطالعات دفاعی جینز و انستیتو تحقیقات صلح بین الملل استکهلم انعکاس یافته است. این گزارش ها نشان می دهد عربستان سعودی به بزرگترین واردکننده تسلیحات و چهارمین کشور جهان از لحاظ صرف بودجه نظامی بدل شده است. بر مبنای این گزارش ها دیگر کشورهای خاورمیانه هم به شکلی فزاینده خرید تسلیحات را افزایش می دهند.
آنچه که این نگرانی ها را بیشتر می کند مداخلات نظامی کشورهای منطقه پس از بهار عرب در سال ۲۰۱۱ است.
عربستان سعودی ابتدا در بحرین به درخواست منامه مداخله کرد و اینک در یمن شاهد مداخله نظامی عربستان هستیم.
تشکیل ائتلاف نظامی جدید کشورهای سنی موسوم به «ناتو عرب» که به نظر می رسد هدفش خنثی کردن نفوذ ایران در جنگ های نیابتی میان ریاض و تهران است، عامل دیگر نگرانی است.
واکنش نخست وزیر عراق هم به مداخلات عربستان قابل توجه است. حیدر العبادی اخیرا گفت «آنچه خطرناک است این است که نمی دانیم عربستان پس از این چه خواهد کرد. آیا عراق در رادار آنها قرار دارد؟ این بسیار بسیار خطرناک است. این تصور که شما در کشور دیگری برای جاه طلبی منطقه ای مداخله کنید غلط است. صدام حسین پیشتر به این کار دست زد. ببینید چه بر سر این کشور آورد.»
رو در رویی آشکار عربستان سعودی و ایران در سوریه نیز بخش دیگری از این مساله است.
بن مورس، نویسنده گزارش مرکز مطالعات دفاعی جینز، می گوید «تنها یک قرار داد کانادا برای فروش خودروهای نظامی سبک به عربستان سعودی معادل ۲۰ درصد از فروش این خودروهای نظامی در سراسر جهان است. ارزش واردات عربستان در ۲۴ ماه از آن قرارداد حدود ۱۰ میلیارد دلار در سال است.»
به گفته مورس کشورهایی چون کویت در حال مدرنیزه کردن نیروهای نظامی خود هستند و این روندی است که کشورهای منطقه می کوشند خود را برای جنگ با شورشیان به سبک ارتش آمریکا در افغانستان و عراق آماده کنند.
بن مورس می گوید این کشورها در گذشته سلاح های متعارف فراوانی خریداری کردند که مناسب جنگ های فرقه ای و نبرد با شورشیان نیست. اگر به خریدهای اخیر نمایشگاه تسلیحاتی ابوظبی نگاه کنید شاهد قراردادهایی برای پهپاد، ماهواره های تجسسی و هواپیماهای حمل و نقل استراتژیک هستیم. یکی از دلایل خرید جت های جنگی رافال فرانسوی توسط مصر قابلیت آنها در حمل تسلیحات با دقت بالای هدفگیری است.
توبیاس بورک از کارشناسان نظامی معتقد است اینک کشورهای خاورمیانه برای استفاده از تسلیحاتی که خریداری می کنند آماده تر از هر زمانی اند و جنگ یمن شاهدی بر این مدعا است.
بورک می گوید کشورهای عضو شورای امنیت رویکردی یکسان نسبت به کنترل تسلیحات ندارند و بر خلاف سلاح های شیمیایی سوریه و برنامه هسته ای ایران در مورد دیگر کشورها به اقتصاد داخلی خود و حمایت از کارخانه های اسلحه سازی شان فکر می کنند.
ولادمیر پوتین در دفاع از تصمیم اش برای تحویل موشک های دفاعی اس ۳۰۰ به ایران در یک برنامه تلویزیونی گفت این امر می تواند فاکتوری بازدارنده در ارتباط با اوضاع در یمن باشد.
عمر آشور، یک کارشناس مسائل امنیتی خاورمیانه در دانشگاه اکستر، می گوید مداخلات نظامی کشورهای تحت رهبری عربستان سعودی به ثبات در منطقه کمکی نمی کند و این نیروها به جای اینکه در مقابله با بلایای طبیعی یا حل مناقشات پس از جنگ به کار گرفته شوند در جهت افزایش قدرت سیاسی در برابر رقیب به کار می روند.
به گفته آشور اقدامات نظامی عربستان در هدف گرفتن شبه نظامیان حوثی، حملات مصر علیه شورشیان بدوی در سینا، یا حملات لیبی به نیروهای نظامی مشتکل از توده مردم اهدافی نرم هستند اما، اگر با شدت با آنها برخورد شود نرم نخواهند ماند و واکنش نشان خواهند داد و دور باطل خشونت ادامه خواهد داشت.
توبیاس بورک هشدار می دهد «اگر بدنبال استفاده از چکش بزرگتری باشید هر چه بیشتر می کوشید از هر مشکلی یک میخ می سازید.»
