روزنامه لس آنجلس تایمز نوشته است هالیوود برای ساختن فیلمهایی دربارهٔ شرارتهای اجتماعی ملامت میشود، و کمتر برای ساختن یک فیلم خوب به آن اعتبار میدهند. اما در فیلم آرگو ساخته بن افلک، حرفه فیلمسازی نقش شاخصی در بازسازی واقعیتهای مأموریت امداد و نجات در خاورمیانه دارد، که از بیشتر فیلمهای هالیوودی خلاقانه تر است.
هر چند آرگو، که قرار است ۱۲ اکتبر روی پرده نقرهای اکران شود، دربخش سوم فیلم، از واقعیت به تخیل گریز میزند، داستان فیلم در مجموع به واقعیتهای تاریخی بسیار نزدیک میشود. افلک نقش تونی مندز، مامور سی آی ا را بازی میکند که سرپرستی عملیات آزاد سازی شش کارمند وزارت خارجه را بر عهده دارد. این شش کارمند توانسته بودند موقع اشغال سفارت آمریکا در تهران توسط دانشجویان پیرو خط امام، از سفارت بگریزند؛ بقیه برای ۴۴۴ روز گروگان ماندند. آن شش کارمند نزد سفیر کانادا در تهران پناه گرفتند، که خانهاش نزدیک سفارت آمریکا بود.
تقریبا سه ماه بعد از شروع بحران گروگان گیری، مندز برای خارج کردن شش دیپلمات - با کمک هالیوود - یک داستان خشن ساخته، یا به عبارتی جعل کرده (که به گفته برایان کرانستون، همبازی افلک در فیلم آرگو، در بین ایدههای بد ما، این بهترین است). مندز میگوید: چطور است امریکاییهایی را که در ایران اسیر شده اند به جای گروه هنرپیشگان یک فیلم کانادایی جا بزنیم که دنبال لوکیشن عجیب و غریبی در منطقه کویری میگردند تا فیلمی علمی-تخیلی بسازند؟
به نظر مندز، اگر قرار بود شش پناهنده در ایفای نقش در فیلم ادعایی موفق شوند، باید جزئیات بسیار پیچیدهای در عملیات در نظر گرفته میشد. تنها امیدشان این بود که با استفاده از تمام حقههای سینمایی هالیوودی، بتوانند از کنار اعضای سپاه پاسداران ایران بی خطر ردّ شوند.
به نوشته لس انجلس تایمز، آرگو نشان دهنده پیشرفت افلک ۴۰ ساله در زمینه فیلمسازی است. او در سال ۲۰۰۷ فیلم عزیز رفته - با مضمون آدم ربایی - و سال ۲۰۱۰ فیلم شهر - با مضمون سرقت از بانک - را کارگردانی کرده بود. اما بر خلاف دو فیلم قبلی، که محدود به یک سوژه بود، در فیلم آرگو مضامین مختلفی از جاسوسی پر هیجان، انتقاد از کاغذ بازی اداری، درام تاریخی و سفر دور و دراز یک قهرمان را به تصویر میکشد.
وارنر برادرز که تولید کننده فیلم آرگوست،اطمینان دارد که این فیلم یکی از رقبای کسب جایزه اسکار سال آینده خواهد بود، و جایزهای برای بهترین فیلم برداری برای این فیلم تعیین کرده است. فیلم آرگو آخر هفته گذشته برای اولین بار در جشنواره فیلم تلوراید اکران شد.
افلک - که پیش از آنکه به کار سینما رو بیاورد دانشجوی مطالعات خاورمیانه در کالج اکسیدنتال بود - میگوید به محض این که فیلمنامه کریس تریو را دیدم عاشقش شدم. با دقت و وضوح توسط کسی نوشته شده که سلیقهاش با من یکی است؛ به بیننده دیکته نمیکند که چه فکری کند، بلکه راه را باز میگذارد تا خودش تصمیم بگیرد و به نتیجه برسد.
به علاوه، متن - و فیلم ساخته شده بر اساس آن - محور سیاسی نداشت، افلک که فیلم را در ترکیه و لس آنجلس فیلمبرداری کرده می گوید نمیخواستم فیلم را با یک عدّه آدم سبزه رو شروع کنم که بیننده از همان اول فکر کند با یک مشت آدم وحشی و بربر دیوانه و ضّد آمریکایی طرف است. فیلمی درست کردم که با خوشحالی هم به دوستان دموکرات و هم به دوستان جمهوری خواهم نشان بدهم.
آرگو با نظر کوتاهی به تاریخ سیاسی ایران و خشم ملت نسبت به این که آمریکا به شاه ایران پناه داده، انقلابیون ایرانی را در حال حمله به سفارت نشان میدهد. از آنجا که هر غربی که آن موقع در ایران بود - مخصوصا اگر قصد خارج شدن از کشور را داشت، ممکن بود سؤ ظنّ ایرانیها را بر انگیزد، مندز پیشنهاد میکند که از طرحی به اسم آرگو استفاده شود.
آقای تریو سعی کرد از یاداشتهای مندز، "استاد تغییر چهره"، و مقاله عجیب و غریبی در یک روزنامه دربارهٔ این مأموریت، با استفاده از جوکهای صنعت فیلم، تعادلی برقرار کند. شخصیت بازیگر نقش ارکین در صحبت از گرفتن مجوزهای لازم برای نوشتن متن، در مورد احتمال قریب به یقین که آن شش آمریکایی هر لحظه ممکن است دستگیر و اعدام شوند میگوید: "از بابت آیت الله نگران هستی؟ خوب از انجمن نویسندگان شرق و غرب آمریکا کمک بگیر!"
داوری نهایی در باره آرگو البته به منتقدان و داوران جوایز اسکار واگذار میشود؛ ولی به نظر میرسد که بهترین فیلم ساخته افلک باشد. بن میگوید کارگردانی فیلمی که دیگران در آن بازی میکنند، از خود او بازیگر بهتری ساخته است: "هر کسی که واقعا میخواهد بازیگر شود، درس پیشرفته بازیگری برایش کارگردانی کردن است، چون چشم انداز کار را به شما نشان میدهد."
هر چند آرگو، که قرار است ۱۲ اکتبر روی پرده نقرهای اکران شود، دربخش سوم فیلم، از واقعیت به تخیل گریز میزند، داستان فیلم در مجموع به واقعیتهای تاریخی بسیار نزدیک میشود. افلک نقش تونی مندز، مامور سی آی ا را بازی میکند که سرپرستی عملیات آزاد سازی شش کارمند وزارت خارجه را بر عهده دارد. این شش کارمند توانسته بودند موقع اشغال سفارت آمریکا در تهران توسط دانشجویان پیرو خط امام، از سفارت بگریزند؛ بقیه برای ۴۴۴ روز گروگان ماندند. آن شش کارمند نزد سفیر کانادا در تهران پناه گرفتند، که خانهاش نزدیک سفارت آمریکا بود.
تقریبا سه ماه بعد از شروع بحران گروگان گیری، مندز برای خارج کردن شش دیپلمات - با کمک هالیوود - یک داستان خشن ساخته، یا به عبارتی جعل کرده (که به گفته برایان کرانستون، همبازی افلک در فیلم آرگو، در بین ایدههای بد ما، این بهترین است). مندز میگوید: چطور است امریکاییهایی را که در ایران اسیر شده اند به جای گروه هنرپیشگان یک فیلم کانادایی جا بزنیم که دنبال لوکیشن عجیب و غریبی در منطقه کویری میگردند تا فیلمی علمی-تخیلی بسازند؟
به نظر مندز، اگر قرار بود شش پناهنده در ایفای نقش در فیلم ادعایی موفق شوند، باید جزئیات بسیار پیچیدهای در عملیات در نظر گرفته میشد. تنها امیدشان این بود که با استفاده از تمام حقههای سینمایی هالیوودی، بتوانند از کنار اعضای سپاه پاسداران ایران بی خطر ردّ شوند.
به نوشته لس انجلس تایمز، آرگو نشان دهنده پیشرفت افلک ۴۰ ساله در زمینه فیلمسازی است. او در سال ۲۰۰۷ فیلم عزیز رفته - با مضمون آدم ربایی - و سال ۲۰۱۰ فیلم شهر - با مضمون سرقت از بانک - را کارگردانی کرده بود. اما بر خلاف دو فیلم قبلی، که محدود به یک سوژه بود، در فیلم آرگو مضامین مختلفی از جاسوسی پر هیجان، انتقاد از کاغذ بازی اداری، درام تاریخی و سفر دور و دراز یک قهرمان را به تصویر میکشد.
وارنر برادرز که تولید کننده فیلم آرگوست،اطمینان دارد که این فیلم یکی از رقبای کسب جایزه اسکار سال آینده خواهد بود، و جایزهای برای بهترین فیلم برداری برای این فیلم تعیین کرده است. فیلم آرگو آخر هفته گذشته برای اولین بار در جشنواره فیلم تلوراید اکران شد.
افلک - که پیش از آنکه به کار سینما رو بیاورد دانشجوی مطالعات خاورمیانه در کالج اکسیدنتال بود - میگوید به محض این که فیلمنامه کریس تریو را دیدم عاشقش شدم. با دقت و وضوح توسط کسی نوشته شده که سلیقهاش با من یکی است؛ به بیننده دیکته نمیکند که چه فکری کند، بلکه راه را باز میگذارد تا خودش تصمیم بگیرد و به نتیجه برسد.
به علاوه، متن - و فیلم ساخته شده بر اساس آن - محور سیاسی نداشت، افلک که فیلم را در ترکیه و لس آنجلس فیلمبرداری کرده می گوید نمیخواستم فیلم را با یک عدّه آدم سبزه رو شروع کنم که بیننده از همان اول فکر کند با یک مشت آدم وحشی و بربر دیوانه و ضّد آمریکایی طرف است. فیلمی درست کردم که با خوشحالی هم به دوستان دموکرات و هم به دوستان جمهوری خواهم نشان بدهم.
آرگو با نظر کوتاهی به تاریخ سیاسی ایران و خشم ملت نسبت به این که آمریکا به شاه ایران پناه داده، انقلابیون ایرانی را در حال حمله به سفارت نشان میدهد. از آنجا که هر غربی که آن موقع در ایران بود - مخصوصا اگر قصد خارج شدن از کشور را داشت، ممکن بود سؤ ظنّ ایرانیها را بر انگیزد، مندز پیشنهاد میکند که از طرحی به اسم آرگو استفاده شود.
آقای تریو سعی کرد از یاداشتهای مندز، "استاد تغییر چهره"، و مقاله عجیب و غریبی در یک روزنامه دربارهٔ این مأموریت، با استفاده از جوکهای صنعت فیلم، تعادلی برقرار کند. شخصیت بازیگر نقش ارکین در صحبت از گرفتن مجوزهای لازم برای نوشتن متن، در مورد احتمال قریب به یقین که آن شش آمریکایی هر لحظه ممکن است دستگیر و اعدام شوند میگوید: "از بابت آیت الله نگران هستی؟ خوب از انجمن نویسندگان شرق و غرب آمریکا کمک بگیر!"
داوری نهایی در باره آرگو البته به منتقدان و داوران جوایز اسکار واگذار میشود؛ ولی به نظر میرسد که بهترین فیلم ساخته افلک باشد. بن میگوید کارگردانی فیلمی که دیگران در آن بازی میکنند، از خود او بازیگر بهتری ساخته است: "هر کسی که واقعا میخواهد بازیگر شود، درس پیشرفته بازیگری برایش کارگردانی کردن است، چون چشم انداز کار را به شما نشان میدهد."