طبق اسناد تازه انتشار یافته که از اقامتگاه اسامه بن لادن بدست آمده، بن لادن و همفکرانش ایران را جایی در میانه دیدگاه مطلق گرای خود نسبت به دوست و دشمن تعریف کرده اند. این اسناد نشان می دهد که بن لادن ایران را قلدرمآب، مبهم و رمزآلود و به دنبال منافع شخصی می دانست.
خبرگزاری اسوشیتدپرس در عین حال می گوید که القاعده به اهمیت نقش ایران در منطقه و لزوم حفظ ارتباط با ایران در یک سطح معین واقف است.
اسناد بن لادن که در حمله سال گذشته به مخفیگاه او در ابوت آباد پاکستان کشف شده و روز پنجشنبه توسط مرکز مقابله با تروریسم ارتش آمریکا منتشر شده روابط القاعده با ایران را در هاله ای از بی اعتمادی دوطرفه و منافع به شدت متضاد به تصویر می کشد.
در یکی از این اسناد که متعلق به سال ۲۰۰۹ است، از دولت ایران به عنوان «جنایتکارانی» یاد می شود که سیاست هایی مبهم و غیرقابل پیش بینی دارد.
عطیه عبدالرحمن، فرمانده ارشد القاعده در افغانستان در یکی از این اسناد نوشته است:«جانی ها نامه ای به ما نفرستادند.» این ماجرا مربوط به ربودن یک دیپلمات ایرانی در پاکستان است که گفته شد توسط شبه نظامیان وابسته به القاعده صورت گرفته است. عبدالرحمن که سال بعد در یک حمله هواپیمای بدون سرنشین آمریکایی در وزیرستان پاکستان کشته شد در ادامه نوشته است:«البته این رفتار (از ایرانی ها) بعید نیست. برعکس کاملا با طرز فکر و روش آن ها همخوان است. آن ها (حاکمیت ایران) نمی خواهند در حال مذاکره با ما و یا جواب دادن به فشارهای ما ظاهر شوند.»
اسوشیتدپرس می نویسد القاعده و غرب تنها در یک باریکه در مورد ایران اتفاق نظر دارند: «عصبانیت از موضعگیری های متغیر و غالبا متناقض تهران در برنامه هسته ای اش.»
طبیعت واقعی روابط ایران و القاعده هنوز برای تصمیم گیرندگان سیاسی غربی روشن نیست اما مدارک جدید تاییدی است بر اجماع قبلی چهره های سیاسی غرب مبنی بر این که ایران و القاعده مشترکات و منافع اندکی دارند.
اعضای القاعده و حتی خویشاوندان بن لادن طی عملیات نظامی آمریکا در افغانستان پس از ۱۱ سپتامبر، از ایران به عنوان یک راه فرار استفاده کردند.
اما اسوشیتدپرس می نویسد ایران مایل نبود یک راه عبور باز باشد. ده ها عضو ارشد القاعده از جمله عمر، یکی از پسرهای بن لادن در ایران در شرایطی شبیه حبس خانگی به سر برده اند.
بسیاری از آن ها بعدا آزاد شدند اما گفته می شود که چندین عضو بلندپایه القاعده از جمله سیف العدل، استراتژیست عمده این شبکه و یکی از طراحان بمبگذاری سفارتخانه های آمریکا در افریقا در سال ۱۹۹۸، همچنان در ایران تحت نظارت دقیق هستند.
در سال ۲۰۱۰ یکی دیگر از پسران بن لادن به نام خالد در نامه ای به علی خامنه ای رهبر جمهوری اسلامی ایران ادعا کرد که خویشاوندانش در ایران مورد بدرفتاری و »ضرب و شتم قرار گرفته و ساکت شده اند».
شاخه القاعده در شمال آفریقا نیز در همین رابطه به ایران هشدار داد. خالد در حمله نیروهای آمریکایی به ساختمان محل اختفای بن لادن در پاکستان در سال گذشته کشته شد.
خبرگزاری اسوشیتدپرس می گوید ریشه شک دوجانبه میان ایران و القاعده به مسائل مختلفی در منطقه برمی گردد. ایران دشمن عمده طالبان افغانستان بود که پیش از ۱۱ سپتامبر به القاعده پناه داد و متحد القاعده نیز باقی ماند. در سال ۱۹۹۸ نیروهای سنی القاعده در حمله به مزارشریف به قتل هشت دیپلمات ایرانی و همچنین افغان که با ایران روابط مذهبی و فرهنگی داشتند و یک نیروی شیعه به شمار می رفتند، متهم شدند.
در عراق ستیزه جویان سنی با پشتیبانی القاعده عمدتا مواضع شیعیان را هدف قرار می دادند. برخی شبه نظامیان تندرو القاعده اسلام شیعی ایران را خطرناک تر از تهدید غرب می دانند. سال گذشته شاخه یمن القاعده علیه شورشیان شیعه ای که ظاهرا غیرمستقیم از تهران حمایت می شوند، هشدار داد و اعلام جهاد کرد.
ایران از عواقب کمک به القاعده آگاه است. متحدان کلیدی ایران مثل چین و روسیه حمایت تهران از گروه های ضد اسرائیلی حماس و حزب الله را تحمل می کنند اما هر گونه امتیازدهی عمده ایران به القاعده حمایت استراتژیک پکن و مسکو از ایران را به شدت به مخاطره می اندازد.
خبرگزاری اسوشیتدپرس می نویسد یک دلیل دیگر نگهداری ایران از اعضای القاعده این است که آنان بیمه ای هستند در مقابل حملات تلافی جویانه القاعده و همچنین می توانند وجه المعامله میان ایران و غرب باشند. در سال ۲۰۰۳ ایران به دلیل دادن نام ۲۲۵ مظنون القاعده به شورای امنیت سازمان ملل متحد، که پس از ورود غیرقانونی به ایران بازداشت شده بودند مورد تقدیر قرار گرفت.
مظنونان بعدا به کشورهایشان در خاورمیانه، اروپا و آفریقا بازگردانده شدند. ناصر عبدالکریم الوحیشی، منشی مخصوص سابق بن لادن از جمله در این فهرست بود. او به کشورش یمن بازگردانده شد و بعدا با فرار از زندان به رهبری القاعده در شبه جزیره عربستان کمک رساند. طبق اسناد تازه کشف شده، یکی دیگر از نام های فهرست شده سالم المصری بوده که گفته می شود توسط حزب الله درمورد ایجاد انفجار آموزش دیده است.
بی واسطه ترین رابطه میان ایران و رهبری القاعده به نظر می رسد که مربوط به مذاکره در سال ۲۰۰۹ برای آزاد کردن حشمت الله عطارزاده، دیپلمات ایرانی ربوده شده است که تقریبا ۱۵ ماه در اسارت بود و در مارس ۲۰۱۰ آزاد شد.
مقامات غربی می گویند القاعده در ازای کمک به آزادی عطارزاده موفق به آزادی ده ها عضو القاعده و خویشاوندان بن لادن و همچنین رفتار بهتر با دیگرانی شدند که هنوز در ایران هستند.
الرحمن، فرمانده القاعده در نامه ژوئن ۲۰۰۹ خود نوشته است:«تلاش های ما از جمله افزایش کارهای سیاسی و تبلیغاتی رسانه ای، تهدیدها، ربودن دوستشان…. و دیگر اقداماتی که آنان را ترساند از جمله دلایلی بود که آزادی زندانیان القاعده (در ایران) را تسریع کرد.»