شاید تشویق مردم آمریکا به تماشای فیلم مستند تازه ای به نام «ستاره افغان» بتواند راه بهتری برای قانع کردن آنان برای قبول طرح جنگی تازه پرزیدنت باراک اوباما دررابطه با ارسال ۳۰ هزار سرباز بیشتر به افغانستان باشد.
فیلم مستند بریتانیایی «ستاره افغان» که کشور انگلستان آن را رسما برای رقابت در به دست آوردن جوایز اسکار در رده بندی بهترین فیلم زبان خارجی سال ارسال کرده است، داستان یک فصل کامل از مسابقات گزینش بهترین آوازخوان نو رسیده افغانی است که به طور زنده از تلویزیون پخش می شود. این برنامه نسخه افغانی برنامه پرطرفدار و پرتماشاگرآمریکن آیدل (American Idol) است. داستان فیلم ماجرای رقابت های آرزومندانه دختران و پسران جوانی است که با خواندن ترانه های محبوب روز و ترانه های سنتی و قدیمی افغانی می کوشند تا دل میلیون ها تن از هموطنانشان که بسیاری از آن ها برای نخستین بار پس از برافکنی حکومت طالبان در این کشور به تماشای تلویزیون نشسته اند را بدست آورند.
فیلم که توسط «هاوانا مارکینگ» یک زن روزنامه نگار و تهیه کننده برنامه های تلویزیونی انگلستان کارگردانی شده است، پس از برنده شدن جایزه اول جشنواره فیلم ساندنس ۲۰۰۹ (Sun Dance film festival) در رده بندی «بهترین فیلم مستند جهانی» به مدت یک هفته در ماه جولای گذشته در آمریکا به نمایش در آمد و «کنت توران» Kenneth Touran منتقد سرشناس نشریه سینمایی «ورایتی» Variety در هالیوود از آن به شدت استقبال کرد.
فیلم مستند «ستاره افغان» از دنیای فیلم و فیلمسازی فراتر رفته است و نگاهی است عمیق به افغانستان، کشوری که اغلب مردم غرب نشین به درستی نمی دانند این مملکت در کجای نقشه جهان قرار گرفته است. اکثریت مردم در آمریکا و کشورهای دیگر جهان غرب، افغانستان را به عنوان کشوری دوردست، درچنگال جنگ و مرگ و تروریسم و فساد سیاسی می شناسند.
فیلم ستاره افغان بر روی ساکنان جوان زیر ٢١ سال این کشور جنگ زده تمرکز کرده است که بیش از ۶٠ درصد از جمعیت کنونی این کشور را تشکیل می دهند. جمعیت آرزومندی که بدون شک تاثیراتی به مراتب عمیق تر بر آینده این کشور خواهند گذاشت تا شرایط سیاسی و چالش های نظامی که هم اکنون در آن جریان دارد.
مارکینگ که ضمن ساختن مستند «ستاره افغان» توانسته است از وقایع انتخابات ریاست جمهوری اخیر در افغانستان نیز فیلم جداگانه ای تهیه کند در فیلم ستاره افغان با نگاهی کنجکاوانه به مسابقات بهترین ترانه خوان افغانی که علیرغم وجود مشکلات و درگیری های سیاسی و نظامی در این کشور با شور و هیجانی کم نظیر جریان دارد نگاه کرده است و زوایای تازه ای از حرکت ملت افغان به سوی دمکراسی را به نمایش گذاشته است.
افغانستان کشوری است که بسیاری از مردم آن امسال برای نخستین بار اجازه آن را پیدا کرده اند که در مورد مسئله به خصوصی رای بدهند. هر چند این رای گیری برای انتخاب یک خواننده یا همان ستاره افغان باشد اما در آخرین برنامه مسابقات بهترین خواننده نوپای افغان، بیش از ١١میلیون نفر، یا بیش از یک سوم کل جمعیت افغانستان پای تلویزیون ها نشستند تا شاهد نتایج نهایی آن باشند.
پاتریک گلداستاین، منتقد سینمایی لس آنجلس تایمز در مورد فیلم «ستاره افغان» می نویسد: «با تماشای این فیلم من به یاد این گفته عمیق فیلیپ رات، متفکر بزرگ می افتم که گفته است در آمریکا همه چیز اتفاق می افتد اما هیچ چیز اهمیت چندانی ندارد، در حالی که در کشورهای تحت سلطه رژیم های استبدادی هیچ چیز اتفاق نمی افتد اما کوچک ترین چیزها از اهمیت زیادی برخوردارند.»
برای جوانان و نوجوانان افغانی یک برنامه تلویزیونی که استعدادهای نوشکفته آنان را به نمایش می گذارد تنها یک شوی تلویزیونی سرگرم کننده برای وقت گذرانی نیست، بلکه این برنامه به نوعی پذیرفتن فرهنگ وموسیقی روز، Pop Culture است که نموداری است از مدرنیته و آینده ای آزاد و مملو از شور و امید.
هاوانا مارکینگ کارگردان فیلم می گوید: «باید به خاطر داشته باشید که این واقعه بزرگ در عالم موسیقی و این موزیکال تلویزیونی در کشوری اتفاق می افتد که بنا بر بعضی از اعتقادات مذهبی موسیقی در طول سالیان، توسط مجاهدین حرام شناخته شده و پس از آن هم در دوران طالبان به کلی ممنوع بوده است.
به این صورت است که امروز موسیقی در افغانستان به عنوان نوعی ندای استقلال و آزادی شناخته می شود. برای همین است که جوانان افغانی تا این حد از این شوی تلویزیونی استقبال کرده اند. این برنامه به آن ها اجازه می دهد که به موسیقی افغانی که توسط خوانندگان افغانی و برای مردم افغانستان خوانده می شود افتخارکنند.»
مارکینگ می گوید: «فراموش نکنید که تلویزیون یکی از مهم ترین و شاید تنها وسیله سرگرمی در افغانستان به شمار می رود. چرا که هیچگونه وسیله سرگرمی دیگری در این کشور وجود ندارد. در افغانستان بیرون رفتن شبانه خطرناک است. در این مملکت نه کنسرتی برگزار می شود و نه کلوپ شبانه ای وجود دارد. برنامه «ستاره افغان» چیزی را به تماشاگران خود می دهد که هیچ کجای دیگر نمی توانند شبیه آن را پیدا کنند!»
مارکینگ معتقد است این شوی تلویزیونی هم چنین توانسته است خوانندگان مختلفی از قبایل و عشایر مختلف را به رقابت با یکدیگر برانگیزد و حتی چند خواننده زن نیز جزو این شرکت کنندگان وجود دارند. این در حالتی است که کشور افغانستان یک کشور مردسالار به شمار می رود: «اگر به خاطرداشته باشید در دهه ۵٠ و۶٠ میلادی، برای نخستین بار در برنامه ای که شنبه صبح ها در تلویزیون سراسری آمریکا به نام آمریکن بند استند American Band Stand پخش می شد، نوجوانان سیاهپوست آفریقایی تبار اجازه یافتند شانه به شانه نوجوانان سفید پوست در این برنامه های هفتگی به رقص و پایکوبی بپردازند. در آن زمان خود همین مسئله هم یک پیشرفت غیر منتظره در از بین بردن تبعیضات نژادی در آمریکا بود.»
در مجموع مسئله ای که مستند «ستاره افغان» را به فیلمی درباره امید و امیدواری تبدیل کرده است این است که اولا این فیلم درباره موسیقی ساخته شده است و نه سیاست. دوم این که فیلم در افغانستان و در کشوری ساخته شده است که هرگونه شراکت در حرکت های دمکراتیک و تازه یک واقعه شگفت انگیز به شمار می رود. کیفیت موسیقی یا هنر و استعدادهای خوانندگان و شرکت کنندگان در مسابقات ستاره افغان آن قدر اهمیت ندارد که آن حس بیان نشدنی خوش بینی و امید به آینده ای درخشان و درخشنده که برای مردم و به خصوص جوانان افغان به همراه آورده است. مردمی که ناگهان خود را در شرایطی یافته اند که پیش از این در فرهنگ آنان جنبه یک انقلاب داشته است. یعنی «رای دادن آزادانه به فردی که واقعا دوست می دارند.»