مذاکرات هسته ای ایران، امیدها و تردیدها

مذاکرات روز پنجشنبه میان قدرت های غربی و جمهوری اسلامی درباره برنامه های هسته ای تهران واکنش های ضد و نقیضی را به دنبال داشت.

ایران وعده داد به بازرسان بین المللی اجازه دهد که از تأسیسات هسته ای قم که تا پیش از این مخفی بود، بازدید کنند. تهران همچنین پذیرفت نمونه هایی از اورانیوم غنی شده خود را برای بازفراوری به خارج بفرستد، هرچند هنوز برخی تردیدها در این زمینه باقی است. گری توماس گزارشگر ارشد صدای آمریکا در گزارش خود می گوید برگزاری چنین جلسه ای به خودی خود چشم گیر است:

برنامه هسته ای جمهوری اسلامی ایران برای ماه ها در بن بست بود و گاهی تا غلیان پیش رفت. سرانجام، پس از ماه ها تأخیر، تعلیق و اتهام های متقابل دیپلمات های ایرانی و غربی، در ژنو پشت میز مذاکره ای نشستند که از جمله دیدارهایی مستقیم و تک به تک میان مسئولان ایرانی و آمریکایی را در بر می گرفت.

رالف موات لارسن، دیپلمات سابق سازمان امنیت انرژی آمریکا، می گوید این که دو طرف دیدار کرده اند، موجب بروز امیدها و تردیدها شده است: «به نظر من همانطور که همه گفته اند، مسئله ملاقات های مستقیم از این نظر که دست کم واکنش اولیه منفی نبود، امری مهم است. بنابراین به نظر من، ایجاد ارتباط هنوز یکی از گزینه ها است. از سویی نباید زیادی امیدوار بود. برای من دست کم تعجب آور است که واکنش های هر دو طرف سازنده، مثبت و در حالت تدافعی بوده است. این که در مذاکرات ژنو اشکال عمده ای پیش نیامد، امری مهم است.»

همانطور که باراک اوباما پس از مذاکرات گفت حالا نوبت بخش سخت ماجرا است: «این شروع سازنده ای است. اما کار سختی در پیش است. وارد مرحله مذاکرات بین المللی فشرده شده ایم اما مذاکره جانشین اقدام نمی شود. وعده همکاری باید عملی شود. ما تصریح کرده ایم که برای رابطه با دولت ایران در زمینه منافع و احترام دو جانبه، سهم خود را انجام می دهیم اما صبر ما حدی دارد.»

روا بالا، تحلیلگر مسایل ایران در موسسه خصوصی تحقیقاتی استراتفور می گوید جامعه بین الملل اکنون نظاره می کند که آیا ایران به وعده های خود عمل می کند و به بازرسان آژانس بین المللی انرژی اتمی اجازه بازدید از تأسیسات تاکنون مخفی قم را می دهد. آقای بالا می گوید: «این توافقی است که به نوعی اولین گام برای آزمایش ماهیت سخنان ایران در مذاکرات به شمار می رود. بنابراین همگان اکنون در حالتی از انتظار به سر می برند تا ببینند همکاری ایران با بازرسان چگونه است و آن موقع درباره گام بعدی یعنی بازدید سرزده از تمامی تأسیسات اتمی جمهوری اسلامی تصمیم گیری کنند که این خواسته اصلی اسراییل است.»

ایران با رد داشتن اهداف تولید سلاح اتمی می گوید برنامه های هسته ای اش صلح آمیز است اما موات لارسن که پیشتر در بخش کارشناسی سلاح های کشتار جمعی سازمان اطلاعات مرکزی آمریکا کار میکرده است، می گوید حتی تأسیسات کوچکی نظیر تأسیسات قم- که هنوز تکمیل نشده است- موجب بروز نگرانی می شود.

همزمان اسراییل که بارها از سوی محمود احمدی نژاد تهدید شده، غرب را به اعمال تحریم های بیشتر علیه ایران و حتی حمله نظامی علیه این کشور ترغیب کرده است. روا بالا می گوید اسراییل از نزدیک هرگونه علامت مبنی بر اخلال در روند دیپلماتیک را نظاره می کند: «ایران با تاکتیک ها و روش های اتلاف وقت آشناست. آن ها عملکرد کره شمالی و این که چگونه در مذاکرات هسته ای مربوط به این کشور دخل و تصرف کرد مطالعه کرده اند و اسراییل منتظر اولین ناکامی در مسیر مذاکرات است تا بار دیگر آمریکا را تحت فشار قرار دهد.»

مسئولان غربی می گویند جمهوری اسلامی روز پنجشنبه پذیرفت بخش بزرگ اورانیوم غنی شده خود را برای فراوری دوباره به روسیه و فرانسه بفرستد تا سوخت هسته ای سپس برای استفاده در رآکتوری در تهران با اهداف پزشکی، به ایران بازگردانده می شود. این اورانیوم درجه خلوص مناسب برای رآکتور و نه تولید بمب را دارد. چنین اقدامی - که از سوی کشورهای غربی تمهیدی برای اعتمادسازی تلقی می شود- دست کم می تواند به برخی نگرانی ها درباره مواد هسته ای رسیدگی کند.

هرچند، گزارش ها به نقل از مسئولان ایرانی اعلام کردند که هیچ گونه توافقی برسر مقدار اورانیومی که به خارج فرستاده شود، حاصل نشده است.

ایالات متحده پیشتر از ایران خواسته بود که برنامه غنی سازی اورانیوم خود را کاملاً متوفف کند.