ابتدای هفته ، وقتی آیت الله العظمی حسینعلی منتظری به سوالات محسن کدیور پاسخ داد ، برخی صاحبنظران پاسخ های آقای منتظری را در حد "فتوا" تعبیر کردند چرا که آقای منتظری ، در پاسخ به یکی از سوالات کدیور نوشت :«چنانچه ولی فقیه ، هر یک از شرایط لازم برای تصدی این پست را ، از دست دهد به خودی خود از مقامش ساقط می‌شود و نیازی به عزل هم ندارد.»
آیت الله العظمی منتظری در پاسخ به پرسشی ديگر، نوشت:"جور، مخالفت عمدی با احکام شرع و موازين عقل و ميثاقهای ملی که در قالب قانون درآمده باشد و کسی که متولی امور جامعه است، بدين گونه مخالفت می‌ورزد، «جائر» و ولايتش «جائرانه» است."
این اظهارات آقای منتظری ، در حالی از سوی صاحبنظران مسایل دینی در ایران ، بسیار مهم تلقی شد که ، روز یکشنبه ، سایت خبری میزان پرس ، از زمزمه هایی درباره "مهاجرت اعتراضی روحانیون قم از ایران به طرف پایگاه نجف" خبر داد.
اما چرا نجف؟ احمد قابل ، پژوهشگر مسایل دینی در گفتگویی با صدای آمریکا ، به سابقه مهاجرت علمای مذهبی ایران به این شهر در کشور عراق اشاره کرده است:"علمای شیعه از جمله مکانهایی که برای علم آموزی مورد توجه داشته اند ، نجف بوده است. این شهر زادگاه امام اول شیعیان است و در دهه های قبلی بسیاری از علما در شرایط اختیاری این شهر بر سایر مراکز ترجیح می دادند. "
آقای قابل البته از وجود ناامنی هایی در نجف در دهه پنجاه شمسی سخن می گوید:" در آن روزها با استقرار حزب بعث در عراق ، فشار بر علمای مذهبی زیاد شد. صدام نه تنها فعالیت علمای شیعه را محدود کرد که بعضا برخی از آنها را از عراق نیز اخراج کرد. به همین دلیل حوزه علمیه قم بیشتر مورد توجه قرار گرفت. بخصوص که پس از انقلاب ایران فضا برای اظهار نظرهای مذهبی بازتر شد و علما ترجیح دادند در قم باشند تا نجف".
با اینکه این پژوهشگر مسایل دینی تاکید دارد ، که در سه دهه اخیر ، علمای مذهبی حضور در ایران را بر حضور در قم ترجیح داده اند اما در روزهای اخیر ، پس از فشارهایی که بر تعدادی از علمای قم ، پیرامون مسایل انتخابات ریاست جمهوری وارد شده ، بار دیگر گزینه مهاجرت و سکونت در شهر نجف ، بر سر زبانها افتاده است.
در سالهای پس از انقلاب ، علیرغم برخی ناملایمات با علمای تراز اول ، اما آنها هرگز تن به مهاجرت ندادند. برخورد سالهای اول انقلاب با آیت الله شریعتمداری و بعد ها در میانه جمهوری اسلامی ، با آیت الله منتظری ، هرچند مدت مدیدی این دو را خانه نشین کرد اما هرگز باعث نشد تا سفری به نجف روی دهد.
این ماجرا اما در روزهای پس از انتخابات شکل دیگری به خود گرفت. وزارت کشور و متعاقب آن آیت الله علی خامنه ای ، پیش از آنکه شورای نگهبان صحت انتخابات را تایید کند ، محمود احمدی نژاد را پیروز انتخابات دهمین دوره ریاست جمهوری نامیدند و این درحالی بود که تنها سه روز پس از انتخابات ، میلیون ها نفر در تجمع تهران ، تاکید کردند که در انتخابات تقلب شده است.
فقط مردم نبودند که اعتقاد داشتند تخلفاتی روی داده است ، چرا که برعکس دوره قبل انتخابات ، در این دوره ، به جز آیت الله نوری همدانی ، سایر مراجع از تبریک ریاست جمهوری مجدد احمدی نژاد خودداری کردند و البته تنها برخی از آنها همچون ناصر واعظ طبسی ، مشارکت گسترده مردم را تبریک گفتند.
این سکوت ، خبر از اختلاف نظر می داد و به همین دلیل بود که شش فقیه شورای نگهبان در دوگروه جداگانه در روزهای مانده به تایید انتخابات ، دیدار هایی با علمای قم داشتند. این نشست ها به نتیجه منتهی نشد و شورای نگهبان در نهایت صحت انتخابات را همانطور که رهبر ایران وعده داده بود ، تایید کرد.
برخلاف انتظار مسولان نظام ایران ، در روزهای بعد ، از اعتراضات مردم کاسته نشد و وقتی این اعتراض ها از سوی نیروهای نظامی و انتظامی به خشونت و کشتار کشیده شد ، اینبار برخی علمای مذهبی ، سکوت خود را شکستند که حاصل آن ، بیانیه های آیات اِعظام منتظری ، صانعی و بیات زنجانی بود.
درست در چنین شرایطی بود که ، با افزایش فشار حکومت بر علمای مذهبی زمزمه مهاجرت به نجف مطرح شد. در این میان ، احمد قابل ، پژوهشگر مسایل دینی ، وقایع اخیر را بی تاثیر در مطرح شدن دوباره نام نجف نمی داند :" با از بین رفتن صدام ، هرچند نا امنی های ماههای اخیر در عراق موجب بوده که علما هنوز مایل به رفتن به نجف نباشند اما در روزهای اخیر شرایطی را بخصوص برای علما فراهم کرده اند که اجبارا از دولت و حکومت حمایت بکنند. طبیعت خیلی از آقایان اینگونه نیست که تسلیم این فشار شوند. آقایان علما خیلی خوش ندارند در مسایل سیاسی درگیر بشوند و اعتبار معنوی خودشان را خرج مسایل مادی و دنیوی بکنند. بنابراین می توان مهاجرت به نجف را یکی از گزینه های آنها در مقابل اجبارهای حکومت دانست."
در این میان هرچند سایر علمای قم ، سکوت کرده اند اما چنانکه یک روزنامه نگار نزدیک به علمای قم روایت کرده ، می توان به فشار حکومت ایران به این علما پی برد. شاید به همین دلیل است که به جای نجف ، این روزها ،علما به مشهد سفر می کنند.
خبرگزاری رسا که پایگاه خبری طلاب و محققین حوزه علمیه قم است ، خبر داده که از سه شنبه ، آیت الله ناصر مکارم شیرازی به مشهد مسافرت کرده است. هرچند این خبرگزاری مدت مسافرت ایشان را یک هفته اعلام کرده اما پایگاه شخصی این آیت الله اعلام کرده ظرف مدت یک ماه آینده ، مکارم شیرازی در مشهد می ماند. هرچند ظاهرا خبری در مورد سفر سایر مراجع و علمای مذهبی به مشهد دیده نمی شود اما پایگاه اینترنتی آیت الله صافی گلپایگانی عکس های دیدار این مرجع تقلید ، با طلاب در مشهد را ، منعکس کرده است تا مشخص شود ،صافی گلپایگانی نیز در مشهد است.
در روزهای اخیر آیت الله استادی که او نیز به نتایج انتخابات اعتراض دارد ، در آخرین نماز جمعه خود ، اعلام کرده تا ماه محرم ، نه به نماز جمعه می آید و نه در جایی سخنرانی خواهد کرد.
در این میان ، با اینکه علی محمدی ، مسول ستاد برگزاری نماز جمعه قم در پی این سخنان آیت الله استادی ، هرگونه اختلاف نظر را تکذیب می کند اما به گفته ی وی ، آیت الله عبدالله جوادی آملی هم این روزها به خاطر مسافرت تابستانی ، به نماز جمعه نمی آید. هرچند او مشخص نکرد که این آیت الله به کجا سفر کرده اما این روزها مشهد ، میزبان علمای قم است .
آیت الله العظمی منتظری در پاسخ به پرسشی ديگر، نوشت:"جور، مخالفت عمدی با احکام شرع و موازين عقل و ميثاقهای ملی که در قالب قانون درآمده باشد و کسی که متولی امور جامعه است، بدين گونه مخالفت می‌ورزد، «جائر» و ولايتش «جائرانه» است."
این اظهارات آقای منتظری ، در حالی از سوی صاحبنظران مسایل دینی در ایران ، بسیار مهم تلقی شد که ، روز یکشنبه ، سایت خبری میزان پرس ، از زمزمه هایی درباره "مهاجرت اعتراضی روحانیون قم از ایران به طرف پایگاه نجف" خبر داد.
اما چرا نجف؟ احمد قابل ، پژوهشگر مسایل دینی در گفتگویی با صدای آمریکا ، به سابقه مهاجرت علمای مذهبی ایران به این شهر در کشور عراق اشاره کرده است:"علمای شیعه از جمله مکانهایی که برای علم آموزی مورد توجه داشته اند ، نجف بوده است. این شهر زادگاه امام اول شیعیان است و در دهه های قبلی بسیاری از علما در شرایط اختیاری این شهر بر سایر مراکز ترجیح می دادند. "
آقای قابل البته از وجود ناامنی هایی در نجف در دهه پنجاه شمسی سخن می گوید:" در آن روزها با استقرار حزب بعث در عراق ، فشار بر علمای مذهبی زیاد شد. صدام نه تنها فعالیت علمای شیعه را محدود کرد که بعضا برخی از آنها را از عراق نیز اخراج کرد. به همین دلیل حوزه علمیه قم بیشتر مورد توجه قرار گرفت. بخصوص که پس از انقلاب ایران فضا برای اظهار نظرهای مذهبی بازتر شد و علما ترجیح دادند در قم باشند تا نجف".
با اینکه این پژوهشگر مسایل دینی تاکید دارد ، که در سه دهه اخیر ، علمای مذهبی حضور در ایران را بر حضور در قم ترجیح داده اند اما در روزهای اخیر ، پس از فشارهایی که بر تعدادی از علمای قم ، پیرامون مسایل انتخابات ریاست جمهوری وارد شده ، بار دیگر گزینه مهاجرت و سکونت در شهر نجف ، بر سر زبانها افتاده است.
در سالهای پس از انقلاب ، علیرغم برخی ناملایمات با علمای تراز اول ، اما آنها هرگز تن به مهاجرت ندادند. برخورد سالهای اول انقلاب با آیت الله شریعتمداری و بعد ها در میانه جمهوری اسلامی ، با آیت الله منتظری ، هرچند مدت مدیدی این دو را خانه نشین کرد اما هرگز باعث نشد تا سفری به نجف روی دهد.
این ماجرا اما در روزهای پس از انتخابات شکل دیگری به خود گرفت. وزارت کشور و متعاقب آن آیت الله علی خامنه ای ، پیش از آنکه شورای نگهبان صحت انتخابات را تایید کند ، محمود احمدی نژاد را پیروز انتخابات دهمین دوره ریاست جمهوری نامیدند و این درحالی بود که تنها سه روز پس از انتخابات ، میلیون ها نفر در تجمع تهران ، تاکید کردند که در انتخابات تقلب شده است.
فقط مردم نبودند که اعتقاد داشتند تخلفاتی روی داده است ، چرا که برعکس دوره قبل انتخابات ، در این دوره ، به جز آیت الله نوری همدانی ، سایر مراجع از تبریک ریاست جمهوری مجدد احمدی نژاد خودداری کردند و البته تنها برخی از آنها همچون ناصر واعظ طبسی ، مشارکت گسترده مردم را تبریک گفتند.
این سکوت ، خبر از اختلاف نظر می داد و به همین دلیل بود که شش فقیه شورای نگهبان در دوگروه جداگانه در روزهای مانده به تایید انتخابات ، دیدار هایی با علمای قم داشتند. این نشست ها به نتیجه منتهی نشد و شورای نگهبان در نهایت صحت انتخابات را همانطور که رهبر ایران وعده داده بود ، تایید کرد.
برخلاف انتظار مسولان نظام ایران ، در روزهای بعد ، از اعتراضات مردم کاسته نشد و وقتی این اعتراض ها از سوی نیروهای نظامی و انتظامی به خشونت و کشتار کشیده شد ، اینبار برخی علمای مذهبی ، سکوت خود را شکستند که حاصل آن ، بیانیه های آیات اِعظام منتظری ، صانعی و بیات زنجانی بود.
درست در چنین شرایطی بود که ، با افزایش فشار حکومت بر علمای مذهبی زمزمه مهاجرت به نجف مطرح شد. در این میان ، احمد قابل ، پژوهشگر مسایل دینی ، وقایع اخیر را بی تاثیر در مطرح شدن دوباره نام نجف نمی داند :" با از بین رفتن صدام ، هرچند نا امنی های ماههای اخیر در عراق موجب بوده که علما هنوز مایل به رفتن به نجف نباشند اما در روزهای اخیر شرایطی را بخصوص برای علما فراهم کرده اند که اجبارا از دولت و حکومت حمایت بکنند. طبیعت خیلی از آقایان اینگونه نیست که تسلیم این فشار شوند. آقایان علما خیلی خوش ندارند در مسایل سیاسی درگیر بشوند و اعتبار معنوی خودشان را خرج مسایل مادی و دنیوی بکنند. بنابراین می توان مهاجرت به نجف را یکی از گزینه های آنها در مقابل اجبارهای حکومت دانست."
در این میان هرچند سایر علمای قم ، سکوت کرده اند اما چنانکه یک روزنامه نگار نزدیک به علمای قم روایت کرده ، می توان به فشار حکومت ایران به این علما پی برد. شاید به همین دلیل است که به جای نجف ، این روزها ،علما به مشهد سفر می کنند.
خبرگزاری رسا که پایگاه خبری طلاب و محققین حوزه علمیه قم است ، خبر داده که از سه شنبه ، آیت الله ناصر مکارم شیرازی به مشهد مسافرت کرده است. هرچند این خبرگزاری مدت مسافرت ایشان را یک هفته اعلام کرده اما پایگاه شخصی این آیت الله اعلام کرده ظرف مدت یک ماه آینده ، مکارم شیرازی در مشهد می ماند. هرچند ظاهرا خبری در مورد سفر سایر مراجع و علمای مذهبی به مشهد دیده نمی شود اما پایگاه اینترنتی آیت الله صافی گلپایگانی عکس های دیدار این مرجع تقلید ، با طلاب در مشهد را ، منعکس کرده است تا مشخص شود ،صافی گلپایگانی نیز در مشهد است.
در روزهای اخیر آیت الله استادی که او نیز به نتایج انتخابات اعتراض دارد ، در آخرین نماز جمعه خود ، اعلام کرده تا ماه محرم ، نه به نماز جمعه می آید و نه در جایی سخنرانی خواهد کرد.
در این میان ، با اینکه علی محمدی ، مسول ستاد برگزاری نماز جمعه قم در پی این سخنان آیت الله استادی ، هرگونه اختلاف نظر را تکذیب می کند اما به گفته ی وی ، آیت الله عبدالله جوادی آملی هم این روزها به خاطر مسافرت تابستانی ، به نماز جمعه نمی آید. هرچند او مشخص نکرد که این آیت الله به کجا سفر کرده اما این روزها مشهد ، میزبان علمای قم است .