برای بسیاری از مردم غرب که در هر مکان عمومی در گوشه و کنار و حتی در دورافتاده ترین اماکن دسترسی به اینترنت دارند مشکل است تصور کنند که ناگهان این ارتباط قطع شود. اما پیامدهای نتایج انتخابات اخیر در ایران نشان داد که دسترسی به اینترنت امری شکننده است و برای یک دولت مصمم قطع ارتباط های اینترنتی با دنیای خارج می تواند کار بسیار آسانی باشد.
طبق خبرهای رسیده از خبرگزاری های مختلف ، از روز انتخابات جمعه گذشته تا کنون بیشتر خطوط ارتباطی اینترنتی از داخل ایران به خارج قطع شده است. هرچند درمورد این مسئله که چه کسانی مسئول این قطع ارتباط اینترنتی بوده اند هنوز نتیجه قطعی به دست نیامده اما در این مورد شکی نیست که ایجاد ارتباط اینترنتی ایرانیان از داخل ایران با خارج مشروط به شرایط معینی است.
مهیا کننده ارتباطات اینترنتی در ایران شرکت «دیتا کامیونیکیشنز ایران» یا ( دی سی آی) است که پهنای باند خود را از شش مهیا کننده در منطقه دریافت می کند.
طبق اطلاعاتی که از یکی از تحلیلگران شرکت مهیا کننده «رنسیز کورپ» در ایالت نیوهمپشایر به دست آمده، روز شنبه گذشته در ایران تنها یک باند از شش باندی که راه های ارتباط اینترنتی داخل ایران محسوب می شوند کار می کرد.
این شرکت به کار مراقبت از روند ترافیک اینترنتی در مناطق مختلف جهان اشتغال دارد و نشان می دهد که تمام آمد و شدهای اینترنتی که در چند روز گذشته در ایران جریان داشته تنها از طریق یک باند (کشور ترکیه) ارسال شده است. این یک باند نیز به آسانی می تواند قطع و یا بر حسب نیاز مندرجات آن بازرسی و فیلتر شود.
جولیان پین، عضو یکی از گروه های حمایت از آزادی مطبوعات، «گزارشگران بدون مرز» می گوید: «در ایران یک جریان زیرکانه در مختل کردن کار ارتباط های اینترنتی وجود دارد. در طول روز انتخابات (جمعه) و پس از آن، روند ترافیک اینترنتی از ایران به خارج و برعکس به آهسته ترین حد ممکن تقلیل پیدا کرد.»
پین می گوید: «ایجاد چنین حرکت کندی در پهنای باند که به استفاده از یک چرخ دندانه دار و ضامن دار شبیه است امری است که اغلب به عنوان یک وسیله سانسور دزدکی و پنهانی از آن استفاده می شود. در این راه با استفاده از محدودیت های مجازی پهنای باند، پس از تقلیل کافی تعداد مکاتبات اینترنتی ، می توان به راحتی اطلاعات موجود در آن را مورد بررسی قرار داد و به روایت دیگر آن ها را فیلتر کرد.»
پین مدیر یک شبکه اینترنتی به نام « آبزرور» است که به کار پخش ویدیوهایی که از سوی مردم معمولی از نقاط حساس جهان برای او ارسال می شود اشتغال دارد.
پین می گوید: «این آهسته سازی روند ترافیک اینترنتی ، استفاده از این وسیله را در سراسر ایران تحت تاثیر قرار داده و هم اکنون نقش بازدارنده و مانع شونده را برای مردم داخل کشور بر عهده دارد. برای مثال مشکل ترین کارها هم اکنون ، ارسال ویدیو از داخل ایران است. سه روز پیش مردم داخل قادر بودند فیلم های ویدیویی کوتاهی برای من بفرستند اما در حال حاضر همین کار بسیار بسیار مشکل شده است و ارسال یک فیلم چند ثانیه ای ساعت ها به طول می انجامد.»
پین معتقد است: «پیش از این ها نیز از همین شیوه دزدکی و نابکارانه برای دلسرد کردن مردم از استفاده از «یو تیوب» و شبکه های ویدیویی دیگر در داخل ایران استفاده شده است.»
ایران از لحاظ دسترسی به اینترنت در صدر کشورهای خاورمیانه قرار دارد. بیش از ۲۳ میلیون از ۷۰ میلیون جمعیت به حد رشد رسیده ایران به اینترنت دسترسی دارند. بیش از ۴۵ میلیون نفر در داخل ایران از تلفن ها همراه استفاده می کنند.
هرچند قطع کامل اینترنت به طور آشکار از لحاظ سیاسی غیر ممکن می نماید اما بررسی های مختلف نشان داده است که مقامات دولتی در ایران از تاکتیک های مختلف برای جلوگیری از ارتباط های اینترنتی در میان مخالفین خود استفاده می کنند.
بنا بر تحقیقات جولیان پین: «مشکلات اینترنتی اخیر در ایران از اواخر ماه می و هنگامی که دسترسی مردم به فیسبوک به مشکلاتی برخورد آغاز شد. حزب مخالف حکومت کنونی توانست با استفاده از فیس بوک و دیگر سایت های اجتماعی، یک کمپین موفق برای خود ایجاد کند. به دنبال مسدود کردن شبکه ارتباطی فیس بوک، مقامات، شبکه های اینترنتی سیاسی دیگر را نیز مسدود کردند. هرچند در حال حاضر دسترسی به فیس بوک یک بار دیگر ممکن شده و ایمیل ها رد و بدل می شوند، اما اینگونه اعمال نفوذها استفاده از خدمات اینترنتی را از همیشه مشکل تر ساخته است.»
پین به این نکته اشاره می کند که با وجود امکانات چند گونه ای که مردم غرب برای دسترسی به اینترنت دارند مشکل می توان باور کرد که جلوگیری از دسترسی به اینترنت می تواند این چنین آسان باشد:« مردم واقعا نمی دانند اینترنت چگونه کار می کند. اکثر مردم فکر می کنند جلوی اینترنت را نمی شود گرفت. اما اگر واقعا به جزئیات کارکرد این وسیله نگاه کنید می توانید بفهمید که چقدر جلوگیری از آن آسان و امکان پذیر است.»
بنا برگفته جولیان پین، جلوگیری از اینترنت به مراتب آسان تر از جلوگیری از امواج رادیویی یا حتی تلفن است: «صدای آمریکا در برخی از مناطق از جمله اوکراین برنامه های صوتی اینترنتی را جایگزین برنامه های رادیویی خود کرد اما با وجود تمام مشکلاتی که ارسال امواج رادیویی در یک منطقه گسترده دارد، قطع ارتباط های اینترنتی به مراتب آسان تر از قطع امواج رادیویی است.»
پین می گوید: «گوش دادن به یک برنامه رادیویی می تواند در کمال گمنامی و بی نامی انجام شود اما زیرنظر گرفتن مکاتبات و ارتباطات اینترنتی شهروندان برای برخی دولت ها امری عادی و بدیهی به شمار می رود. در حقیقت مردم واقعا نمی دانند که این ارتباط های اینترنتی چه خطرات جدی می تواند برای آن ها به همراه داشته باشد.»
کارشناسان اینترنتی تصدیق می کنند که کلیه ارتباطات تارنمایی در یک کشور مشخص در نهایت از یک «شاهراه» یا ستون فقرات اصلی عبور می کند. حتی ارتباط های اینترنتی بی سیم و تلفن های همراه نیز نهایتا از این شاهراه ارتباطی عبور می کنند. در کشورهایی چون ایران و چین که این شاهراه ارتباطی توسط دولت اداره می شود فیلتر کردن کاری به مراتب آسان به شمار می رود.
جیم کاوی، پایه گذار شرکت رنسیز می گوید:« در برخی از کشورها یک سیستم کنترل مرکزی وجود دارد، از جمله در ایران که کلیه داد و ستدهای اینترنتی از طریق سیستم (دی سی آی) کنترل می شود. این سیستم در واقع نمادی از حضور اینترنتی ایران در جامعه اینترنتی جهان است.»
با این همه جیم کاوی برخلاف عقیده جولیان پین معتقد است که آهسته شدن بی سابقه شاهراه های اینترنتی داخل ایران در چند روز گذشته به خاطر توجهی بوده است که به جریان انتخابات در این کشور وجود داشته و اینکه کثرت استفاده همیشه موجب آهسته شدن این گونه سیستم ها می شود.
اما اخباری که در رابطه با آهسته شدن اینترنت در این چند روز منتشر شده است خبر از این واقعیت دارد که شبکه های خبری که از این طریق در داخل ایران پخش می شوند وحتی پیامک رسان های تلفنی نیز از کار افتاده اند.
جلوگیری از ارتباط های اینترنتی از طریق قطع یا آهسته سازی شاهراه ها بنا برگفته جولیان پین یکی از بیرحمانه ترین وسایل سانسور به شمار می رود: «برخی از نرم افزارهای پیشرفته به راحتی می توانند جلوی ارتباط های شبکه های اجتماعی از قبیل فیسبوک را بگیرند و ایران یکی از چندین کشور جهان از جمله برمه، کوبا، سوریه و عربستان سعودی است که به طول مستمر از این گونه نرم افزارها استفاده می کند.»
لتیشیا کینگ، سخنگوی سایت خبری صدای آمریکا می گوید: «در حال حاضر تکنولوژی مدرن و نرم افزارهای تازه ای برای فیلترکردن و سانسور به کار گرفته می شود که تا کنون سابقه نداشته است. از جمله دولت چین از فیلترهایی استفاده می کند که بجای سانسور کردن کلی یک شبکه اینترنتی خبری چون سی ان ان یا ام اس ان بی سی، تنها صفحات مورد نظر خود را از میان این اخبار بیرون می کشد و آن ها را جداگانه سانسور می کند. بزرگ ترین اشکال این مسئله این است که مردم از سانسور این شبکه ها بی خبر می مانند.»
بنا برگفته لتیشیتا کینگ: «این یک مشکل اساسی و مهم است. چرا که مردم باید برای گرفتن این اخبار مصمم باشند. در غیر این صورت بی خبر باقی می مانند.»
در کشورهایی چون ایران، مردم دائما در حال انجام یک بازی موش و گربه برای دسترسی به اطلاعات هستند. اغلب این افراد از طریق فیلترشکن هایی که به پراکسی ها و یا کامپیوترهای واسطه وصل شده اند به این اطلاعات دست پیدا می کنند.
جولیان پین عضو سازمان گزارشگران بدون مرز معتقد است هرچند این فیلترها کار می کنند اما تاثیر چندانی در روند کار رژیمی که می خواهد آزادی ها را سرکوب کند ندارد: «این رژیم ها به آن یک درصد از افرادی که از طریق فیلتر شکن به اخبار و اطلاعات دست پیدا می کنند اهمیتی نمی دهد. آن ها می خواهند اکثریت مردم را از گرفتن اخبار و اطلاعات منع کنند که یا دنبال دسترسی به این اطلاعات نباشند و یا اصولا از ترس سکوت کامل اختیار کنند. وقتی شما مطمئن باشید که ایمیل هایتان تحت نظر است مسلما از نوشتن مسایل سیاسی در آن خودداری می کنید و این درست همان چیزی است که رژیم های استبدادی جهان به دنبال آن هستند.»